Katalog

Sadık Aslankara'dan Le' 'Bir zavallı şizofren tekil'in romanı Türk edebiyatında öykü, roman, tiyatro türlerine nekler veren Aslankara, bu kez yeni yayım- lanan son romanı Le ile karşımızda. Yazar, romanım, bir vefa örneği olarak yazılarını ilk yayımlayan editörü Sami Karaörene it- haf etmiş. Özellikle sığınak romanı ile ger- çek bir kurgu ustası olduğunu kanıtlayan Aslankara, leile kurgu ustalığını zirveye ta- şır. Le, çok katmanlı ve bu nedenle de farklı okumalara açık bir roman. • Selma BA$ (*) S adık Aslankara, cdcbiyat, eleştiri, tiyatro. belgesel si- ncma alanlarında sürdür- düğü çalışmalarıyla ve üret- kenliğiyle dikkat çekcn isimlerdcn : biri. Aslankara, her ne kadar tanı- ; tım ve eleştiri yazılanyla kültür sa- nat hayatımızda önemli bir boşlu- ğu doldursa da, onun -gecikilmiş de ol- sa- daha çok yaratıcılık yönünü sergile- ı diği eserleriyle öne çıkarılması gereken bir isim olduğunu düşünüyorunı. YORUMA AÇIK BİR İSİM: "LE" Le, adından başlamak üzere ilgi çe- ken bir roman. Roman boyunca birkaç yerde kullanılan bu isim, merak duygu- su uyandırıyor. Le, okurun farklı an- lamlar yükleyerek yorumlayabilcceği kullanımlarla karşımıza çıkıyor. Ro- maııdaki başkarakterin adı bir ycrdc "Ke" iken; daha sonra bu isnıin "Le"ye dönüştüğünü görüyoruz. Bu isimlen- dirme, bir yandan Kafka'nın kahramanı K.'yi anımsatıyor bize. Zira Kafka'nın bazı romanlarında yaşananlann çok da uzağma düşmüyor Le. Bu adın bize çağnştırdıklarından biri de Leyla ile Mecnun hikâyesi. Romanın başkişisi, adının "Ke" oldu- ğunu söyleyince kapı komşusu Pcrihan ona Kevin diye seslenir. Bu hitap karşı- sında şaşıran kız kardeşi Serpil'e açıkla- ma yapmak zorunda kalan Le, "Ha- nımefendi de La zaten. Bizimki Le'yle La'nm, Leyla'nın öyküsü."dev (s. 133). Zaten romanın son bölümünde Le, kendisini, yârini alageyiğin yüzünde gö- riip onun peşine takılan Mecnun ile öz- deşleştirir. Roman karakterinin adının 'Ke'den Le'ye dönüşmesi bir değişimin de vurgulayıcısı olarak anlamlandırıla- bilir. Romanın sonunda üç bölümün birleşimi olan "Gül-le-sin" kullanımı etrarında söylenenler, yine farklı çağrı- şımları beraberinde getirir. Bu ifadeleri yorumlamamız gerekirse; Le, aslında bir arada kalmışhğın, bir şeylere tutunma-ait olma ve sahiplenil- me duygusunun ifadesi gibidir. Bir yan- dakadın-aşk-tutku-dişilik-vatandaş- mağdur olma; diğer tarafta ise erkck- saldırganlık-vahşet-erillik-devlet-ezme- SAYFA 10 emretme ve sindirme söz konusudur. Le, erkektir, ama daha çok kadmlarla anlaşır. Etrafında var olan kız kardeşi Serpil, sevgilisi Gül, arkadaş olduğu Perihan, dağ köyünde hoşlandığı Nazlı gelin ve arkadaşhk kurduğu kız çocuk- lan 1 lüma ile Suna vardır. Le, erkektir ama baskm bir babanın varlığı karşısın- da ezildiği, cinsel yönden kadmlarla ba- şarılı birliktelikler yaşayamadığı, kork- tuğu ve güvenini yitirdiği için dişiliğe yakmdır. Polisin, askerin, gücün, şidde- tin öne çıkarıldığı devletten çok; ezilen, dışlanan, ötckileştirilen, işkencc gören vatandaştan yana. Ancak bir yandan da erkek olması yönüyle dışında kaldığı bu özellikleri de taşıması beklenen bir var- lık. Bütün bu yorumlar bir araya gelin- ce Le, varlıkla yokluk, ölümle dirim, kadmla erkek, aşkla şiddet, muktedir olanla ezilen vb. arasında kalmış bir bi- rey. "La" değil Le'dir, çünkü vardır ama varlığı da sorgulanası bir durum- dadır. ROMANIN BÖLÜMLERİ: "CÜL-LE-SİN" Roman, birbirinden bağmısız olarak kurgulanan üç ayrı bölümden oluşuyor. Bütün bölümler, kahraman anlatıcınm ben ağzından ve gözlemci bakış açısıyla anlatılıyor. "Gül" adını taşıyan birinci bölümde, aşk, cinsellik ve erotizm öne çıkıyor. Burada yalnızlık, korku ve gü- vensizlik içinde içe dönük olarak yaşa- yan sinema eleştirmeni-yazar Le'nin si- nema ovuncusu olan ve avnı zamanda önceki eserlerinde daha cok tiyatroyla ilgisini ortaya koyan Aslankara, iede bu kez belgesel sinemacılık yapması yönüyleyakından bildiği si- nema alanı ile bağlantılar kuruyor. Gül, Güler Guvan, Gülerguvan adları- nı da taşıyan Aysel'e duyduğu tutkulu aşkı konu edilir. îkinci Bölüm "Le", ro- man kişisinin admı taşıyor. Bu bölüm- de aşkı Gülerguvan'm ortadan kaybol- ması üzerine (daha sonra onun intihar süsü verilerek öldürüldüğünü öğreni- riz) Le'nin onu unutnıa adına verdiği mücadele ve taşmdığı yeni apartmanda- ki kapı komşusu Perihan, diğer adı Nurgül olan kadın ile arkadaşlıklan an- latıhr. Bu bölüm de Perihan'm, oğlu Harun tarafından bıçaklanarak öldü- rülmesine Le'nin şahit olmasıyla son bulur. "Sin" adını taşıyan son bölüm ise bir çözülme-rahatlama, değişip-dö- nüşme ve olgunlaşma aşamasmı ortaya koyar. Burada, Istanbul'dan Antal- ya'nın Teke Yarımadası'na gelen Le'nin görüp yaşadıklarına değinilir. Romanda her bir bölüm, "iç"ten "dış"a açıhşın bir sonraki aşaması şeklinde al- gılanabilir. Roman boyunca Le'nin farklı mekânlarda ve farklı kişilerle bir- likte sürekli içe kapanmanın ardından dışa açüma mücadelesi verdiği gözlem- lenir. Le her şeyden önce bir karakter ro- manı. Yazan, okuyan, sanatla iç içe olan ve entelcktüel bir kişilik sergileyen Le, aynı zamanda şizofren. Yaşadıkları- nın gerçek mi hayal nıi, rüya mı büyü mü, sanrı mı olduğunu çok net ayırt edemez. Yaşadığı olaylar karşısında gi- derek olumlu bir değişim gösterir. Her ne kadar romanda bu değişim, kısa bir zaman diliminde gerçekleşse de ve ro- man, başladığı gibi; bir içe dönme, kişi- nin korkularla ken- dini evine, kafesine, iç dünyasına hap- setmesi ile son bul- sa da (çünkü Le, za- manı çok net ölçe- mez ve zihni bula- nık olduğu için ger- çek durumunun hangisi olduğundan emin olamaz) Le, aslında bir oluşum romanı (bildungs- roman), bir karak- terin gelişmesi-ol- gunlaşması romanı olarak da değerlendirile- bilir. Zaten romanda var olan her unsur, Le ka- rakterini ve ondaki dö- nüşümü ortaya koymaya yönelik bir işlev yükle- nir. Bireyi konu alan Le, psikolojik bir temellen- dirmeye sahip ve romana hâkim olan "baba" figü- rü. Sürekli anı-çağrışım- hatırlama-geriye dönüş- lerle baskın baba figürü altında ezilen erkek ço- cuğu söz konusu edilir. Zihinsel olarak önemini hiç yitirmeyen bir baba- oğul çatışması; derinle- mesine, birbirini tamam- layan ve başkişinin psi- kolojisini de aydmlata- cak şekilde adını adım geliştirilir. Başkişi; adı- nın Ke olması, cinsel yönden başarısızlığı, ba- ba figürü altında ezilme- si yönüyle -romandaki çağ- rışımların da etkisiyle- bizi Kafka'ya ve onun eserlerine götürür. Le, erkekler- den çok kendini kadınlara yakm hisse- der ve etrafında daha çok kadın kişiler bulunur. CUMHURİYET TÜRKİYESİ'NDEN ROMANA YANSIYANLAR Romanda her ne kadar birey ve onun psikolojisi ön plana çıksa da romanın başarılı yönlerinden biri de konunun aynı zamanda sosyal bir arka plana da oturtulması. Roman, günümüz Türki- yesinin içinde bulunduğu ve yıllardır tartıştığı konuları da satır aralarında gündeme getirir. Bu, romanı hem dina- mik hem de gerçekçi kılar. Böylece ro- man kişisinin bireysel yaşamı aracılığıy- la yaşadıklarına dair yaptığı bireysel yo- rumlar, aslında sosyal ve siyasal sorun- ları da anlama-adlandırma ya da çözme adına bazı ipuçlan sunar. Roman, bu tür okumaları da dışlamayan bir yapı gösterir. Roman, bireysel ve toplumsal zemin- de birçok çatışmayı ve zıt kavramları konu edinir. Baba-oğul çatışması, er- keklik-dişilik, doğa-kent, Kürt-Alevi- Türk, Osmanh-Cumhuriyet, herkesleş- me-ötekileşme, bireyleşme-birlikte ol- ma, vatandaş-polis-devlet, doğu-batı, içe dönme-dışa açılnıa, korku-güven, yalnızlık-çoğalma, beden-ruh, varlık- hiçlik, Tunceli-Muğla-lzmir, lstanbul- Antalya'daki Teke Yarımadası'ndaki dağ köyü, kapalı toplum-açık toplum gibi. Roman, satır aralarında söz edilen ta- rihlere göre 13 Şubat'ta başlar ve Hıdı- rellez öncesi biter, yani yaklaşık 3 aylık bir zaman dilimini konu ahr. Ancak bu dar zaman dilimi; hatırlama, çağrışım ve geriye dönüşlerle Cumhuriyet'in ilk yıllarına kadar gider. Toplumsal fon olarak da gelişmemiş demokrasiden, emperyalizm güdümündeki politika- daıı, holdinglerin dümen suyuna giden tutumlardan, derin devletten, polis devleti olmaktan, sanat merkezlerinin yerini alt ve üstgeçitlerin almasıyla do- lambaçlı hale gelen kentlerden, mo- dernlik ve uygarlaşmadan, Osmanlı dö- neminden cumhuriyet rejimine geçiş- ten, kentleşme ve bireyselleşme sancılanndan, yapılan gösteriler : C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 7 3