Katalog

Nüfus artışı, aşırı kentleşme ve buna bağlı olarak beslenme alışkanlıklarının değişmesi, insanlar arası iletişim ve temasın artması gıda kaynaklı hastalıkları sıçrattı Gıda kaynaklı hastalıklara dikkat! Prof. Dr. Haluk ÇELİK (Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi) ünümüzde gıda kalitesi sadece gıdaların besleyici değerleri ile değil, öncelikle hijyenik kaliteleri göz önüne alınarak belirlenmektedir. Çok sayıda salgın hastalığın çeşitli gıdaların üretimi ile doğrudan ilişkili olduğu uzun yıllardan beri bilinen bir gerçektir. Yapılan etiyolojik çalışmalar sonucu insanlarda meydana gelen çeşitli hastalıklarla hayvansal kaynaklı gıda maddeleri arasında yakın bir ilişkinin bulunması, bu konudaki hijyenik sorunların bilimsel olarak araştırılmasına ve tüm dünyada gıda maddeleri ile ilgili resmi kontrollerin ve yasal düzenlemelerin ciddi bir şekilde ele alınmasına neden olmuştur. Ülkelerin kalkınması ve uygar toplumlar içerisinde yer alması ancak sağlıklı bireylere sahip olmaları ile mümkündür. Bireylerin her açıdan sağlıklı olabilmeleri ise yeterli, dengeli ve sağlıklı beslenmelerine bağlıdır. Sağlıklı beslenmenin ana unsuru ise tüketilen gıda maddelerinin hijyenik ortamlarda üretilmeleri ve hijyen zinciri bozulmadan tüketilmelerine bağlıdır. Teknolojik gelişmelere, hijyenik önlemlere ve yasal düzenlemelere karşın gıda enfeksiyon ve zehirlenmeleri günümüzde tüm dünyada en önemli halk sağlığı sorunlarından birini oluşturmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), gıda kaynaklı hastalıkların, solunum yolu enfeksiyonlarından sonra G ikinci derecede sıklıkla rastlanılan hastalıklar olduğunu bildirmektedir. Özellikle ishalle seyreden gıda kaynaklı enfeksiyonlar nedeniyle, 5 yaş altı çocuklar gibi riskli gruplarda ölüm olaylarının gerçekleştiği belirtilmektedir. Epidemiyolojik çalışmalar gıda kaynaklı hastalıkların ortaya çıkışında başlıca rolü hayvansal kaynaklı gıdaların oynadığını ortaya koymuştur. Bugün için dünyamızda nüfus artışının özellikle gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkelerde fazla olması, aşırı kentleşme ve buna bağlı olarak beslenme alışkanlıklarının değişmesi, insanlar arası iletişim ve temasın artması hastalıkların özellikle gıda kaynaklı olanlarının da artmasına sebep olmuştur. Hayvanlarda bulunan ve insanlara geçerek hastalık oluşturan zoonotik etkenler halk sağlığı yönünden büyük bir önem taşırlar. Bu etkenler direkt veya başta et ve et ürünleri olmak üzere hayvansal gıdaların tüketilmesi sonucu indirekt olarak insanlara geçerek çeşitli hastalıklara yol açarlar. Bugün zoonoz diye tanımladığımız hastalık sayısının 150’nin üzerinde olduğu; ülkemizde de sığır, koyunkeçi ve kanatlılarda görülen 40 kadar zoonotik hastalık bulunduğu belirtilmektedir. Zoonoz terimi ilk kez hayvanlardan insanlara geçen hastalıkları belirlemek amacıyla kullanılmıştır. Sonra bu tanım FAO ve WHO ortak uzman grubu tarafından: ‘‘Omurgalı hayvanlardan insanlara, insanlardan da onlara geçen hastalıklar’’ olarak değerlendirilmiştir. Veteriner Halk Sağlığı kapsamında incelendiğinde zonozların bir kısmı kasaplık hayvanlar açısın dan kesimi zorunlu hastalıklar kapsamında mevzuat içerisinde belirtilmişken, yine bunların çoğunun hayvansal ürünlerle insanlara geçtiği ifade edilmektedir. Örneğin: Tüberküloz, Bruselloz, Bovine Spongiform Encephalopathy (BSE), Salmonelloz, Sistiserkoz Ekinokok, Toksoplazma, Trişin, vb. Bunların yanısıra, son yıllarda gıda kaynaklı hastalıklar içerisinde önem kazanan Listeria monocytogenes, enterohemorajik Escherichia coli, Vibrio vulnificus, Cryptosporidium Parvum gibi patojenler de bulunmaktadır. Zoonozların halk sağlığı açısından önemleri, hastalıkların ortaya çıkış trendinin yükselmesi nedeniyle her geçen gün artmaktadır. Bunun temel sebepleri olarak yukarıda ifade edilen genel sebeplerin yanısıra Demografik değişimler, İnsan hareketleri ve Mikroorganizma adaptasyonu gibi nedenler gösterilmektedir. İnsanlarda bu hastalıklardan kaynaklanan sağlık sorunlarının çözümü için hastalığın öncelikle hayvanlarda kontrol altına alınması gerekmektedir. Çünkü sağlıklı hayvansal ürünler elde etmenin ön koşulu, sağlıklı ham ürün sağlanmasının garanti edilmesidir. Bu bağlamda sağlıklı et için sağlıklı kasaplık hayvanların yetiştirilmesi ve teknik hijyenik şartları yeterli kesimhanelerde veteriner hekim kontrolünde kesilmiş olması gerekir. Gıda güvenliğinin sağlanması ve halk sağlığının korunmasında et ve et ürünlerinin üretiminden tüketimine kadar olan bütün aşamalarında etkin hijyenik kontrollerin uygulanması gerekmektedir. 14