Katalog

Geçmiştengünümüzekalemealdığıpek çokgazete,dergiyazısında,oturumlardaki sunulannda,radyokonuşmalarıyla söyleşilerinde,bunlanfarklıkitaplardatoplarken sorunsallarayaklaşımında,çalışmayöntemiyle konulannıelealışbiçimindesözkonusu özelliklereeklemlenmişpekçoknitelikbiryana, onunbirkültürkuramcısıolduğuçıkıyoraynı zamandaortaya. 1930’lardadoğankimişairlerle öykücülerin,romancılannaynıgrupiçindeyer almasalarbileyönelişleıi,ilgileridoğrultusunda yazınımızabirarmağanbiçimindedoğduklannı söylemekabartısayılmamalı...Sözgelimi CemalSüreya,DemirtaşCeyhun,BilgeKarasu, TahsinYücel,FeritEdgü,Özdemirince, CevatÇapan,AdnanBinyazar,HilmiYavuzvb. örnekolarakalınabilir...Özellikle50’lerle 60’lardadorukyaratan,yazınsalbağlamdaki patlamanınkatalizörlüğünüyapanbu yazıncılarımızlanedenliövünsekazdırherhalde... IşteAhmetOktay,böylebiryazın toprağının,iklimininyetiştirdiğiönemlibirşainmiz, düşüncümüz,kuramcımız,eylemcimiz... Nitekimo,düşünselalandaortayakoyduğu verimlerle,kendisinebütüncüldünyakurmaya girişmişyazıncıizlenimibırakıyorsürekli.Bu açıdan,AhmetOktay’ı,ürünlenndeki dağılımabakarakfarklıyoğunluklardabirkültür felsefecisi,kuramcısı,bunlanndışındaayrıca yazınsaletkinliklerimizikendiaynamızdatüm boyutlarıylabizegöstermeyeçabalayanbir yazıneylemcisi,yazınaydınıolarakgörmek deolanaklı. Buçerçevedeyazınsalevrilişimizi kavrayabilmekiçin,onun,özellikle1950’lerden günümüzesonaltmışyıliçindeülkemizde yaşanantoplumsal,sınıfsal,ekonomik hareketlilikleyaşamakültüründenkalkarakgenelde sanatla,özeldeyazınlabunlararasında kurduğuilişkilere,dolayımlılıklara, içselleştirmelereenazındangözatmakzorunlu... Alanadeğgindüşünceüretipvenmleniçin arayışlarınısürdüreceklerinbueşiğin kesinlikleayırdındaolması,gündemleriniAhmet Oktayuğrağındayenidengözdengeçirmesi gerekiyor... romanadeğindim“KitaplarAdası”nda...Bu romanlardagezinirkendüşünmekten alamadımkendimi:Acababizdekaçromancı, romanımızdabirAhmetOktayeşiği bulunduğununayırdında?Kaçıbuuğraktasoluklanıp onuneşiğindekendivenmiyleyüzleşti? Ensondasöylenebileceklenenbaşta söyleyivereyimolsunbitsin:Yazınımızda, özellikleromancdığımızdaikibüyükeksiklikgözlü- yorumkendimce.ilkiyazarlanmızdadünya veTürkromancılığındanoluşangenişbir yelpazeyeaçılmaisteğinin,bunlanokuyup tanıma,dağannıgenişletmeistencinirı düşüklüğü;ikincisiiseeleştirmenlerinyapıtlannaya dayazılarına,bunlarkendilerini ilgilendirmezcesinebakmaları,ilgilerininyalnızca kendilennedönükyazılarlasınırlıkalması...Buradan kalkılarakbirgenellemeyegidilebilirse, romancılanmızınhoşlannagidenromanlara gönülindirdiği,kendilenndensözediyorsaeğer eleştirmenleriokuduğusonucuna ulaşılabilir... Oysaokumasınırlarınıbuölçüdedartutan birromancınınkendiniyinelemekten kurtarmasıolasımı?Tersinebusınırlanndışınane ölçüdeçıkarsa,yazınsalhavuzununeölçüde genişletipbunutazelenmişsuyla doldurabilirseoölçüdeyeni,yepyeniyazarolarak çıkacaktırkarşımızakişi... BütünbunedenlerdenötürüAhmet Oktay’abirbaşucukaynağıolarakbakılabilir kanımca...Amaötekiuğraklarlaeşikler savsaklanmadantabii... Sözgelimiromandaböylesibütüncülbir yaklaşımıFethiNaci’degörebilmekolanaklı. ÖrneğinonunTürkiye’deRomanve ToplumsalDeğişmebaşlıklı,yoğunemekliçalışması ileromancılığımızabüyükkatkısıolarakOn TürkRomanı’ndanYüzyılın100Türk Romanı’nadekemekanıtıeleştiridizisinasıl unutulabilir?Bunayakınbirkavrayış,Türk EdebiyatındaHikayeveRomanilebirölçüde CevdetKudret’te,TürkRomanınaEleştiı8lBir Bakış’laBemaMoran’dadagözeçarpıyor. AhmetOktay’ınbualanaözgülenebilecek, onlarcakitabadağılm,şeleştirilen,ancakbir yazın-felsefeokulununseminenndeönümüze çıkabilecekhalkalanışlarlabirbirineulanıp bütünlenerekhemenküçükölçektetekil ömeklerlehemdeengenelaçılımdatümdünyanın venmharitasınıbirbirinebağlayarak ufkumuzugenişletiyor.Yanısırabeylikdeyişlebir pusulagetiripbırakıyorsessizsedasız önümüze... Çeşitliyapıtlannadağılandüşüncelerini gelinsatırbaşlarıyla,gelişigüzelbütünlemeye çalışalımşimdionun... DÜNYAROMANCILIĞINDANTÜRK ROMANCILIĞINA... AhmetOktay,saltıkanlamdaçeşitlilikle örülü,sanathüneriylekarılı“dünyayazını”nı simgeleyenromancılıkla,sonradançeşitli eklemlenişlerlegerileyipbirbaşkabiçimde karşımızaçıkansanayitipiromancılığı birbirindenayırıyor.Sınıflararasısavaşım,kültürler arasıetkileşimsonucubirömekhalegelen, emperyalizmindamgaladığıküreselleşme aşamasındanpayalıpfarklıanlayışla verimlenenbirromankavrayışıbu.AhmetOktay bunu“emperyalyazın”,“emperyalkanon” kavramlarıiçindedeğerlendiriyor.ilkinedenli adınayakışanbiriçeriğesahipse,sonrakiler romanestetiğinesırtdönülüpdışlanmış, buyurganınisterlerineuydurulmuş,sonuçta yazaröznenindebirbiçimdenesneleştirildiği birküvözromanı.Bunagöreromancılığın, medyanınkuyruğunayapışıpbir“multi medyavizyonu”nasıkışıpkaldığısöylenebilir pek ButunbuoluntulanAhmetOktay,sınıfsal mücadeletemelinde,kültürçatışmaları düzlemindeyerliyerineoturturkensüreci diyalektikbağlamdaromanınbaşlangıçevresine, ötesindeRönesansagerigötürüyor.Bu çerçevedebaşlangıcındangünümüze, romandakievrimi,adımlangözardıetmeden bugünegetirip,günümüzromansanatınıbu yöndetemellendirmeyeçabalıyor.Ayncaonca yenilikçiyanlarınakarşınKafka,Beckett, Joycevb.gibiyazarlannbilekırankırana yürütülenburomansavaşındadirseklendiğini söylüyor. Buarada“DünyaYazınınınbüyükadlan Cervantes,Dostoyevski,Baizac,Stendhal, Flaubert,Dickens,Melville,Kafka,Beckett gibisayılanartınlabilecekromancılann... hepsinintemelkaygısıvesorunuadalet, eşitlikveözgürlük”iken NeOldu?, Emperyalizm,RomanveEleştiriiçinde, ithaki,BütünYapıtlannaDoğru,5.Cilt,2010, 194),günümüzromancılannınkaygılannınün, paravb.güncelpopülerliktenöteye geçmediğinivurguluyor. Bunedenlegünümüzdeiyiörneklercılızda olsabirkıyıdaakışınısürdürürkenbozulmuş birromandamarı,yukandaömeklenen dünyayazınıgeleneğineaykırıbiçimde,kitle iletişimorganlannın,uluslararasımedya kuruluşlarınınyönlendirmesiylehergeçengündaha dayayılıyoryazıkki... Buverilerdenkalkarakkendi romancılığımızabakarsaknelersöyleyebiliriz?Ahmet Oktay,dünyayabakışıylaülkesinebakışını biıleştirmiş,bütüncültutumsergileyenbir yazar. 1950’densonrayaşanangörecehızlı kentleşme,göçler,darbeler,özellikle12Eylülün yolaçtığıyıkım,demokrasiboşluğu,sınıfsal tutumlardakikaymalar,kültürel değişkenlikler,ayrıcakitleiletişimaraçlarınınbireye, aileye-eve,kenteelkoyuşu,ötekisapmalar romancılığımızdagelenekselbağlannkopması- nayolaçarken,dünyayazınıömeğindeki gibi,Türkromanınındaözellikle1980 sonrasındagelenekselsulanndangeriçekildiği görülüyor. Böyleceyenibirromancılıkkavrayışı çıkıyorortaya. ROMANCILIĞIMIZDADEĞİŞİMDEN BAŞKALAŞIMA Bütünbudeğinilerinardındankendi romancılığımızadönersek,değişimden dönüşümebubaşkalaşmanınnasılbaşladığını, eğrininnasılbiryönçizdiğiniortaya koyabilmekartıkolanaklıhalegeliyor... Görüneno ki,Türkromancısıgenelde sanalbirdünyaalgısınıngölgesindeyaşıyor. Küreselleşmeadıaltında,zavallı,boynu bükükbirinanışlayadaadımadımyürütülmüş sinsibirihanetle,amasözümona“dünya yazını”naeklemlendiğisüsüverilerekyeryer eryantalizm,tarihçilik,cinsellik,popüleriikvb. “geçerakçe”temelindeticaretüzerine yapılandınlaraküne,parayadayalıbirromancılığın figüranıolmayaitiliyor. Bunukörükleyen,bireyi,onunyaşama alanını,kenti,dünyayı,sonuçtaherşeyiişgal altındatutanbirkitleiletişimağının,insanı kendisınırlarındandışançıkarmamaküzere çabaladığıöngörülebilir.Popülerkültürün,her alanayayılarak,herdeğerinönünegeçerek oynadığırolüngiderekzorlayıcı,dayatmacı halegeldiğideönesürülebilir.Nitekim günümüzdekişilerkadarailelerlekentlerinde yalnızlaştınldığı,adetasoyutlanıpkendi hücrelerinehapsedildiğibiryaşambiçimitek egemenkavrayışolarakyaşamımızıdolduruyor. Öteyandanbir“entelektüeltereddüt”de özelliklehemromancılanmızınhemde kalemealdıklarıromanlanntemelsorunsalıolarak kendinigösteriyor.BubağlamdaAhmet Oktay,geleceğinişlevsizleştirilmesiüzerinde dururkenzamanınparçalanmasısonucu yaşananbunalımındaaltınıçiziyor... Bütünbuolumsuzluklarakarşı,süreklibir “eleştireldiklenme”sergiliyorAhmetOktay. Onuneleştirileri,denemelerisağlamtemelde birerkarşıyapıtolarakyazınımızındağanna katılırkenyukarıdanbuyanavurgulanano büyükerkedeböyleceçıkıyorortaya Ancakonuneleştirilerindekikarşıçıkışı, diklenmeyiatgözlüğüyleyapılmış“hasmane eleştiri”ilekörükörüneyapılmış‘dostane eleşttri”denayrıtutmakgerekiyor.Çünkü AhmetOktay,düşüncelerini,çözümleyici yöntemle,tümkanıtlarıdikkatealarak,hiçbir adımıatlamadaneksiksiztemellendirmeyle geliştiriyor.GerçektenAhmetOktay,hemenher çözümlemesinde,değerlendirmesinde olaylan,yaklaşımlan,ilişkilenişleriekonomik, toplumsaltabanaoturtma,bunlansınıfsal açıdantemellendirmeçabasısergiliyor.Yazınsal edimlerindeancakböylebirkavrayışla değerlendirilebileceğininaltınıçiziyorbir bakıma Birsosyalbilimcitutumuylatümverileri dikkatealarak,bunlararasındailişkiler kurarakçıkarsamalardabulunurkentoplumdaki yazınsaledimleriçinbirbaşucukaynağı oluşturuyor.Bubaşucukaynağı,yenilerininde hazırlığıylaIthakiYayınevitarafındanbüyük ciltlerhalindeyayımlanıyor. AhmetOktay’ındaMemetFuatgibi yazılannıfarklısorunsallarodağındabirbiriyle geçirgenlikgösterenkitaplardabütünlediği gözleniyor. Nevarkibuyazıdadahaçokdışdinamik olgulanylabunundolantılannadeğindik...Bir deromansanatının,estetikiçdinamiklerisöz konusu.Bunasıragelmişdeğil.Sonsözüm romancılanmızayönelikolsun...Ahmet Oktayokumadandaromanyazabilirsinizelbet. NekiAhmetOktay’ıokuduktansonra kalemealacağınızromanlannöncekilerineoranla çokfarklıolduğunu,birtürgelişmişlik gösterdiğinikendinizdegözlemleyeceksiniz, kuşkunuzolmasınbundan! AhmetOktay’ınyazınsaleleştiriverimlerine başlamışdeğilimkibitireyim.Aralıklarla sürdüreçeğimyazmayı...• Kitaplar Adası MSADIKASLANKARA Eleştirimizdeönemlibiruğrak: AhmetOktay Ahmet Oktaybir şair değil yalnız. Eleştirmen,incelemeci, gazeteci,neler neler.- - Ama onun yazınımızdakiyen yinede bütün bunlann Ötesinegeçen bir erkeyi simgeliyordenebilir. Orhan Kahyaoğlu,bu erkeninniteliğine değgin ipuçlarıveriyor: “Ahmet Oktay’ınüretimine dair bir yazı kaleme almak hep sıkıntılı(dır)...Sıkıntılıdır, çünkü kültürel ve yazınsal alanda yaptığı birçok Önemliçalışmayıdoğru değerlendirmekiçinoylumlu çalışmalar gerekir.” ‘ELEŞTİRİOKULu” Sonhaftalardaazımsanmayacaksayıda CUMHURIYET KİTAP SAYI 1067 SAYFA 21