Katalog

Cumhuriyet Tarım Gıda Hayvancılık 49 / 9 Eylül 2008 Dr. Seyda ŞAHİN Nihat ALTUNAL arımın ve tarımsal üretimin önemli bir parçası, ülkemiz için gerçekten çok önemli yeri olan kanatlı sektörü ve tavukçuluk hem beslenme hem de istihdam açısından oldukça önemlidir. Ülkemiz insanlarının daha iyi beslenmelerinin, daha çok hayvansal kökenli protein tüketmeleri ile gerçekleşebileceği bilinen bir gerçektir. Türkiye’nin hayvansal protein açığını kapatmada en etkili çözüm tavuk eti ve yumurta üretimidir. Kanatlı sektörü dünya ile birlikte Türkiye’de de hızlı bir gelişme göstermiştir. Ülkemizde etlik piliç üretimi 1980'li yıllardan itibaren entegre tesislerin devreye girmesiyle hızlanmıştır. Bu paralelde bazı sorunlar da gelişebilmektedir. Burada gübre gibi artı ekonomik değer ifade eden doğal atıkların bilinçsiz kullanımından kaynaklanan sorun oluşabilmektedir. Kanatlı üretiminin başladığı ilk yıllarda ve devamında kanatlı gübreleri sorun olarak görülmemiş ve diğer hayvan gübreleri gibi geleneksel yöntemlerle tam olarak kompostlama yapılmadan tarlalara serpilmiştir. Kümes sayısının artmasına karşın tarım alanlarının sabit kaldığı, hatta azaldığı bölgelerde gübreyi değerlendirecek arazi yetersiz kalmıştır. Ülkeler kendilerine en uygun değerlendirme yöntemi arayışındadırlar. Diğer ülkelere baktığımız zaman gelişmiş ülkelerde de tavuk gübresinin birçok şekilde değerlendirildiğini görüyoruz. Bazı ülkelerde devlet desteği ile biyogaz tesisleri kurulmuş, tavuk gübresinden elde edilen biyogaz enerjiye dönüştürülerek faydalanma yolu seçilmiştir. Fakat bunun hayata geçirilmesi için devlet desteği gereklidir ve dünyaya baktığımızda seçilen bir yöntem değildir. Dünyada yaygın olarak tavuk gübrelerinin kompostlama yapıldıktan sonra gübre olarak değerlendirilme yönteminin seçildiğini görüyoruz. Bunun oranı % 95’i bulmaktadır. Bazı ülkelerde de büyükbaş hayvan yem üretimi için kullanım şekli var. Diğer bazı ülkelerde yakıt olarak kullanımı söz konusu; termik santrallerde veya çimento üretim kazanlarında yakmak suretiyle değerlendirme seçilmesine karşın ülkemiz topraklarının organik madde ihtiyacı göz önüne alındığında gübre olarak kullanılması tercih nedeni olmaktadır. Bunun yanı sıra etlik piliç yetiştiriciliğinde elde edilen gübrelerin kullanımı ve değerlendirilmesi ile ilgili olarak yeni düzenleme ve uygulamalara geçilmesi, bazı uygulamaların güncelleştirilmesi ihtiyacı her geçen gün artmaktadır. Bu gübrelerle ilgili olarak yetiştirici, çevre, hayvan sağlığı ve tarımsal üretimde kullanım gibi hususların dikkate alınması, konuya eleştirel yaklaşmak yerine çözüm getirilmesi önem arz etmektedir. Bu amaçla, Dünyadaki uygulamaları ve yasal düzenlemeleri öğrenmek bunları dikkate alarak Türkiye'deki etlik piliç gübresi politikasının belirlenmesine katkıda bulunabilmek için Bolu Valiliği, BesdBir ve Kanatlı ArGe işbirliğiyle 06 T çok değerli Eylül 2007 Perşembe günü Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi’nde düzenlenen “Etlik piliç gübrelerinin kullanım şekilleri, değerlendirilme yöntemleri ve yasal uygulamalar” konulu bir seminer düzenlenmiştir. Bu seminere Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkilileri, Çevre ve Orman Bakanlığı yetkilileri, Üniversitelerin ilgili Anabilim Dallarının Öğretim Üyeleri, Meslek Odaları Temsilcileri, Tavukçuluk Sektör Temsilcileri katılmış, konu ile ilgili olarak uzmanlar tarafından Avrupa Birliği, ABD ve Kanada’daki pratik için toprağa uygulamaktadırlar. Ama yapılan bu işin daha sistematik ve kurallara bağlı olarak gerçekleştirilmesi tavuk dışkısından alınan verimi artıracaktır. Ülkemizde tarımı yapılan toprakların % 91’inin organik madde bakımından yetersiz olduğu bilinen bir gerçek. Bu açığı kapatmada, etkili besin maddesi içeriği diğer hayvan dışkılarına oranla daha yüksek olan çeşitli tavuk dışkılarının organik gübre ve besin maddesi kaynağı olarak kullanılması önemli bir potansiyel oluşturmaktadır. Besin maddesi içeriği organik maddelerce zengin olan tavuk dışkısının, gübre olarak değerlendirilmesine olanak sağlamaktadır. Günümüze baktığımızda ülkemizde tavuk dışkıları yeterli kompostlama yapılmadan bilinçsiz bir şekilde kullanılmaktadır. Son yıllarda tavuk dışkılarından bilimsel anlamda gübre üretimlerine hız verilmiş ve yumurta tavukçuluğu yapan bazı firmaların tavuk dışkılarından organik gübre üretmeye başladıklarını görmek memnuniyet verici bir gelişme olmuştur. Tavuk dışkısı organik kökenli bir gübredir ve hem toprağın bazı özelliklerinin uygun duruma getirilmesi için iyi bir ıslah materyali hem de bitkiler için önemli bir besin maddesi kaynağıdır. Tavuk dışkısı özellikle kapsadığı azot ve organik madde miktarı bakımından diğer hayvan gübrelerinden daha değerlidir. Tavuk dışkısının sahip olduğu besin maddeleri diğer hayvanların dışkılarının besin maddelerine göre fazla olması tavuk dışkılarının pratikte gübre olarak değerlendirilmesini aklımıza getirmektedir. Kompostlamadan sonra bitkisel üretimde gübre olarak kullanımı ekonomiye büyük katma değer yaratacaktır. Tavuk gübresinin kompostlama yapılmadan doğrudan kullanılması çoğu kez ürünlerde yanmalara neden olabilmektedir. Bu yüzden tavuk gübresi çok iyi bir şekilde kompostlanarak zararlı etkisi önlendikten sonra kullanılmalıdır. Sürdürülebilir tarım ve bitkisel verimliliğinin artırılması organik maddenin topraklarımızda yeter düzeyde bulunmasıyla doğru orantılıdır. Bizlere büyük bir potansiyel sunan etlik piliç gübresi fakir olan tarım topraklarımızın organik madde yönünden zenginleştirilmesinde değerlendirilir ise düşük maliyetle topraklarımızın organik madde ihtiyacının büyük bir kısmı karşılanmış olacaktır. Tavuk gübresi uygulamalar anlatılmış ve yapılan tartışmalar sonunda çıkan sonuca göre tavuk gübresinin toprak için çok önemli ve vazgeçilemez besin kaynağı olduğu, dışkının gübre olarak kullanılmadan önce kompost edilmesinin gerekliliği ve Türkiye topraklarının organik madde ihtiyacını karşılamak için gübre olarak kullanılmasının en yararlı çözüm olduğu yönünde fikir birliğine varılmıştır. Ülkemizde de çiftçiler tavuk gübrelerini, belli bir süre beklettikten sonra tarlalarda verim artışı 23