Katalog

r* UMHURİYET'İN İZMİR' Mustafa Kemai lve beraberindekiler Zübeyde Hanım'ın Karşıyaka'daki kabri başmda ikinci ziyaretlerimde îzmir'in bende hasıl ettiği izlenimleri ifade etmek lazım gelirse, diyebilirim ki bu izlenimler çok elim, çok hazin ve çok kederli hissiyat ile doludur. Bilmem bu izlenimlerin menşei o zaman hakim olan istibdadın umumi olan baskısmdan mıdır, yoksa bu güzel memlekette yaşayan insanlar içinde adeta onlara karşı hakim, onlara karşı mağrur ve müftehir birtakım insanlann bulunu§u mu idi? Yoksa o insanlann bu memleketin hakiki evlatlarından daha mesut, daha müreffeh, da~ ha zengin oluşu muydu? Fakat belki hepsi idi". "Üçüncü defa buraya girdiğim zamanki hissiyat evvelki hissiyat ile mukayese kabul edilmez bir halde ve mahiyette idi. İzmir'i arkadaşlarımla beraber doğudan gelen yol üzerinde, Belkahve sırtlarından seyrettiğim zaman İzmir'in güzel limanı itila£ devletlerinin harp gemileriyle dolu, sokakları henüz düşman ayaklarıyla çiğneniyor, top, mitralyöz ve tüfek sedaları işitiliyordu. Bir gün sonra idi ki, bizzat içeriye girdik. Hâlâ şehrin güney tarafından toplar patlıyor ve zavallı insanlar, buranın iyi insanları düşmandan zarar görüyordu. Bu defaki izlenimlerimi özetleyecek olursam, diyebilirim ki hem teessür ve hem de sevinç ile karışık idi. Müteessirim, çünkü düşman üç buçuk sene zarfında yaptığı zulüm ve kötülüklerle yetinmek istemiyordu. Aynı zamanda program dahilinde bu güzel şehrin en güzel yerlerini yakıyordu" "Izmir alevler, dumanlar içindeydi. Bütün halk bu acıklı manzara karşısında doğal olarak müteessirdi. Gözlerinde yaşlar vardı. Ben bu teessürlere iştirak etmemezlik edemezdim. Ancak ufak bir tetkik ile anladım ki, halkm bu gözyaşları, yangından ve harabeden değildi. Bu yangının, bu harabenin onlar için hiçbir tesiri yoktu. Belki onlann gözlerinde muzaffer ordumuzun kendilerini kurtardığını görmekten dolayi sevinç yaşları vardı." Mustafa Kemal'in bu konuşmasında da açık bir şekilde vurguladığı üzere aslında O'nun İzmir'e dördüncü gelişiydi. Mustafa Kemal ilk defa 1905'te İzmir'i görmüştü. Bilindiği üzere, 1905'te 24 yaşmdayken Kurmay Yüzbaşı olarak Harbiye'den mezun oldu. Bu sırada II. Abdülhamit'in istibdat rejimine karşı özgürlükçü düşüncelerle ilgileniyor ve bazı okul arkadaşlarıyla birlikte yasaklanmış kitaplan okuyarak içlerindeki özgürlükçü ruhu dışa vurmaktan çekinmiyorlardı. Hatta kendi aralarında bir grup dahi oluşturarak istibdat rejimine karşı fikri 56