Katalog

rinizin ilkkitaplaşSayın Demiray. şiirle— ması 1984‘re AnadoluSanat Yaymları‘ncagerçekleşir ve diğer kitaplarmızbunları izler. Daha sonra bu yapıtlar Güneşin Sofrasında Söylediğim Şiirler (1960-2008) adı altında topluca 2009 Kasımı‘nda Koza YayınDağıtım tarafından yayıınlamr. Bu yeni basıma “genişletilmişikinci basım “demeniz gerekmiyor muydu? - Zaten toplu şiirlerin bölümlerinde- ki her kitabın hangi tarihte hangi yayınevincebasıldığı, kitapları oluşturan şiirlerin önce hangi dergilerde çıktığı yazilıdır. Yurduma Atatürk’e Şiirler’in toplu şiirler içinde 3. baskısı dışında diğer şiir kitaplarımm ikinci baskısı oluyor. Kitabı okuyan ve inceleyen bunuanlar. Sonra “Ozyaşamöyküsü” bölümündeyapıtlarım hakkında gerekli bilgiler verilmektedir. Bunun için bu konuda yeni bir ayrmuya gerek görmedim. - Ta köy öğretmenliğinden bugüne yaşam koşullarının dört bir yana savurduğubu çocuklarınızı yeniden bir arayagetirip kanatlarınızm altına alınak nasıl bir duygu sizin için? Uzun bir zamanıniçine yavilırnş bu şiirlere şöyle bir kuşbakışı göz atmak ne gibi çağrışımlargetirdi size? - “Saldım çayıra mevlam kayıra” diyebir söz vardır. Başıboş bırakıp yitmeleriniistemedim o üriinlerimin. Dergilerin, çarçabuk çıkan kitaplarm arasında boğulup kalmalarına gönlüm razı olmadı. Onları önemseyip bağrımabastım. Hatta önemli bir kısmını yeniden gözden geçirip daha bir olgunlaşurdım.Yirminci yüzyılın kırsal çizgisinden yeni yüzyılın çizgisine doğrutoplumcu özdeki bu şiirsel yürüyüşümübilinç işçisi gibi bir emekçi aydınlığındayeniden algılayarak kıvanç duyduğumu belirtmeliyim. Şiirlerim bir yandan kişisel olarak aşk ve düş armonilerisunarken öte yandan acı gerçeklerinyuınağı bir sosyal tarihi dillendirirçok kez. Ulkemi, halkımı ve tüm evreni kucaklar.Emperyaliznıden arınmış, hakçave insanca bir yaşamın özlemini söyler şiirlerini. Ayrıca Mustafa Kemal’inışığını, duruş ve direncini, Ay- dmlanma soluğunu, bağımsızlık tutkusu ve onurunu, yurdumu ve mazlum dünya halkları için temel nirengi noktaları olarak şiirlerimde gösterdiğirni de belirtmeliyim. ANNEMİNANLAİTİCI SÖYLENCELERBENİ BAŞKABİR DÜNYAYAGOTÜRÜRDÜ - Kuşkusuz her eğitimcL şair ya da yazar ohnu yor. Sizi yazmaya yönekenetkenler nelerdi? Sanırım sizinöğrencilik yıllarınızda Enstitülerikapatılmıştı. Amao coşku- yu içinde taşıyan. sizlere ileten, sizleri yazmaya yönlendiren öğretmenleriniz oldu mu? - Bu konuda ilk öğretmenim annemdirdiyebilirim. Onun anlattığı sıcak söylenceler bir başka dünyaya götürürdübeni. Annemin anlausmdaki çarpıcı güzellik belleğimi nakışlardı. Hele türkülersöz ve ezgileriyle yüreğimi kamçilardururdu. Kırda kuzuları güder- ken doğanın içime yansıması, bozuk düzen, acılı insan ilişkileri beni sürekli doldurup etkiliyordu. Oğretmen okulu yıllarım beni edebiyatla tanıştırdı. Ozellikle okul müdürümüz Kaynak ve Varlık dergilerinde şiirleri çıkan ve Başlangıç adında bir şiir kitabı bulunanAdil Turan’ın -ki bu değerli müdürünıüzolumlu çalışmalarının karşılığıolarak DP iktidarı tarafından sürgünegönderilmiş ve sonradan CHP milletvekiliolmuş bir kişidir- ve edebiyat öğretmenim Nezahat Ağar’ın rehberlilderindebilinçli bir okuma dönemim oldu. Bize öğüt vermezler, kitap okuturlardı.Mahmut Makal’ın Bizim Köy’ünü. Yaşar Kemai’i o zamanki tüm yapıtlarıyla sınıfta okuyup inceledik.Dağlarca’yı, Külebi’yi, Ceyhun Atuf’u da sürekli izleyip okuduk dergilerde.Ozellilde Varlık dergisi bana ve sınıfima ışık tutardı. Bu dergi ve kitaplarbana sorgulamanın kapısını açtı, düşünmeyi öğretti. Okulda öykü ve şiiryarışmaları da düzenlenirdi sık sık. Ben de bir şeyler karalar katilırdım bu yarışmalara. l-{attabir yarışmada kazandım.Jüri Varhk’ın -1957 Hikayeler-kitabını armağan etti bana. Müdürünıve yazın öğretmenim kutladı beni. Sürekli okuyup yazmamı söylediler. 0 yıllarda 17 yaşındaydım, tuttum Yaşar 1 Nabi’ye bir mektup gönderdim. Mektup Varhk’ta yayımlandı. Yaşar Nabi mektubun altında verdiği yanıtta devamlikitap okuyup yazmamı öğütlüyor,belli bir aşamaya gelirsem Varhk’tabana sayfalarını açacağını söylüyordu.Köy Enstitüleri’ni ben ağabeyimaracığıyla tanıdım. 0 Pamukpınar Köy Enstitüsü’nden mezun olmuştu. ilk, orta ve öğretmen okulu yıllarımda ağabeyirn Şarkışla ve Gemerek köylerindeöğretmenlik yapıyordu. Bakarchmbizim nahiyeden çaliştığı köylere tahta bavuluyla kitap getirip götürürdü.Ben bu kitapları gizli gizli karıştırır,okumaya çalişırdım. Neler yoktu ki bu kitaplann arasında. Köy Enstitüsü dergileri, Çalı Kuşu, Ak Zambaklar Ulkesinde, Canlandırilacak Köy, Şiir Antolojileri, Tonguç’un Ilköğretim Kavramı, Milli Eğitim Bakanlığı’nın yayımladığı bazı Idasikler, Köy Hekimi,yine aynı bakanlığın halk yayınları olarak çıkardığı Sıtma ile Savaş, KurtuluşSavaşı, Karacaoğlan ve buna benzer kitaplar... ilkokulun ikinci sınıfindaiken bir yıl Tekmen köyünde görevyapan ağabeyimin yanında okudum.Doğduğum nahiye merkeziyle köy arasında hiç de belirgin bir fark yoktu. Diyeceğim oki ağabeyiınir köydekieğitim etkinlikleri, Köy Enstitüsü Yayınları bir düşünce tohumu olup zihnime düştü. Varlık yazı ve yaymlarıylabu tohumu besleyip büyüttü bende,dünyaya bakış açtım oluşturdu. İştebu etkenlerle yazmaya yöneldim. 0 günlerden bu güne dek kalemi elimdenbırakmadım. - Şiirindünden bugüne en çok değişimgösteren ama yine de özün de hiç değişmeyen bir yazın türü olduğunu biliyoruz. Bu anlamda şiirinizi bugün nasıl tanımlıyor, nasıl değerlendiriyorsunuz? - Meksikalı şair ve düşünür Octavio Paz: “Bir şairin yaşamı şiirleridir” der. Bu düşünceye hak veriyorum. Yaşam koşullarının yapımı biçimlendirişi doğrudanşiirime yansımıştır. Bir yerde şiirlerimdaha çok dış etkenlerle oluşturduğumiç dünyaının, düşlerimin fotoğratlarıdır.Bir eğitinıci olarak yeni bir toplum, çağdaş bir toplum yaratmak inşasında görev aldım. Modern dünyanınışıklarını, özgür aklın, bilimsel düşünceninve daha bir insanlaşmanm temellerinikörpe beyinlere atmaya çalıştım.Bu bağlamda Kemalizmi, Cumhuriyetiokulda çocuklara, köy odalarındahalka, kitapların aydınlığı ve eylem- sel çalışmalarla vermeye çaba gösterdim.Bu işleri yaparken karşı duruşlara göğüs gerdim. Yine kasaba ve kentlerdekiortaokul ve liselerde gençleri çağdaşlıkyolunda eğitirken halkın ve edebiyatıniçindeydim hep. Bu mücadeleci ortamların getirdiği atmosferde şiirlerimiyarattım çoğunlulda. Ozde şiiri koruyarak hep toplum için yazmak düşüncesiegemen oldu bana. lietisi km ve açık şiirlerdi bunlar daha çok. şu dizelerinde “Sıska öküzün yanına koşulup şiirlerimiz/ Toprağı sürebilmeli?Pirinç tarlalarında batakliğa girebilmelil dizlerine kadar” dediği bir anlayışı dile getiriyordu. Zamanla bilinçalunınırmağına girdim. Yeni izlekler,yeni bağdaştırmalarla oldukça imgeyeve sezgiye dayalı bir yapıya soktumşiirlerimi. Bunlar aşkı teğet geçmeyen,çağ tanığı, yönü belli ürünler. ŞİİRLERDEÇAĞDAŞSÖYLEM - Şiirde ne söylediğimiz ne denli önemli ise, nasıl söylediğimiz de en az o kadar önemli. Bu açıdan baktığmızdaşiirinizi toplumsal duyaridıklardan kaçınmayan, çağdaş söylemi özümsemişbir şiir olarak niteleyebiir misiniz? - Toplumsal duyarlılık deyince şöyle bir irkildim. Nereden geldiğim, hangi karanhldarla boğuştuğum, hangi savaşunlarıverdiğim birçok şiirimde dillendiğinegöre bu deyimi yeniden kullanmanıngereksiz olduğunu düşündüm.Şiirimde yankıyan ses belli. Başta Atatürkçüliilde ilgili şiirlerim okul kitaplarınada girmiş, bazıları Cenan Akın tarafından bestelenmiş. Hatta kırk yıl önce bazı şiirlerimin o zamanki sosyalist ülkelerden olan Macaristan ve Doğu Almanya’da okunduğunu bana söylemişlerdi. Ben deo günkü koşullardabir hayli tedirgin günler yaşamışum.Ancak özümsediğim çağdaş söylemimşiirsel söylemime dayanak olmuşturhep. Şiirimin kişiselliğini ve doğal mizacını örmeye çalıştım dizelerimde. Ama bildirişim ve iletişim kanallarını açık tutarak. Dikkatli incelenirse birçokşiirimde sıradan halk insanları konuşur,onların sevdaları konuşur, acıları,hüzünleri, sevinçleri konuşur. Bozkırdankente çocuklar şiirlerimde dal dal çiçeklenir. Bu arada Halil Cibran’ınyaratıcı felsefeci ve bilge duruşu,Yesenin’in soy şiir damarı, Nemda’nınyaşama sevinci şiir yolumda be- ni süreli aydınlatıp ışıldandırdı ve çağdaşsöylemimi besledi. - Şiirin bir eğrerileme, eksiltme, dahasısoyudaına sanatı olduğu görüşüne katılıyor musunuz? Katılıyorsanız şiirlerinizi bu doğrultuda oluşturduğunuzu söy- M.GünerDemiray’Ia‘GüneşSofrasındaSöylediğimSiirler’üzerine ‘Dörtdörtlükbir şairdeğilim’ M.Güner Demirayilkşiirkitabını 1984 yılında yayımladı. Daha sonraki yıllarda da bir çok şiir kitabı, yayımlayan Demiraybu kitaplarını GüneşinSofrasında SöylediğimŞiirleradıyla bir araya getirdi.Demiray’latoplu şiirlerinikonuştuk. Bedrettin AYKIN Demlray’ınbirçokşiirindesıradan halk insaniankonuşur, onlann sevdalan, acılan. hüzünleri.sevinçlerikonuşur. Bozkırdankente Çocuklarşllrterlndeyer alır... SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1067