Katalog

Doris Lessing'den 'Hayatta Kalma Güncesi' Doris Lessing, duvann hangi tarafındasın? Türkçeye daha önce Türkü Söylüyor Otlar, Altın Defter, GeneAşk, Mara İle Dann veAlfred ile Emily ad\\ romanları kazandırılan yazarın, Hayatta Kalma Güncesi geç de olsa raflardaki yerini aldı. Distopik bir roman olan Hayatta Kalma Güncestnde Lessing, bilinçaltı dediğimiz şeyin okur nezdinde bir ba- kıma gerçekliğini sorgulama hissi uyandırıyor ama daha da fazlası var. ı~l sibel ORAL Y orge Amado "Çocuklu- ğu insanın anayurdu- dur" diye yazar. Yazar- lığını çağlar boyu sür- düren isimlerin kişisel tarihine ve özellikle de çocukluğuna bak- tığımızda, Amado'nun sözünün ;.,:..'. doğruluğu yerini bulur. Bu isim- lerden biri de mutsuz çocukluk- larm romancdar yarattığını düşünen "bir tuhaf yazar" Doris Lessing'dir. Evet, tuhaftır Lessing. Yaşamöyküsü, romanları, hikâyeleri ve verdiği de- meçleriyle öyle tuhaftır ki 2007 yılın- da Nobel Edebiyat Ödülü'nü aldıktan sonra "Bu tam bir felaket" der, çünkü fotoğraf çekimlerinden ve röportaj vermekten sıkılmış, yazanıama korku- suna kapılmıştır. Onun ilgilendiği ödüller, unvanlar, onurlandırmalar değildir. Tüm bunlardan olabildiğin- ce kaçar; severiz onun bu tuhaflığı- nı... DÜNYANIN ORTASINDA BİR YER Bilemediğimiz nedenler silsilesi yü- zünden dünyanm sonu gelir. Yiyecek, giyecek, temiz su, clektrik gibi temel ihtiyaçlann kaynakları tükenmiş, uy- garlık çökmek üzcredir. Aile birlikleri dağılır, hayatta kalanlar birliklerini kaybederek bireysel yaşamlarını sür- dürmeye çalışır. lnsanlar çocuk çete- lerin lıâkim olduğu şehirlerde evlere hapsolmuş, çaresizdir. Kaosun ve anarşinin ve işgalcilerin başrolde ol- duğu şehirde romanın isimsiz anlatıcı- sı evinin penceresinden dışanda olan biten her şeyi izler ve bu süre içerisin- de şehirdeki barbarlık genç ya da ço- cuk denebilecek yaşta erkekler tara- fından oluşturulan çetelerce yaygın- laşmaya devam eder. Romanın isimsiz anlatıcısı bir yandan dışarıda olup bi- teni okura aktarırken yaşadığı evin duvann arkasındaki köhne odalan keşfeder, daha doğrusu duvar anlatı- cıyı kendi varlığına çağırır sanki: "Öy- lece bakıyordum-birden duvardan HAYATTA KALMA GÜNCESİ geçtim ve orada ne olduğunu gördüm." Dışanda kaos, anarşi ve çağın belirsizliği sürerken anlatıcı gerçekdışılık pençesine düşer. Belki de gerçek düşman dışarıdaki dünya değil gerçekdışılığın ta kendisi- dir. Ama yine de anlatıcı duvan aşıp "öteki" tarafa geçmeye devam eder ve her seierinde kendi varoluşuna, evine, sığınağına geri döner. tlk iki ziyaretin ardından anlatıcının evine bir adam tarafından Emily Cartright adında genç bir kız getirilir. Içeri nasıl girdik- leri belli değildir, anlatıcı ikisini de ta- nımaz, üstelik yanlarında adı Hugo olan kedi köpek karışımı tuhaf yaratık vardır. Adam Emily'yi göstererek "Ona iyi bak" diyerek gider. Anlatıcı tüm bu olan biteııe şaşırsa da kendini telkin etmekten geri kahnaz. Çünkü o zaten "inanılmaz"ı kabul etmiş, onun- la yaşamıştır. Sıradanhk beklentisin- den vazgeçer, çünkü toplum ve dışarı- daki dünya ona "normal" bir şeyler Doris Lessingin kadın olma, anne olma, özgür olmaya, kendi "ben'ini kurmaya dair yaşadıklarının bircoğunu yazarın basyapıtı sayılan Altın Def- terinde rastlamak mümkün. SAYFA 4 sunmayalı çok uzun zaman olmuştur. Genç kız Emily ve onun tuhaf yaratığı Hugo ve o sıra dışı duvarların ardın- daki odalarla birlikte okuru hayata tu- tunmak için verilen iç ve dış savaşın içine sürükler. Hayatta Kalma Güncesfnin disto- pik bir roman olduğunu belirtmiştik. Distopya romanı olmasma rağmen dünyayı anarşi düzenine iten o müthiş krizin ne olduğuna açıklık getirmeme- yi tercih etmiş yazar. Ama burada altı- nı çizmemiz gereken diğer önemli bir nokta, romanın zaman zaman sert bir şekilde toplumu; Batı kültürünü, er- kekler tarafından yaratılan seksist ger- çekliğin kadmı hapseden baskısını gözler önüne serdiği. Ayrıca duvann arkasındaki odalar ve dış dünya ola- rak ikiye ayrdan romandan, dış olaylar olabildiğince gerçekçiyken duvann arkasındaki odalar ise "büyülü" ger- çekçilikle anlatılmış ve hatta zaman zaman tuhaf yaratık Hugo'nun varlığı sayesinde fabl'a bile yaklaşmış ve tabii Emily karakterinin geçmişi hakkında anlatıcı ve Lessing bilgi vermese de tramvatik bir çocukluğa sahip oldu- ğunu anlamak zor değil. Roman boyunca düzenli olarak an- latıcı kendi dairesinin duvarının karşı- sına geçerek düşüncelere, hayallere dalar ve belki de gerçekliğc yaklaşır. Zaman ve nıekân içerisinde geçişler yaparak hayaller görür. Bunlar çoğu zaman çağcıl zamandaki olaylarla iliş- kilendirilebilir. Çünkü bu görüntüle- rin çoğu Emily'nin haşin annesinin ve kendisinden uzak babasının üzerinde yarattığı baskılardan kaynaklı mutsuz çocukluğudur. Emily kendi hayatıyla ilgili hiçbir §ey anlatmazken anlatıcı olan biteni duvann arkasındaki odalarda görür. Işte tam da burada Doris Lessing'in anne ve babası gelir aklımıza. Işte Ha- yatta Kalma Güncesi de bu ve benzer diğcr özellikleriyle yine ucundan da olsa otobiyografik öğeler taşır. Les- sing'in burada kurduğu çok güzel bir dil var ki, o da bilinç dediğimiz şeyin fiziksel kurgusunu anlatıcının evinde- ki duvarla özdeşleştirerek okura ak- tarması. Duvann ardındakilere tekrar dönecek olursak; anlatıcı evinden du- vann arkasındaki odalara her geçti- ğinde geri dönmemck ister. Gelenekler etrafında düşüncelere dalan anlatıcının yalnızlığı, arada oku- ra seslenmesi, duvan geçmeye çalış- ması bir tarafa, Lessing'in bu romanı akıla birçok soruyu getiriyor. Zaman zaman Emily karakterinin varlığından şüphe duysak da nedense duvann ar- kasındaki görüntülerden şüphe duy- muyoruz. Işte bu da Lessing'in o muhteşem dili ve kurgusunun büyüsü olsa gerek. Romanın sonlarına doğru ise şüphelerimiz ve sorularınuz gittik- çe artıyor ve bu arada da Emily (ya da belki o gerçekte her kim ise) duvan oluşturan boyutların arasından geçe- rek daha iyi bir dünyaya adım atıyor ve okura şu soruyu sorduruyor "Doris Lessing, sen duvann hangi tarafında- sın?" YAŞADIĞI GİBİ YAZAN LESSINC Hayatta Kalma Güncesînin Emily'sinin anne babasından kaynaklı travmasının Doris Lessing'in özyaşam öyküsüyle ilişkili olduğunu belirtmiş- tik. Birinci Dünya Savaşı'nda ba- ; cağmı kaybetmiş Britanyah asker V" C U M H U R İ Y E T K İ T A P S A Y I 1 0 7 3