Katalog

il AliBULUNMAZ “Kitapbiriktir,nek, kendini tatmine yönelik bir olgudur, tek başına yapılır; tutkımuzu kişilere’ ııadirenrastiarsınız.” Umberto Eco “Birkütüphane, bir arkadaş topluluğu,yaşayanarkadaşiardan, bireykrden oluşan bir grup gibidir. Kendinizi biraz yalnız, biraz çökmüşhisseniğinizde, oııiara başvurahilirsiııiz.Oradadırlar. 1-1cmarada sırada kazı çalışma/arı yapar,orada olduğunu unuttuğum gizli şeyleri keşfedcriın.” Jean-Qaudc L meyebaşladığıgünümüz- Kiıapların da elektronildeşde,klasikokurla, yani • kütüphane sahibive kitabınkokusunu duymadan edemeyenlerlesayfalarıçiplere sokuşturmayıbaşaranlar arasında enikonu bir gerginlikvar. Yer kıtlığındandem vuranların “imdadına” sanalkitapçdar yetişipher ortamda okunabilecek “kitapları” savunuyor.Geleceğinkütüphaneleri bildiğiınizkitaplardan oluşnıayacakbelki ama bu gerilimepey zamansürecek gibi. YANGINDAILKKURTARILACAK ŞEY:KİTAP! Umberto Eco ileJean-Claude uzun soluldu sohbeti, kitabın kitabın’doğuruyor. Daha doğrusu söyleşi, kitabıntarihi üzerine çoğunlukla. Günümüzünkitaba dair gerilimleride giriyor konuşmayageçmişinizleride. Herkesin aklindabir soru var: “Kitap ölüyormu?” ya da “Olecekmi?” Sohbet başlamadan önce, jean-Phillipe de Tonnacortayabir iddia “Elektronik kitap basılıkitabın zaranna olacakşekilde sonunda kendini kabul ettirse de, onu evlerimizdenve alişkanhklarımızarasından çıkarmayıbaşarmasıiçin pek az sebep var. E-kitap, kitabı öklürmeyecekyani.” Eco ile Carritire’inkonuşmaları, Tonııac’ınçerçevesiniçizdiğiüzere “Gutenberggalaksisinemütebessimbir saygı duruşu.”Iki kitap dostu, ikibibliyofilile kitabıngeçmişive geleceğini,bugünün gelişmeleriyleteknolojikimlulnlar eksenindekonuşmak, hem geçmişidaha iyi anlamahem de bir öngörü edinme olanağı sağhyor. dediğinihatırlatacak olursak“kalıcıveri depolama aktarırnlarmdan daha geçicibir şeyyok.” Çünkü kullandığımızve ‘yeni” dediğimizher teknolojik ürün, elimizealdığımızanda demode halegeliyor.Sureklı daha iyisi”oluşturulsa da, hemen her şeyinilkhalinegeri dönüyoruz.Eco da bu yüzden kütüphanelerin boşalmayacağıinancında. Kaldıki, elektronikaraç gereçlerin ‘hayat” koşulu elektrik üretilemediğindene olacak?0 zaman ‘e-kitap” nasılokunacak? bu noktada yine elinsayfaya değeceğini;gün veyamum ışığındakitap okunabileceğinisöylüyor.Eco’nun dediğigibi “kitap okumanın maddi ortamı”ndan vazgeçilcmiyor.Artık bayatlıumşbir geyiğedönüşen ‘Issız bir adayadüşseniz yanınızaalacağmızüç şeynedir?” sorusunu Carritire,konuyave güne uyarhyor: “Uygarlikkorkunç bir iklimfelaketinin tehdidialtında;her şeyiyanımızda götüremeyiz,neyiseçeceğiz.hangi maddi ortamı?” Eco’nunyanıtı çok açık: “Kitapların, kültür endüstrilerimizinşu son yıllarda piyasayasürdüğü her nesneden daha üstünolduğunu bilimselolarak kanıtladık. 0 halde kolaycataşınabilirve zamanın vereceğihasarlaradirenebileceğiniortaya koymuşbir şeykurıarmalıvsam,kitabı seçerim.”Şimdibir başka soru: Hangi kitap seçilecek?Eco, “en sevdiğim”diyor. CarriiseOctavio Paz’ınkütüphanesinin yanışındansözediyor. Konunun dönüp dolaşıpbelleğegeldiği noktada, zaınanımızınbilgi “teknolojileri”nin;daha açıkkonuşalim internetin, hafızayakimi zararlarmdanbahsediyor Eco. Kültürü “ayildama”olarak tanımlarken,çağdaşkültürün “internet üzerinden insanlarıayrınuyaboğduğunu”; belleği gerekligereksizbilgilerledoldurduğunu söylüyor.Elektronik hizmetçininhep yanımızdaykenve istediğimiz(aynı zamandaistemediğimiz)kadar “bilgi”sunarken, hafızayane gerek var? Çetrefillibir soru. iki kitapsever,bu konu bağlammda ortayaşunu atıyor:Oğrenmeyiöğrenmek. Belleği,şimdikihımbılhalinden kurtaracakve hiç de yeniolmayanbir yöntem. Eco, buna karşılaştırmayıda ekliyor: “Herhangi bir konu hakkında on farklı bilgikaynağıbulun ve bunları karşılaştırın.Burada mesele,internet karşısında eleştirianlavışmıçalıştırmak,her şeyi geçerakçe olarak kabul eımemeyi öğrenmek.” Işte çağdaşkültürün “bilgi”havuzu için elemeönerisi;yenidenkendine gelecekkültürün, Eco’yagöre asılönemli niteliği“a ıklama”vıcanlandırma formülününbir ayağı.Bu avıldamakitaplar için de söz konusu. Gerek Eco gerekseCarritire,teknoloji karşıtıve nostaljiktakılankişilerdeğil. Onların yaptığıbir saygıduruşu ve değerliolan, zamanadirenen kitabı anlatmak. ikisi de şundan emin:Kitap kaybolmayacak.Hatta kullanılanteknolojibelki bir ı yerde geişimini tamamlayacakama kitap yolunadevam edecek.Eco’nun burada çarpıcıbir örneğivar: “1984veya 1985’te disketekaydetmişolmamgereken FoucatıkSarkacı’nrnilkversiyonunu umutsuzcaaradım, nafile.Romanırnıdaktilo etmiş olsaydım, duruyor olacaktı.” Masadaikikültür adamıbulununca, her uzun söyleşideolduğu gibi,bir yolcu1luğa çıkıyoruzberaberce. Eco ve kültür, bellek ve elemekavramları etrahnda,edebiyattan sinemayaşiirden resme dek uzanan bir yolaçıkarıyorbizi. Bazen yüzyıllaröncesinegidiyorlarbazen de birdenbire bugüne dönüyorlar. Ancak Tonnac’ınsorularınaverdikleriyanıtlardan anlaşılıyorki, ikisinide kitap kokusu kadarheyecanlandıranbaşka şeyyok. Bu yüzdenlafnereye gidersegitsin,önünde sonunda asılkonu kitaba gelip dayanıyor. Biriktirmeninheyecanmında kitabın tari•hine dahil olduğunu anlatıyorher iki bibliyofilde. Birer küçük İskenderiye Kütüphanesi’nesahip olan Eco ve Carriıire,basılı kitabıntarihini eşelerken,hem bir döküm yapıyorhem de kendilerive geçmişteki bibliyofillerdenhareketle “neden” ve ı “nasil”laninceliyor. Carritire,bu soruşturma sırasında samimibir itiraftabulunuyor: “Bengerçekbir koleksiyoncudeğilim.Hayatım boyunca kitapları sırfhoşuma gittiğiiçin satın aldım.Birkütüphanede en çok sevdiğim şey,uyunısuzluk,çeşitlinesnelerin yan yanagelmesi,hatta çatışan,kavgaeden nesnelerin.” Buna karşın koleksiyonculuğun mantığıntaçıklıtmaktangeri de durmuyor Carriıire:“Koleksiyoncununsaplantısıdaha ziyadenadir bir nesneyiele geçirmektir, onu muhafazaetmeldepek ilgilenmez.” Eco da bunu desteklerken,koleksiyoneri, avlanmayıesasalan avcıyabenzetir. Her iki isimiçinkoleksiyoncularaynı zamandabirer kaşif.Belkide bu nedenle sohbet,dünyanın birçok noktasındaki kitapçılara,koleksiyona,kütüphaneye ve paha biçilemeyenkitaba kayıyor.Gezinti ya da yolculuk çatallanıpbüyüyor. Kitaba sahip olmak, geçmişi biriktirmekde dernek.Eco ve Carriıirebunun ayırdında.Eco’yagöre kitaplar taı’tışilmaz tanıklar değil;ancak “yalansöyleseler bile,geçmişedair bir şeyleröğretiyor.” Carri<ireiçin kitabın biriktiğikütüphane, geçmişinvığmıvkenöte taraftan hatın sayılır bir bölümü “yeteneksiz,alıkve takmtilı insanlar tarafından yazılankitaplardan oluşuyor.” Kitap tartışılıncakonu ister istemez sansüre veyayınyasaklarınada geliyor. SalinanRushdie’ninŞeytan Ayederikitabındanyolaçıkanikili,gelişen teknolojinin,sansür mekanizmasınıalt edebileceğinisöylüyor.Ama geçmişinizlerinasıl ortadan kaldırilacak?Meselakitap yakımı?Eco, “kazaraçıkanveyaçıkarılan yangının,kitabın tarihine eşlikettiğini” vurguluyor.0 halde kitabı korumak önemli bir görev ancak Eco,burada bir endişe taşıyor: “Bundan böylehepimizinmaruzkala- bileceğibir sansür biçimivar. Dünyanın bütün kitaplarını,bütün dijitalveri lama ortamlarını,bütün arşivlerini muhafazaedebilirizfakatbu muazzamkültürü muhafazaetmek için seçtiğimizbütün dilleribir anda çevrilemezhale getiren bir uygarhkkrizi olursa,işte o zamanbu mirasgeri dönüşü olmayanbir şekilde kaybolur.” Kitaplarıkorudunuz diyelim,heybetli kütüphanenizin önüne dikilenmeraklı gözlerin “Bunlarınhepsini okudunuz mu?” sorusuna ne yanıtverilecekpeki? Ya gibi “onlarlabaşka hayatta buluşacağız”ya da Eco’yaöykünüp “ben okumam, yazarım”yanıtını yapıştıracaksınızveyabulduğunuz başka bir tanesini. Söyleşininsonu, “son”a odaldanmış. Tonnac’ın “Sizdensonra kütüphanenize ne olacak?” sorusu, Eco ve sonraki tasarılarınıokura açıyor.Çok basitbir yanıther ikisindendc: Kütüphane- ler elbette dağılacak.Kime,nereye,nasıl dağıtılacağmageride kalanlarkarar verecekkuşkusuz anıa ikisininde isteğikitap- ların doğru kişiveyerleregitmesi. Carritire’inkendisi gibi “dağmık” kütüphaneside Eco’nun “inanmadığı kitaphızlakurulu arşivi”de, onların hakkını verecekkişilerineline geçmeli;iki bibliyofilinde esaskaygısıbu. Eco’nun “son”a ilişkinson sözü ilginç: “İlgialanınıo kadar özelki, koleksiyonu-. mun gerçektenkimin ilgisiniçekeceğini tam olarakkestiremiyorum.Kitaplarımın gizlibir bilim meraklısınınelinegeçmesi- ni istemem(...) Belkigünün birinde koleksiyonum,Batı’nıntüm çilgmlıldarını anlamak isteyecekÇinli araştırmacıların ilgisinibaşkalarından daha çok çeker.” Tonnac’ınsorularınayanıtveren iki kültür adamı,bibliyofilve entelektüel; Eco ve Carritire,hem kitabın geçmişine dair açilımlardabulunuyor hem de geleceğeyönelikdüşüncelerini açıldıyor. Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın,somurtkan bir kitap değil.Hatta en tatsızmdan ayrıntilarbile Eco ve Cazritarafından büyük ustalıkve neşe içinde anlatılıyor. • Kitaplardan Kurtulabileceğinizi Sanmayın/UmbertoEco,Jean-Claude CarriıÇeviren:SosiDolaııoğiu!Can Yayınları!274 s. Kitapkurduiki adam ‘Kırkmerak dizisinden yeni bir kitap KitaplardanKurtulabileceğinizi Sanmayın’daJean-Phillipe de Tonnac soruyor, Umberto ECOve Jean-Claude yanıtlıyor.Söyleşıler,kitabın tarihine, kütüphanelere,roman ve kahramanlarına, kolek- siyoncular ve takıntılarına yelken açıyor. AVCI-TOPLAYICIKOLEKSİYONCU bulunmazali©hotmail.com hupd/bulunmazali8l.blogspot.com SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1067