Katalog

Ozan YAYMAN kurmektuplannınbasın tarihi- — mizde önemli bir veri var.Günümüzde.okur mektuplarmın yerini intemer üzerinden yayınyapan haberportallaıznm.okur görüşkri bölümü aldı. Ama siz çokgerilere giderek okur mekruplannı araştırmayakoyuldunuz. Sizibuna ken etken ne oldu? Bir de araşrırmanızniye 1937 yılından sonraki okur mektuplarıviason buluyor? - Eski gazeteler arasında dolaşmak çok keyiflibir iş. Birden kendinizi yaşayan tarihinortasında bulursunuz. En önemsiz ayrıntıyakadar her satırı okumak istersiniz.Böylebir arayışsırasında çok ilginç mektuplara rasdadım. Olay böyle başladı.Araliklarla sürdürülen on yılıaşan bir çalışmasonucunda kitap oluştu. Günümüzdeolduğu gibi, araştırma dönemimizdede basının başkenti Istanbul’du. Yeni Türk aifabesininuygulamaya konduğu1928vibkasım ayından başlayarak çeşitlidönemleri kapsaniak üzere Istanbul’danVakit, Cumhuriyet, Son Posta, Tazı,Akşam, Milliyet.Kurun, Izmir’den Anadolu, YeniAsır,Ilizmet gazeteleri tarandı. Ankara’nın daha sonra Ulus adımalan Hakimiyeti Mil vegazetesinde pek az okur mektubunun yer bulduğunu gördük. Yeni yazıyageçişlebirlikte gazeteler,yayınlarınınçekiciiğini arttırmak amacıylagörsel ögelere daha fazlayer. vermeyebaşladı. Bu gelişmeleri yansıtmakaçısından, ülkemizinkarikatür sanatının öncüleri Cemal Nadir Güler, Ramiz Gökçe, Ratip Tahif Burak, Nemci RızaAyça. HulkiOnaran, Surun Gümengibi ustaların aynı yıllardayayımlananve okur mektuplarıyla örtüşençizimicninden örneklersunduk. Okurlarifazlasıkmamak için kitabın bir yerde sonlanniasıgerekiyordu. Araştırmayı Cumhuriyet’intemel dönüşümleniningerçekleştirildiği 1928-1937yılları arasındakisüreylesmırlandırdik. Ancak Ikinci Dünya Savaşıve ülkemizinçok partili siyasalyaşamageçiş günlerinde okur görüşlerini yansıtacak mektuplar da yayınahazzrlannıaktadır. Gazetelerin taranmasmda, çok güç koşullardaönemli bir kamu görevini başanylayürüten Izmir MilliKütüphane’nin birikiminden yararlandım. ÇACINADAMGASINIVURANLAR• YÜZYILLARSONRA HATIRLANIVOR - Kitabın söz edecek olursak... - Okur mektuplan. basının değişmez tüketicileri durumundaki okunan, konu olnıaktan çıkarıp özne durumuna getiriyor.Tarih boyunca dünya, ünlülenın dünyası oldu. Birçoğumuz büyük dedelerimizinadını bilemiyoruz ama acımasız savaşçıların,devlet yıkıp devlet kuran politikacıların,ver üzünü aydınlatan bil- geleninyaşamöykülerini bir solukta anlatabiiyoruz.Çağlarına damgasını vuran önderler, izbırakan sanatçılar,yüzyıllar sonra da anınisanıyor.Bir de anımsanmayanlarvar. Gösterişsiz, ünsüz, yaim. Okulda, karakolda dayakyiyen, otobüstebirbirinin ayağınabasan, emekli aylığınıalabilmekiçin banka kapılarında sabahlayaninsanlar. Her sabah penceresindensevgiyleizlediğiıhlamurlanın hoyratçabudanıp köldenmesine yüreği elvermeyendoğa tutkunu insanlar. Suç işlemedikçe,bir lokomotifin çelik tekerleklerialtında can vermedikçe, gazetelerdeadları okunmuvor. Yeryüzü, gerçekte onların, yani anımsanmayanlarm dünyası.Sorunlan dost söyleşilerindetartışmak, çözümsüzlülderiaşmaya Yetmiyor. Toplumsallaşmakgerekiyor. Sokaktakiadamın, ünlü köşe yazarlarıgibi her sabah gazetesinde düşünceleriniaçıklayacağı bir yeri de yok. Hangi telden çalacağını bilemeyenyazarınyorgun dizgelerinden konu bulma sıkıntısıçektiğini izlerken, dert yüklü kişininsusup kalması dayanılacakşeydeğil. Yavmyoluylasağlanan toplumsallaşma, suskunluğı.ıaşmak isteyen kimi insanların umut ışığıolmuş. Okurlar gazetelere . . gönderdildeni mek-.. tuplarmda yalnızki-şisel yakınmalannı t... sergilemelde yetinmemışler.Çok geniş: alanlara yayılan öneri,eleştirive saptamalanıyla,insanlığınanı defterini,tutmuş- lar. Bugün çoğumuz gazetelerdeki okur mektuplarıyla belki yeterince ilgilenemiyoruz.Ancak geriyedönük bir araştırma, karşımıza şaşırtıcıve biro kadar da düşündürücügörüntüler koyuyor. Yakın geçmişindüşünce çeşitliliğiniokuyucu mektuplanında buluyoruz. Mektupları okurken, “Neden bu uyarılara zamanındagereken ilgigösterilmedi de, sorunlar yığınlaşıpsonraki kuşakların başına yıkıldı?”diye düşünmekten geri duramıyoruz.Güldeste niteliğindeki çok yazarli bir kitap olan AydınlığaMektuplar, bu gerçeklerlebirlikte sessizçoğunluğun görüşlerini yansıtıyor. - Geçmişingazete okuriarmm üzerinde durduğu konular nedir ve yanısıra uzun yıllar öncesinden, gazete okurunun yaıısırtığısıkıntılar,günümüz- le örtüşüyormu? - Hiç kuşkusuz en ilginçmektuplar, çevreve kent sorunlarını ele alıyor. Onları“Şehrenıaneti’ninNazan Dikkatine” başhklı bölümde topladık. Kendeşme. gelişmeninve çağdaşlaşmanınen somut uygulannıa alanı. Kentlilil , dostluk, sevgive paylaşımdemek. Yurttaşlik olgusununtemeli de sevgi.Bir ülkenin dağlarını,denizlerini, ormanlaninı.akasulanını, havasını,güneşini, uygarlıkyapıtlarımve elbette insanlannı sevmiyorsanızeğer, yurt sevgisindcnsöz edebilir misiniz? Okurlar bu konularda çok somut istemlerdebulunuyor. Konutların, işyerlerinin kapıları önünde park ederek hava, sesve görüntü kirliliğiyaratan otomobiller, yol- lardaki çukurlar, hamamlanın,fırınların pisliği,açıktaki helalar, sokak satıcılarının,fabrika düdülderinin gürültüsü, iikabasa doldurulan trenler, otobüsler, tramvaylarve yapılankent içi • yolcululdar,geceleriyeterince aydmlatilmayansokaldar,günlük yaşamın çarpıklildarındanileri gelen en yaygın vakınmalararasında bulunuyor. Bir de İstanbul var. Yağmalanıpyok edilen nazlı kent. Ihlamurların gölgelediğiBoğaziçiiskeleleriyle,ŞirketiHayriye vapurlanıyla,tramvaylanyla, hamamlanyla,‘sevdiğinizsokak adlarıyla’anılarda kalan İstanbul. Yazın tozlu, kış gelince çamurlu sokaklarında zillisatıcıların dolaştığı,gün karanırkenhavagazı fenerleniningöz kırptığı, gecelerikarga çığhldanındaninsanların uyuyaniadildan İstanbul.Ozellildevapurlar ve tramvaylar, İstanbullularınanılarla, öykülenleyüklü günübirlik yaşamlarının ayrılmaz parçalarıydı.Savaşvorgunu Anadolu’nun iş ve umut kaynağı.Kalpak Mustafa’nm KalpakAhmet’iyitirdiği,Batumlu Emrullah’mİslam Sürmeli’yiaradığıkuşatilmış kent. Bakırköy,Yeşilköy,Feniköy,Orta- 1 köy, Arnavutköy gibi mahallelerinde adlarınauygun olarak kırsal yaşamm egemenolduğu bir dönem. Sabahları fabrikadüdüldeniyleuyanmaya alışamayan insanlarınşaşkmhğı.Ve Istanbulluların İstanbulsevgisi.Şimdikaç kişikaldı, Istanbul’dayaşadıklarıiçin mutluluğunu doyasıyahaykıran. Günümüzde rant uğrunakentsel değerleri yok etme yarışına girenler, yakın geçmişinyerini bulamayançağrılarınakulak vermelidir. Elde avuçta kalanları da büsbütün yitirmemek için. Kentsel sorunların dile getirildiği ortamlarda, İzmir’den de sözetmemek olanaksız.Bir zamanlar ıssızhğıve sessizliğiile anılan Kordonboyu’na yolcusu olmadangirmeleri yasaldananfayroncular ilginçyöntemlerle bu yasağıdelmeyi başarmışlar.Ancak belediyenin atlara don giydirme buyruğu karşısında da ne yapacaklarınışaşıp kalmışlar. CUMHURİYET KARARTILMAMALI” - Kitabın adının esinkaynağınereden geiivor? Geçmişingazete okurunu, aydmhğaadım atan bireyler olarak görüyoı Bu kanıya nasıl vardımz? - Türkiye’deAydmlanma’yabir baş- 1 langıç alinacaksabana göre bu, günümüzdeher yönden kuşatılan ve yok edilmekistenen Cumhuriyet yönetimine geçiştir.Oncelilde vurgulamalıvımki, mektuplardasaptadığım temel yöneliş katıksizbir “Cumhuriyet coşkusu”dur. Okur- ların Cumhuriyeti yürekten sahiplendiklerinigördüğüm için de, kitaba Aydınlı- • ğa Mektuplar adının uygun geleceğini düşündüm. - Çalışmanızbir anlamda, toplumsal arkeolojikkazı niteliğinde. Bu kazı sonucuorta a çıkardığınızeserlerinışığından günümüze bakarak neler söylersiniz? - Gelinen noktada, biz neredeyiz? Artıkokurların karşısmda yeni bir gündem bulunuyor. Cumhuriyetin onca birikimininbir solukta yok edilmemesiiçin neler yapılmalıdır? Gelinen aşamada demokrasilerinvazgeçilemeyecekerdemleri arasındabulunan çokseslilik,çoğulculuk, ve hoşgörü ortamı nasıl sağlanabiir? Bugün karşılaşılansorunların aşılması, geçmiştekilerdençok daha güç. Okurlann, her zamankinden çok, Cumhuriyetin kazanımlarınave demokratik haklarına sahip çıkmaları gerekiyor.Kitabın son tümcesindede belirttiği gibi “Cumhuriyet karartilmanialı.”B AydmlığaMektuplar! Güney Dinç! YapıKredi Yayınlan/ 284 s. Güney Dinç’ten ‘AydınhiğaMektuplar ‘MektuplardaCumhuriyet coşkusuvar’ Avukat Güney Dinç’inyeni kitabı AydınhığaMektuplar yayımlandı. Kitap,1928-1937yıllarıarasında okurların gazetelere gönderdikleri mektuplardan seçilen ilginç örneklerden oluşuyor. AydınhığaMektuplar, ‘Ekin Bahçesi’,‘Dönüşüm,Değişim’,‘Hep0 Şarkılar’,‘Bitmeyen Kavga-ÇalışmaYaşamı-KadınlaraDair’,‘Şehremanetl’nin Na- zarı Dikkatine’ve ‘DaldanDala’adıyla altı ana başlık altındaderlenmiş. Dinç’leyeni kitabı üzerine söyleştik. 1 k,4, GüneyDinç,artık okulların karşısında bambaşka birgündem bulunduğunu söylüyor. SAYFA 8 CUMHURİYET KİTAP SAYİ 1067