Katalog

ÖZEL DOSYA Türk Tütüncülüğü ve TEKEL’in rolü Tekel son üç yılda, filtreli sigara piyasasında yüzde 18.3 oranında pazar kaybına uğradı yinde iken, sigara satışlarında 2002 ve 2003 yılında ortaya çıkan büyük gerileme sonucu ülke genelindeki pazar payı 2002 yılında yüzde 60.8’e, 2003 yılında da yüzde 56.5 düzeyine indi. TEKEL’in sorunu sert paket Pazar kaybı karı düşürdü YDK incelemelerinin devam ettiği Şubat 2005 tarihinde toplam satışların 2004 yılı sonuçları elde edildi. Bu verilere göre de 2004 yılı satışları 2003 yılına göre yüzde 14.9 oranında azalarak 51 bin 900 ton düzeyine düştü. Pazar payı ise yüzde 56.5’den yüzde 49.6’ya geriledi. Tekel’in sigara piyasasındaki pazar kaybı önceki dönemlerde yıllık yüzde 1 oranında iken, 2002 yılında yüzde 67.1, 2003 yılında yüzde 4.3 ve 2004 yılında yüzde 6.9 oranında çıktı. Böylece Tekel son üç yılda, filtreli sigara piyasasında yüzde 18.3 oranında pazar kaybına uğradı. Pazar kaybının büyümesi faaliyet kârlarındaki düşmeyi de hızlandırdı. Tekel’in 2001 yılında elde ettiği 152.4 trilyon liralık faaliyet karı, 2002’de yüzde 65.5 artarak 252.1 trilyon liraya çıkmışken, 2003 yılında 174.5 trilyon liraya düştü. Böylece 2002 yılı faaliyet kârları artışı 2001 yılı artış hızının yarısı düzeyinde kalırken, 2003 yılı faaliyet kârları 2002 yılı düzeyine bile ulaşamayıp 2002’nin yüzde 31.8 gerisinde kaldı. Tekel’in konsolide kârı ise 2002 yılında 333.6 trilyon liradan 2003 yılında yüzde 7.5 oranında azalarak 308.7 trilyon liraya geriledi. Tekel 20002001 ve Samsun 216 sigara markalarının satışları Tekel faaliyet karlarına birinci derecede katkısını sürdürmekle birlikte, pazar kaybının devam etmesi bu markaların kârında da gerilemenin ortaya çıkmasına neden oldu. Tekel 2000 sigarası faaliyet kârı 2002’de 154 trilyon liraya çıkmışken, 2003’de 101 trilyon liraya düştü. Tekel 2001’in karı ise aynı dönemde 140 trilyon liradan 104 trilyon liraya indi. S on yıllarda sigara pazarındaki talep yapısında meydana gelen gelişmeler sonucunda, özel sektör sigara firmaları üretim ve satışlarının ağırlıklı bölümünü sert paket grubuna yönlendirdi. Buna karşın Tekel sigara fabrikalarındaki mevcut üretim kapasitesinin yüzde 90’ı yumuşak paket (softbox), yüzde 10’u sert paket (hardbox) biçimindeki makinelerden oluşuyor. Bu çerçevede 2003 yılında Philsa’nın 23 bin 800 tonluk sert paket satışları toplam satışlarının yüzde 68’ine, Japon Tobacco International’ın (JTI) 9 bin 800 tonluk sert paket sigara satışları, toplam satışlarının yüzde 87.5’ine ulaşırken, Tekel’in 8 bin 200 ton sert paket sigara satışları toplam satışlarının ancak yüzde 13.6’sını oluşturdu. Tekel’in üretim kapasitesinin, piyasada hızla gelişen sert paket türüne göre düzenlenemeyişi Tekel’in pazar kaybını büyüttü, diğer firmaların da pazardan pay kazanmalarına yol açtı. 120 trilyon liralık kayıp Mevcut durumda sert paket blended sigara piyasasında Tekel payı yüzde 7.7. Bu payı oluşturan 8 bin 200 tonluk Tekel satışının yüzde 82’si Tekel 2001 markasından, yüzde 17’si Tekel 2000 markasından, yüzde 1’i ise Samsun 216, Best, Ballıca gibi sert paket sigaralardan oluşuyor. Piyasada önemli talebi olan Samsun 216 sigarası, sert paketi üretilemediğinden, piyasadaki talebi yumuşak paket ile karşılanmaya çalışıldı, bu sigaranın satışları 2003 yılında 5 bin 300 tona ve 2004 yılı sonunda 8 bin 100 tona çıktı. Ancak birim maliyetleri aynı düzeyde olan Samsun 216 sigarası sert paket halinde 1 milyon 950 bin lira üzerinden piyasaya sunulurken, yumuşak paket ile piyasaya 400 bin lira düşük fiyatla sunuluyor. Bu durum sonucunda, yıllık 8 bin 100 tonluk üretim üzerinden aylık 10 trilyon lirayı aşan kâr kaybına neden olunuyor. Başka bir deyişle 2003 yılında konsolide net kârı 308.7 trilyon lira olan Tekel’in, sadece bu kalemden, yılda 120 trilyon lira kâr kaybettiği ortaya çıkıyor. YDK raporunda, ‘‘Bu durum dikkate alınarak Tekel’in sert paket üretim kapasitesini arttıracak Ballıca/Samsun ve Tokat sigara fabrikası makine tedarikine ilişkin projelerinde ortaya çıkan hukuksal ve diğer tüm sorunların bir an önce çözümlenmesi ile Tekel’in sürekli kâr kaybına neden olan kapasite yetersizliğinin daha da geciktirilmeden giderilmesi gerekmektedir’’ deniyor. Tekel’in üretim kapasitesinin, piyasada hızla gelişen sert paket türüne göre düzenlenemeyişi Tekel’in pazar kaybını büyüttü, diğer firmaların da pazardan pay kazanmalarına yol açtı. 7