Katalog

JJMHURİ YET'İN İ Z n/fİJR İzmir'in aytlınlatılnıasını sağlayan Hava Gazı Fabrikası'nın 1936 yılı İzmir Fuarj'ndaki standi. tılması için imtiyaz talebinde bulunmuştu. İmtiyaz süresinin 75 yıl olması, Gaz Fabrikası'nın yapılması için gerekli on bin metrekare arazinin Osmanlı Devleti tarafından bedava veriknesi ve kumpanyanın kullanacağı başta kömür olmak üzere her türlü araç ve gerecin vergiden muaf tutulması istemlerine dayanan bu imtiyaz sözleşmesi imparatorlukça onaylanmıştı. Ayrıca aynı sözleşme içerisinde şirketin ürettiği gazın bir kandillik fiyatı, 17 para olarak tespit edilmiş ve kamu binalarına da bu paradan %25 indirim yapılması şarta bağlanmıştı. Marchais ile yapılan bu ön sözleşme, onun 1857 yılmda ani ölümü üzerine varislerinin üzerine geçmiş, ancak varisleri sözleşmede yer alan hükümleri yerine getirme konusunda istekli olmamışlardır. Bu ilk imtiyaz sözleşmesinin imtiyazı alanlar tarafından yerine getirilmemesi üzerine, ikinci bir imtiyaz talebi 1859'da yapılmıştı. İzmir'in hava gazı ile aydınlatılmasına ilişkin talep ise, bu kez İstanbul'da yayımlanan, Journal de Constantinople Gazetesi'nin sahibi A. Edward tarafından yapılmıştı. Bu başvuru üzerine, 25 Nisan 1859 tarihinde on iki maddeyi içeren yeni bir sözleşme ile imtiyaz A. Edwards'a verilmişti. Hava Gazı Şirketi'nin imtiyaz süresi kırk yıl olarak tespit edilmişti. Bu imtiyazla birlikte 1862 yılında Glasgow'da bulunan "Laidloux and Sons" firmasına yaptırılan İzmir Hava Gazı Fabrikası faaliyete geçerek İzmir'in Hava Gazı ile aydınlatılması yolunda önemli bir adım atılmıştı. 1897'de imtiyaz süresi henüz dolmadan şirket, sürenin uzatılması için Osmanlı Devleti'ne başvurmuş ve 14 Kasım 1897 yılında söz konusu sürenin kırk yıl daha uzatılması kararı alınmıştı. Bu arada, şirket ile İzmir Göztepe Tramvay Şirketi arasında imtiyazdan kaynaklanan sorunlar yaşanmış ancak, bu sorunlar zaman içerisinde giderilememişti. İmtiyazm alınmasıyla birlikte Hava Gazı Fabrikası, kömür tozlarının yarattığı yığılmayi önleyebilmek amacıyla İzmir'in en çok rüzgâr alan bölgelerinden biri olan, şimdiki Alsancak semtinin Darağacı denilen yerinde inşa edilmişti. Yaklaşık on sekiz bin metrekare alan içine kurulan Hava Gazı Fabrikası'nın ürettiği hava gazının önemli bir bölümü aboneler tarafından ve sokakların aydınlatılmasında kullanılmıştı. Hava Gazı Şirketi İzmir'de yayımlanan gazetelere ilanlar vermek suretiyle abone 91