Katalog

. Nail SATLIGAN Son kitabınız hem bir işçi.çendikasmm.Petrol- iş ‘invaıını olanık hem de ordanı Kitap vınlarıarasında çıktı.Bunun. yazar olarak sizinaçınızdan anlamı nedir? - Petrol-İş ileyaklaşıkikiyılda bir, Türkiye kapitalizminin saptamaya,bunun işçi sınıfıiçin ne anlaınlar içerdiğinianlamaya çalışanprojeler ürettik. Bunlar. Petrollş’inyayınıolarak üretilip dağıtıldı. İnter- net sitesinden ulaşılabilirkılindı. Ancak. hep fark edildi ki. ekonomik nedenlerle sınırlısayıdabasılan ücretsiz dağıtılan bu öğrencilerin,birçok seniiikanın.avdınlanmak isteyenlerinya haberi olmuyor ya da ulaşamıyor.Urünü, kitabı, kitapçı raflarında sergilemek gerekiyordu.Bunun için sendika ile Yondam Kitap’ıbuluştundum ve ürünün kitapçılardada bulunur, ulaşdabilirolması için işbirliğiyollan aradık ve anlaşma sağlandı. Sonuç, bence çok iyi. Sendikakendi yayınıolarak bildik adreslerine ulaştırıvor, Yordam Kitapda okuvucuyakitabı sundu,ayrıcae-kital?gibi yeni teknolojik bir kanalı kullandı. Onemli olan üretilen bilgiviolabildiğinceçok okunla buluşturmak.Sendikaların,meslek kuruluşlarının,genel okuvucuyahitap eden projelerindebu tür işbirliklerinidenemelerinde büyük yarar var. SICAKPARA,HIZLIBÜYÜME - Kitap 2008 yılındabaşlarağınız bir temavi,dünya bunalımının kendisini ve Türkiveekonomisi üzerindeki etkisini izlemevi.sürdürü von Bu iki yıllıkgözlemin sonunda Türkiye‘nindünya ekonomısınin olumlu (nı da olunısuz)et.kilerineaçıklıkderecesi konusundakideğerlcndirmeııiznedir? - Türkiye kapitalizmi,özellikle2000’li yıllardadünya ekonomisiile daha da sıkı bir entegrasyon yaşadı.AB’ninbir tür tedarikçisanavicisirolü üstlenen Türkiye’nindış ticaret hacmi bir anda 250 milyardolarlara yani milligelirininyüzde 35’iniaşar duruma geldi. 2000’lerin dünyasıiçin geçerlilikidite bolluğundan Türkiyedc kabmı doldurma ı denedi ve hızlasıcak para, dış kredi, doğrudan yabancısermayekullanarak yıllıkyüzde 7’leri bulan büyüme hızları gerçekleştirdi. Ancakbu büvümenin omurgası olan sanayi- nin, dış kaynak çekmek için dövizkuru politikasınıdüşük, faiziyüksek tutması gerekiyordu. Bu. ucuzcu döviz kuru politikasını,modelin bir para- metresi durumuna getirdi. Sıcakparayı çekmeyeyarayanama ithalatı da cazip lakmbu kur politikası,büvümenin yüksek olduğu yıllardaithalatı da hızla arttırdı. İthalatı vapıhmürünlerin arasına hızla. ‘l’üı-kiye’deüretilen veyaüretilmesi mümküntüketim ve ara malları da girmeye başladı. Bu yerli üretimi ve onun istihdamınıolumsuz etkilerken sanavivede istihdamvaratmavanbir karakter bulaştırdı.Böylece,bu büvünıc modeli, istihdam yaratmavan.büyümeyidaha çok dış girdi ilegerçekleştiren,ihraç ürünlerinde bile üçte iki büyüklükte ithal girdi kullanan ama sonuçta ciddi cari açıldarvererek kirılganlığıarttıran bir kinilik geliştirdi.En önemli rekabet gücünü ülkedeki, örgütsüz,ucuz işgücü kullanımmdan alan bu model, bunu daha iyiyapan Asyaülkeleri karşısında dibe doğru vanşla ayakta kalmayaçalışsada bunda hep zorlanacak. Türkiye kapitalizmi, tedarikçisiolduğu AB’veihracatının, küresel krizle birlikte azalmasısonucu krizin etkilerini hisset.mevebaşladı. Kapasite düşüşleri ile artan tensikatlar ve büzülen iç piyasa,sıcak paragirişlerinide olumsuz etkilevince, Türkiye2008 sonlarından itibaren krizi derinden başladı. Yüksek tesirli kur şoklarıyaşamasımümkün iken, kavnağıbilinmeyen,şaibeli 16milyar dolarlıkdış kaynak girişi,daha büyük vıkımlarıönledi. AKP iktidarının izlediği genişleticimali da krizin derinleşmesinivavaşlattı.Ama yine de sonuçta yüzde 5’eyaklaşanbir küçülme, yüzde 14 bandına sıçrayanbir işsizlikle“Teğet’in yıkımı”sokakta derinden yaşandıve 2009 yılıgeride bırakıldı. 2010’da ihracatçınınAB dışı pazarlardan kısmi teLifilerbulması ve iç talebin yeniden canlandırılmasıilebir toparlanma görüntüsü varsa da. AB’ninartan maliyebunalımı. Türkiye’yi durgunluktan kolaykolay çıkaracağabenzemiyor. - Bunalım, temel hizmetleri. belediye. eğitim vesağlıkhizmetlerini,nasıl etkiledi?Bunlarm metalaşmasıve ticarileşmesi derinlcşrimi? - Birer kamu hizmeti olan ve devletin parasız olarak vurttaşlara vermek durumundaolduğu eğitim, sağlıkhizmetleri neoliberal AKP iktudarmcahızla özelleştiripticarileştirilyor:eğitim ve sağlık emekçilerisendikasızlaştırılip güvencesizleştiriliyor,reel gelirleridüşürülüyor. Türkiye’de 1980sonrası kuranneoliberalizm,devletin ekonomik aktörkalmasına hiç tolerans göstermedi ve kamuyu sanaviden,enerjiden birçok ekonomikfaaliyettenuzaldaştırdı.Ama sadecebununla kalmadı; kamusal eğitimve sağlıkgörevlerinide savsakladı.Bu görevleripiyasayaterk edip hızla metalaşması,ticanileşmesineyöneldi.Bu konuda da epey yolaldığınısöylemekmümkün. Daha şimdiden Türkiye gibi, nüfusun üzde 80’ininulusal gelirinyarısıile gebunlar için yarışan milyonlarcagenci yarışahazırlayan dershaneleriylebir “sınavendüstrisi” izledi.AKP iktidarının da iman ettiği neoliberal kapitalizmde,her şeygibi sağlıküstünden de para kazanma ön plana geçmiş duiınnda. • Sağlıkhizmeti iyicemetalaşıyor.Hasta, bir tüketici; sağlıkçalışanıbir “işçi”, hastanesahibi, bir sermavedar olarak rol alı- • yor. Amaç, çalışimaaz ödeyerek, girdileri en ekonomik kullanarak, hasta tüketiciye “iyileştirme”hizmetini azamikarla sat-, mak ve sağlıküstünden birikim sağlamak.Bu, özelhastanelerde, gücü yeten tüketicilere yapilabildiğikadar uygulanıyor.Kamu sağlıkharcamalarının milli gelireoranı 2009 yılındayüzde S’eçıktı. Bütçeden sağlığaayrılanpay artmış görünsede, bu bütçe ilaçve hizmet satın almalarlailaçsana iineve özel hastanelere, • yan sektörlere aktarıhyor.Tedavi masraflarınıkişilerinkendilerinin karşılaması özellildedüşük gelirlihane haildannın daha da yoksullaşmasmayol açıyor. Küreselkriz, kent hizmetlerini de olumsuz etkiliyorve nüfusun yüzde 83’ünü kapsayanbelediye hizmetlerininkalitesi düşüyor.Ulaşım,su, kanalizasyonyatırımları aksadı, bazıları askıyaalındı. Kentliye verilenhizmetlerin niceliğive niteliği düştü. Bunda, AKP iktidarının izlediği neoliberalbelediyeciliğinkrizle birlikte iflasa doğru gitmesietkilioldu. Merkezde olduğugibi, yereldede kamu hizmetini, özelleştirme,ticarileştirme, taşeronlaştırmaprensipleriyleyürütmekte ısrar eden AKP politikalanyla da bütçe açildarmı tırmandırdı ve darboğaza girdi. Büyük belediyelerinaçıklan hızla artıyor ve bu açıklan kentliyeödetmek üzere sürekli yeni yollardeneniyor. duğu kadar emek açısından da çeşitli tehditlerive fırsatlarıbarındırıyor. Bu tehditleriniyianlaşılmasıgerekiyor.2008’de başlayan2009’daderinleşen küresel kriz, gelişmiş ülkelerdefinans krizi yaratırken kısa sürede ateş, reel kesime de sıçradı. Hükümetler, bütçe kaynaklarınıfinansın çökmemesiiçin seferber etti. Çeşitli politikalar ile sermayeye sağlananteşvilderlede kurtarma operasyonları sürdü. Bu önlemlerson bulmuş değil. Devletlerin,sermayeiçin yaptığı ekonomik müdahaleler çok önemli bütçe açıklarınayol açtı. Oyle ki, Yunanistan, Portekiz,Ispanya, Irlanda gibi ülkelerinkamu borçları, bir andabu ülkeleri iflasıneşiğine getirdi. Her ülkede hükümetler,kriz için harcadıkları kaynaklarınfaturasını ağırhlda çalışankesime yıkmakistediler ama bu ülkelerde yük daha ağır.Bütçe açıklarını daraltmakiçin yapılacakyeni borçlanmalannkaynağınıbulmak kolay değil. Kırk katır kırk satırmisaliIMF ileAB’nin zenginleriarasında kaldı Güney Avrupa ülkeleri. Sonuçta, bu ülkelerden başlayarak Avrupa’daemek karşıtı, kemer sıkıcı,sosyalhakları budayacak önlemler uygulanmayabaşlanırken emek örgütleri de güçleri oranında direnmeye çalışıyor, kazamnilarından vazgeçınemeye çabalıyonlar.2010’danbaşlayarak,Güney Avrupa’danitibaren birçok Avrupa ülkesindekitlelerin direnişi söz konusu. Bu, sendikalbürokrasi cenderesinde atalete sürüklenmişişçi sınıfıhareketi için bir silkinme,yeniden örgütlenme ve mücadeleyekatılımfırsatıda aynızamanda. Mücadeleşimdiden genelgrevlerekadar varan çeşitlieylembiçimleriyleyükseltilirken ekonomik demokratik mücadeleyipolitik mücadele ile irtibatlandırma çabaları da yeniden yükseliyor.Daha demokratik, daha adilbir düzen arayışlarıiçin yeniden kitleler sokağaçıkıyor,tartışmalar alevleniyor.Artan ölçüde, sisteminözüne ilişkinsorgulamalarartıyor. Kapitalizmin geleceğininolup olmadığıtartışılıyor; dahaadil, daha doğayave insanlığın geleceğinesaygılı,adil bir düzen arayışıher düzeyde,her platformda araştırıliyor.Biz de, daha 2008’insonlarında derinleşecek krize karşı emeğinbir cephe oluşturması ve bir savunmahattı oluşturması için çağrılaryaptık,krizin gelişmeeğilimlerini gösteren dokümanlar hazırladık.Ancak, işçisendikalarıkonfederasyonlarının, meslek kuruluşlarının etkin bir örgüdülüğüsağlanamadı.Tekel işçilerinin mücadelesidalgayıyükseltip emeğiyeniden alana çeksede bu dalga da etkinleştirilemedive geri çekildi.Ne yazıkki, bizde sendikalyapılaryeterincekalıbının kurumlarıdeğil,biraz ağırkaçabilir ama çoğukof örgütlenme. AKP iktidarı da bunu bildiği için fazlatehdit olarak görmüyor sendikaları.Bir de şu var: Birçok sendika yöneticisi,tarihir önlerine koyduğu sorumluluğunaltına girmeyeniyetlideğil. Hem o kadar donanunli, hazırlıklı değiller,hem de yenibir dünyanın mümkün olacağınadair inançları, kaı-arlılildanyok. onedenle çalışansırnflarındaha fazla örgütlenmesive kurulu yapılarısilkelemesi, kof yapılardan kurtulması “Teğet”in Yıkımı: Dünyada ve Türkiye’deKüresel Krizin 2009 Enkazı ve Gelecekİ Mustafa Sönmez! Petrol-iş ve YordamKitap Ortak Yayını, 160 s. -- MustafaSönmez’Iekrizve küreselekonomiyedair ‘Türkiyedurgunluktan kolayçıkamaz’ Cumhuriyetgazetesi ekonomiyazarlarından Mustafa Sönmez, Petrol-iş ve Yordam Kitap’ınişbirliğiile yayım:lanan son kitabında 2009krizininenvanterini çıkarıyor, krizinSeyrine ilişkinÖngörülerde bulunuyor. Sönmez’le kitabı ve küresel kriz üzerine söyleştik. çinmeye çalıştığıbir ülkede eğitimde, sağlıktadikkate değer bir ens!üstrioluştu. Ozel okulları, vakıf üniversiteleriile ortaya çıkan eğitim endüstrisini, “BİRÇOKSENDİKAYÖNETİCİSİ SORUMLULUĞUNALTINA GİRMEYENİYETLİDEĞİL” - Bunalımın emekçikesimleriçin temsilettiği tehdidi bir firsata dönüştürmek için nasıl bfrprogramatik açtım inşa edilebilir? - Yaşananlar gösteriyorki, 2010 ve izleyendaha birçok yıl,krizin yıkımıve aşılmasıile ilgilioperasyonlarlauğraştıracak herkesi. Bu dönem, sermayeaçısmdan ol- SAYFA 20 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1067