Katalog

ZekiBÜYÜKTANIR İ910’da lstanbul’da doğan KemalTahir, 11. Abdülhamit’in vaverlerindenTahir Bey’inoğludur. GalatasarayLisesi’ninonuncu sınıhndan öğreniminiyanda bırakarak hayatın acıserüvenleriiçine dalmıştır.Avukat katipliği. Zonguldak’tamaden işletmelerindeambar memurluğu gibi çalışmayaşamınınzorluldarıiçinde ilkadımını 193l’de İçtihad Dergisinceyayımlananşiirivle almıştıryazınhayatına. Yaşamınzorluldarını,dişiyletırnağıylasürdürerek yazınaeyleminibaşarı gratiğinivükseltereksürdürmüştür. Hcr yazınyaşamınabaşlayangenç gibi onda da önceleri şiirlebaşlayanserüven, sonradan Hikmet’in yönlendirmesiylenesire yönelmişve birbirinden güzel, anlamlısaygınonlarca ciltyapıt bırakmıştır Türk yazmma. Romanları,övkülerimektupları, eleştirive hakkında yazılanlarlaotuzu aşkm eser oluşmuştur. Ikinci Dünya Savaşı’nınağırlığıacılı,günleri; Hikmet Ustı ilebirlikte “BabriyeDavası”nda suçlu bulunarak on beş vii hüküm givmiştir.1950çıkarılangenel aflaözgürlüğüne kavuştu. Türlü yazındergilerinde yazılarıyayımlananbu ölümsüz yazarınıızınher biri birbirinden güzelyapıtlarıarasında iki tanesi var ki her an eliınin altında bulundurduğumDevkı Ana ile Savaşçı başucu kitaplarımdır.OzelikleDevlet Ana. SavaşçıveBozkırdak-i Çekirdek adlı romanlarıvluTürk yazarlarıve avdınlararasında önemli tartışmalaryarattı. C)zellildeKurt ve Bozkırdaki Çekirdek romanlarmda Osmanlı Dönemi, tek parti yönetimive KöyEnstitüleri, Asyatipi üretim tarzı gibi konularda ortaya attığı görüşleriyleyenibir eleştirinin kapılarını açtı. Bu yenive değişik bakış açısıve sağlamtekniğiyle en güçlü romancılarve eleştirmenlerarasındakiyerinialdı. Yazıa başlarken onun iki romanındansözetmiştim.Birisi Devlet Ana;bu romanıyla Osmanlı’nınkuruluş dönemini, ü dönemin, hatta ü çağıntüm sosyolojik,kültürel, yaşamsal, gelenekselyönlerinibir usta kalemolarak ortaya dökmüş vehak ettiğiiçin de Türk Dil Kurumu Odülü’nü almıştır. ‘orgunSııvaşçı’vagelince; insan,yaşamıboyu okuduğu süredebazı yazı,şiirya da kitap vardırki bir türlü onun etkisinden kurtulamaz, işte benim de üzerimdebüyük etki yapan bu iki yapıt. Ozellilde YorgunSavaşçı başucu kitabı olmanın ötesinde bir de onu oyun biçiminde bir yazmagirişimimoldu. Savaş Yorgunudiyeoyunlaştırdım.Ne yazıkki o, 12Eylül’ünağrılı,acılı, korkulu günlerinde bu taslağı gün yüzüne çıkarma olasılığıvar mıydıkorkudan? Süre içinde de yayımlatamadığınıdanöteki dosyalanmınarasındahayırseverbir yayıncıyıbekliyor. 0, DevletAna romanı ile Osmanlının kuruluşunu tatlı bir öykü ve tarihsel bir serüven içinde anlatır. Yorgun Savaşçı’ylada Cumhuriyetin kuruluş öyküsünü, Kuvayi Milliye’nintoparlanma dönemini o kadar çarpıcıörnekler ve gerçek amacıolaylarıngelişimsürecini bir imbikten geçirircesineanlatır ki, sizciltlerletarih kitabı okusanız bu süzmebilgileribu kadar tatlı ve güzelliktealanıazsmız. Ortaöğretim okullarında öğrencilereyönelikTürk Dili ..ıe Edebiyatı ile ilgilikonuşmalarda. eğitimleilgili söyleşileı-lehep örnek olarak sekizKemaldiye bir çarpıcı örnek verip ve soraıım: “Bu Kemallerdenhangisininyapıtını okudunuz?”diye başta: Mustafa Kemal,Yaşar Kemal, OrhanKemal,KemalTahir, Kemal Bekir, Mehmet Kemal, KemalBilbaşar,Namık Kemal.Kültürel yozlaşmanm; çarpık eğitimin,okumayayöneliksevgininisteğinbu kadarköreldiği.hatta yok olma tehlikesinigösterdiğişu günlerde ne yazıkki bu Kemallerdençoğunun kitabını okumak değiladını bile ilk kez duyan öğrencileri gördükçeinsanın nutku tutuluyor. Bizimyazarlarırnızyalnız bunlarmı? Hayır? Bu bir ölçü, kültür yapısınıölçebi]mekiçin ama bu ölçüde bile tartacın gözü hep boş kalıyor.Bizim bugün en büyük sorunumuz ekonomi, sosyal,siyasal,top- lumsal değil,hepsinden önceliklisorun kültürel yozlaşma ve eğitiminyok olma çizgisinegelmesi. Onlar; bizler içinyazdı.Cezaevlerininrutubetli koğuşlarmdayaşamınacıları,ağrılarıiçinde bizim için ter döktü.Bizimkültürel aydınliğımızı,onların yaktığıışık parkıtacaktır;onları aralayalıın,bulalım okuyalım;kendimiz için,geleceğimiziçin, kurtuluşumuz, insan olmamıziçin. SevgiliKemalTahir Usta toprağın ışıldadolsun. • Doğumununyüzüncüyılında KemalTahirinsan,yaşamı boyunca yaptıkları,bıraktıklanve eylemleriyleanılır.Kemal Tahir’ide doğumunun yüzüncü yılınıbirliktebiraz buruk, biraz kaygıile anıyoruz.Türkyazınındaher biribiryazarı ad bırakacakolan onlarca yapıt bırakıpgiden birdeğer. Olumlu,olumsuzyönleriyleeleştirebilirsiniz.Bazı görüşlerinibeğenmeyebilirsiniz.Ancak;onun, özellikle1923Anadolu aydınlanmasınındevrimselatılımlarıiçindeAnadoluyeniden benhiğinekavuştuğu dönemde, kendinikabulettirmiş değerlive saygınbiryazın ustasıdır. 1- E Nazım Hikmet, Piraye ve Kemal Tahir can kırı Cezaevi (1940). CadıKazanıSerkan FIRTINA ArthurMiller Sarıcın Olümü,Bütün ve Gidi Kazan,gibi önemlioyunlarıile dünya tiyatro tarihininen önemli isiınleriarasınagirdi. Ozdllildeoyunlarında Amerikantoplunıunun görünmıiyen,arka planda kalnıışyaşamlarınaeğilenyazar, kapitalizminyıkıcıetkilerini, kimizamanbir aileçerçevesinde kimizaman isebelirlitarihsel örnelderdenyolaçıkarak,tüm toplumayayılanbir doğrultuda neden-sonuçilişkisiçerçevesinde göstermeyeçalıştı. Amerikan tüyasınınsonunu göstermesidünya jandarmalığınasoyunanbir toplumunkendi içerisindeyaşadığı çelişkileriele alması,Millcr’ıhep iktidarlann korkulu rüyasıolan bir yazarhalinegetirdi. Oyun, 17.yüzyıldayaşanan Salem’dekicadı aylarınıkonu edinir. Olay 1692yılinda Salem’debazıkişilerinkasabanın ilerigelenleritarahndan cadı olduldarıdüşünülerek idam edilnıelerinikonu alır.Miller’ın oyunda yansıtuğıcadı aylarıile asılvermek istediğitoplumsal parıorama,ABD’deMcCarthy döneminde yaşanankomünist avıydı. Amerika’da1950’lerdcortaya çıkanve giderek çekilmezbir hal alarakgelişentatbikat ve soruşturnialar,özellikleAmerikan karşıtıpolitikaizleyenadmlar üzerinesistemliolarak sürdürülüyordu.“AmerikanAleyhtarı FaaliyetlerKomitesi” komünizmlebir şekildeilgisiolan yu da olabilecekolan avdınlıırı takibealmıştı.FBİ’ınarananlar listesindeolan Miller,bu baskıvıen şiddetliolarakhissedenlerin başındageliyordu.0 yıllarda Amerikantoplumunun yerleşik değerlerinevebuna bağlıolarak kapitalizmeve kurumsal yapısına karşı tepkiler. Amerikan yönetimitarafından “dinsizlik”, “ahlaksızlık”,“vatanhainliği”olarak nitelendiriliyordu. Oyun yazarlarınınsıldılda başvurduklarıbir yöntemi Millerda oyununda farklıkurgular deneyerekortayaçıkarmış. Amerika’nınyaşadığısiyasalve toplumsalsorunlarıOrtaçağ’dakibir olaylakoşutluldarkurarak anlatmayolunu seçmiş.Salcm’deki toplumsalyapıdada Ortaçağ düşüncesistemininbazı insanları şeytanlaişbirliğiyaptıkları gerekçesiylecadı olarakgösterme çabası,iktidarlarıelinde bulunduranlarınbu güçlerinikendi çıkarlarıuğruna nasılkullandıklarıve Arthur Arthur ıvııııer, MU-LER CadıKazan(nı korku toplu- Cadı Kazaıu munun, toplum- salgös- - tergelerininortaya çıkanlması içineleştirelgerçekçi birperspektiflekaleme alır.Dönemeait yaptığı titizincelemelerle oyununtemelinioluşturup dramatikmantık gereğioyundatarihsel olaydanfarklıolarak bazıdeğişiklikler ortayakoyar. yönlendirmedebulunduklarını göstermesiaçısındanönemli. Yazar yaşadığıdönemin Amerikası’ndada suçsuzyere insanlarınyargılanmasınıve çeşitli yalanlarlaiktidarın muhalefeti susturmasmıgündeme getirmek ister.Cadı Kızanı bu yapısıylaMc Cartlwciliğinbir eleştirisiolarak değerlendirilir.Yazaroyunda cadılıldasuçlanaıılarminsanlik onurunu koruyabilrnckiçin ölümügöze almışokluklarınavurgu yapar. Insanlığaolan büyük inanç, bu olaylasomutlanarak, hangi çağdaolursa olsun, gerçeğinher zamaninsanlıkadına kazanacağımesajıile devameder. Cadıhklasuçlananinsanlar üzerindentüm topluma korku salınmasıve sindirme çabasında bulunulmasıiktidarlarınher zaman gerçekleştirebilecekleri yöntemlerdensadecebirisidir.Bu korku ve yildırma,şekilselolarakbiçim değiştirsede içerikaçısından aynımanuğm ürünüdür. Oyun bu yapısıile sadeceMcCarthey dönemiAmerikasıiçin değil, benzerpolitikalarıyaşayantüm ülkelerve toplumlar için geçerliliğini sürdürür. OzellildeTürkiye’de son dönemde yaşananolaylarda bu yargıyıkanıtlarnitelikte.’ . CadıKazanı/ArthurMiller/ SabahattinEyüboğlu,VedatGün- yol!MitosBoyutYayınları!144s. CUMHURİYET KİTAP SAYI 1070 SAYFA 19