Katalog

OKUMA ( NilayYılmaz,AytüI Akal, MaviselYener,ÇiğdemGündeş, MustafaDelioğlu. L ‘.1 Mavisel YENER Dilini, sözcükleriniçabuk unutan bir ulus olduğumuzu yüzümüze vuran Macar yazara kızdınızmıyoksa? 0 halde, “TürkbeyleriTürkadını unuttular” sözünü Göktürkyazıtlanndataşlara kazı- yan BilgeKağan’ada kızmalısınız!Kemal Ateş diyor ki: “Birbiriniyiyenbalıklargibi sözcükler birbiriniyedi.Anadolu birdil mezarlığınadöndü. Bu mezarlıktayatan ölü sözcükler sekiz cildinüstündedir.” (s.10) DilHurafeleri,gençlerin— belki, öğretmenlerinde- aklınatakdan soruları yenidensoruyor ve yanıtlıyor.Işte bu sorulardanbazılan:Türkçe okunduğu gibi yazıhp,yazıldığıgibiokunan birdilmidir? Hartsayısı artınca dilzenginleşirmi? Türkçede cümleler rakamla başlamaz mı?Türkçede “ve”ilecümle başlar mı? “Ne...ne bağlacı ilekurulancümlelerin yüklemininhep olumlumu olması gerekir?Türkçede uzun ünlüyok mu? Bu Sorulannyanı sıra, dilinvarsıllaşmasıiçin önerilerde bulunurken “EklerTürkçe için neden önemlidir?”,“Dilbilgisi kitaplarındasözü edilmeyen, uzmanlarca bilinmeyenTürkçe ek hangisi?”gibisoruları herkesinanlayabileceğibirdilleaçığa kavuşturuyor. Türkçeninönemlivarsıllığıolan eklere ayn bir bölüm verilmişkitapta, yaklaşık 160’ıbulan ekten söz edilmiş.Ateş diyor ki “Eklerbir diliçinsözcüklerden daha önemlidir.Birdileher>’,!onlarca sözcük katılabilir,ancak beş yüz yılda tek birek katılmaz.Bu nedenle eklerinyok olması sözcüklerinyok olmasından çok daha büyük bir kayıptır.”(s. 77)11kkez NabizadeNazım’ınKarabibik’tekullandığı,dil devrimindensonra birazdaha işletilerek “baklagiller”gibibazı terimlertürettiğimiz —gıl/-gileki KemalAteş’inyitipgideceğinden kaygılandığıbirek. Ateş, örneklerinigençlerin ilgisiniçekecek noktalardan seçmiş: “Dikkatediyorum, televizyonlardabir tek Mehmet AliErbilkullanıyor, ‘annenler’demiyorda ‘annengil’diyoro, doğrusu da bu. Belkibilerek,belki bilmedengüzel bir ekinyaşamasına güç veriyor.Karşılaşırsamkutlayacağım onu.” (s. 78)Kitapta,bazı eklerleilgilidil yanlışlarınada değiniliyor.‘Televizyonlarda bazı konuşmacılann ‘İslamik’dediğini işitincekulaklanmainanamadım. Onceleri haftada biraldığımbirgazetede rastlıyordum‘laikçi’sözcüğüne, Türkçede böyle birsözcük yok, yeni birsözcük olarak sözlükleregirme olasılığıda yok. Çünküyanlış türetilmişbirsözcük.” (s. 78) Bilmediğimbirsözcük öğrendim kitaptan:Yıbıl. “r”harflerini“y”gibi söyleyenlereAnadolu’da“yıbıl”derlermiş.Bu sözcüğü edebiyatta ilkkez RıfatIlgaz kullanmış.Başka dillerdebu konuşma bozukluğununtek sözcüklü birkarşılığı yok. Bu da dilimizinzenginliğinin örneklerindenbiri.Peki,neden unutup gittik Yıbılsözcüğünü? KemalAteş, bu noktadayazarlara çok iş düştüğünden söz ediyor.Ölüsözcükler mezarlığındaki sözcükleritarama ve deneme yoluyla günışığınaçıkarmanınyanı sıra, yazarlann bu sözcüklerikullanmasınısağlamak gerektiğinedikkat çekiyor. “Bukonuda yalnızaraştımıacılara değil,yazarlanmızada çok iş düşüyor. Biryandan eski metinlen bulup okurken, biryandan da halk diline kulak vermeliyiz.Edebiyatınağırlık merkezindedilvardır,dilinmerkezinde ise halk dili...”(s. 35) Belkibazı okurlanmız“Bukitaptan niçingençliksayfasında söz ediliyor?”diye sorabilirler.Bu kitapgençliksayfasında. çünkü her dilo ulusun gençlenne emanettir!Türkçe ilgisizlikve bilgisizliğimizin kurbanıolmamalı. 12 Eylülcüler,demek yapısındakiTürk DilKurumu’nu,hiçbiryargıkararı olmadan,Atatürk’ünkalıtınıgömıezden gelerek,birdevlet dairesine dönüştürdükten sonra TDK’dene gibiyaklaşımlaroldu, sonuçları neydi, bunu merak eden gençlersorulann yanıtınıDilHurafeleri’nde bulacaklar. 1982 Anayasası ilekurumel değiştirdiktensonra yayımlananTDK 1985 kılavuzundaalışveriş,ilkokul, anneannegibibirleşiksözcüklerinayn yazıldığını,aynı kılavuzdabazı sözcüklerin (mes’ut,neş’e, san’at...) Arap ağzına yakınbir imlaileyazıldığınıokuduğunuzda şaşıracak mısınızbilmem.KemalAteş’in 2005 kılavuzuylailgilideğerlendirmesi şöyle: “Uzlaşmakonusunda bazı değişiklikleriiçeren kurumun2005 kılavuzu öncelikleyalın,kolayanlaşılırbirkılavuz değil.Bu kılavuzuanlamak içinherkesin en az 4 yılTürkolojiöğrenimigörmesi gerekir.Örneğinbileşiksözcükler konusunda“aletve eşya adlan”, “hastalık adları”,“biçimadları”(nedemekse), “yiyecekadlan”, “oyunadları”,“renkadları” vb.diye uzayıpgiden tuhaf sınıflandırmanınkılavuzune kadar gülünç ve karmaşıkhale getirdiğinikoca kurumda görebilecektek birsorumluyok muydu acaba? Ayrıcakılavuzdaaraştırmaya, deneme çalışmalarınadayanmadan yaygınlaşmış olan “dil hurafesi”diyebileceğimizbazı yanlışkurallarada yer verilmiş.”(s. 23) Kurumunyazımkurallarındaattığıve atamadığıadımlarözetlenirkenbu karmaşanınsiyasi nedenlerine de değinilmiş. Liderlerinve görsel/yazılıbasının dili de kitapta büyüteç altınaalınmış.Ateş diyorki: “Sağlıkprogramlannda bile hekimlerinyanına birde din adamı koymayı unutmayan TVkanallanmız,dilimizede dinimizede zarar vermekonusunda adetabirbiriyleyanşıyorlar.”(s. 85) Dildevriminingüçlü estiren pek çok ünlüyazar, şair ve bihimadamı da anılmışkitapta. Dağlarca’ylailgili bölümdebakın neler diyor: “Söyleşilerimizdenbirinde,kendisininyalnızca şiir yazdığını,tek bir makale bileyazmadığını söylediktensonra; ‘Ancakbana bir makaleyigetirin,size onu şiiryapıvereyim,’ demişti. Bütün dünyası şiirdi.Şiiriçin sopayemeye bilehazırdı.Böyleanlatırdı şiiredüşkünlüğünü.” (s. 47)Dil Hurafeleni’ndeanılanyazarlardan biride Sait Faik.“Kumpanyaadlıöyküsünde kahramanımızsokak adlarınındeğiştirilmesinden yakınır.Yıllarsonra geldiğimahallesinde yeni tabelalangörmemek için başını kaldırıpbakmaz. YeniIncirler, Akzadeler,Borazancıbaşı, Dört Yetimler, KirazlıÇeşme, İkiAhmetlergibisokak adlarınındeğiştirildiğindenkaygılanır.” (s. 55) KemalAteş istiyorki,Sait Faik’in Kumpanyaöyküsünü birkez de bu gözle okusun gençler. Öyküdekigibi semtimize,mahallemizeasılantabelaları görmemekiçinkaçımızbaşımıönümüzde yürüyoruzdersiniz? Ateş, söz varlığıve ses bilgisiaçısından Anadoluağızlanndan yararlananyazarlarımızadikkatçekiyor, RıfatIlgaz,Oğuz Tansel, Adnan Binyazar,TahsinYücel,Yaşar Kemal,Fakir Baykurt,MahmutMakal,TalipApaydın, DursunAkçam,UmitKaftancıoğlu, AbbasSayar, Mehmet Başaran bu isimlerdenbazıları. DilDerneğiBaşkanı, dilemekçisi, yazarSevgi Özel,11.1.2010tarihli Cumhuniyet’tekibiryazısında “Türkçe,yıllardır MEB’inağzında bozuluyor”demişti. KemalAteş de bu konuya değiniyorDil Hurafeleri’nde.MilliEğitimBakanlığı’nın çocuklarımızıve gençlerimizidil kirlenmesininkuşatılmışlığındankurtarmasını beklemeksaflıkolurdeğil mi? Ders kitapları “bedava” olurken,kaliteningöz ardı edildiğininaltıçizilmişkitapta. Ders kitaplarınınyanlışlarladolu olduğu vurgulanırken, 100Temel Eser uygulamasının edebiyattabirzevk sınırlamasındanbaşka anlam taşımadığınısavunulmuş. KemalAteş, eskiden AzizNesin, HaldunTaner okutanöğretmenlere soruşturma açılır,kitap toplatılırdıdiyorve ekliyor“MilliEğitim Bakanlığıöğretmenin öğrencininözgürce kitap seçiminiönleyerek,okulmüdürleri- nikitap toplama sıkıntısındankurtarmak istiyor.Aklıbaşında, işini,mesleğinibilen öğretmenin bu listelerearaç olacağını sanmıyorum.” (s.87) Universiteöğrencilerindendilekçe yazmalarıistendiğindedilekçeyi “sevgilerimle”,“teşekkürlenimle”diye bitirenler olduğunuokuyunca gülüyoruzağlanacak hahimize.KemalAteş derslerinden birinde okumalarıiçinöğrencilerineküçük bir kitaplistesiverir.Sınıftançıkarkenbir öğrenciyanına yaklaşır:‘Hocambunların hepsini nasılalacağız? Birhaftadan beri kontör alacak para bulamıyorum,”der. Çocuğun parası olsa kontör alacaktır, kitapdeğil!Eleştirimiz,şarjı bitmiş, kontörsüzgençliğe değil;Türkçeyeve gençlerindilbilincine,okuma sevgisine bilerek, isteyerek saldıranlaraelbette! Heryıl26 Eylül’deDilDerneğiIzmir Temsilciliğive KonakBelediyesiişbirliği iledüzenlenen IzmirTürkçe Günleride, DilHurafeleri’ninsayfalarınakonuk olmuş.“Küreselleşenaydınlanmızpek önemsemese de 26 Eylül’lerdekutlanılan DilBayramıgiderek halkınsahip çıktığı birbayram halinegeldi.” (s. 53)Dil DerneğiIzmirtemsilcisi,dilemekçisi Y.Bekir Yurdakul’unlzmirlidilsevenleninbiraraya gelmesindekirolünedeğinmiş Kemal Ateş. Özelliklegenç izleyicilerin katılımınınönemsendiği IzmirTürkçe Günleri’nin yapıtta anılmışolması, Izmir’deyaşayan birdilseverolarak bana da erinçverdi doğrusu. Atatürkilkeve devnimlennin coşkulu savunucusu DilDerneğidirenç ve dayançla ilerliyoryolunda. Derneğin çalışmalarıylailgiliayrıntılıbilgiye www.dildernegi.org.tradresinden ulaşılabilir. DilHurafelerihepimizibirkez daha, duyarlığaçağınyor.. www.maviselyener.com *DilHurafelen-TüıkçeninGüncel Sorunlan,KemalAteş, Imge Kftabevl,147s, 2010, 14+ e> E e> KemalAteş’tengençlere... ‘Kontör’müalırdınız,kitapmı? “Sözünübilenkişinin yüzünü ağ ede birsöz, Sözünüpişiripdiyenin ______ işinisağede birsöz,” diyorYunusEmre. Sözünüpişiripde diyen, _______ yazar/araştı rmacıİaka___________ demisyenKemalAteş bu kezDilHurafeleriadınıverdiğideneme kitabıylasesleniyorokuruna.DilHurafeleri’nde Türkçeningüncelsorunlarınadeğinilirkendil veanadiliöğretimikonusundabeyinfırtınası dayapılıyor.Kitaptaikiana başlıkvar: TürkçeninGüncelSorunlarıveTürkEdebiyatında YerelDil.Gençlerinilgisiniçekecekbirdille sesleniyoryazar.Pekçokyetişkininyaptığı gibi,gençlerisuçlamıyor;tam tersi,onlardan yanabirtutum sergiliyor.“Gençlerin‘örnek’ ya da ‘farzımuhal’yerine‘atıyorum’ demelerineben hafiftengülsemdekızamıyorum.Bukullanımı izleyelimbirsüre.Alışırsakgenelleşebilir.“(5, 43)Ateşbunları söylerkendilivarsıllaştırmanınyolununalfabeyle,harflerle oynamakdeğil,dilekafayormakolduğunuvurguluyor. NilayYılmaz.IstanbulBilgıÜniversltesi• InönüCad.No:28KuştepelIstanbulTel:0216-3811750www.nilayyhlmaz.com• slhirhldegnekcumhuriyetOgmall.com SAYFA 24 CUMHURIYET KITAP SAYI 1070