Katalog

e DeğinmelerMUSTAFAŞERİFONARAN Anılarüzerinebirgenelleme“Gündoğmadan meşime-i şebtenneler doğar.’” 11 eşime-işeb” IVi gecenin dölyatağı demek.Geceyenibir güne gebedir. Doğan günle bizinasılbir serüveninbeklediği bilinmez.0 gün yeni umutlarlabaşlayabilir.0 gün belkide sonumuz olacaktır.Birgünün içinde,belkide günün kısa birdiliminde,roman olmayıbekleyennice olayvar.Yeterki görmesinibilelim.Nasıl yazılacağınınbilincinde olalım.Sıradanbir insanınbileyaşadığı ayrıntılardaşaşırtıcıbir dünyaolabilir.“Hayatım roman’sözü boşuna söylenmemiştir.Ama öyküya da roman yazmakbiçemoluşturma işidir.Düzanlatımlabir olayıyazmaköyküya da roman sayılmaz. Belkianılardabile böylebirbiçemözelliği aramak gerekecektir. Edebiyatalanında kendinikanıtlayanöyle kişilervar ki,onlann anıları,biryaşama çevresinitanıtmanın ötesinde,biçeminceliğiyle, tat alınarakokunur. Heranıyazanın kendineözgü birkişiliği vardır.önemliolan anılarınızınizinde0 kişiliği tanımaktır.Günlük tutarkenbileunuttuğumuz, karıştırdığımızolaylar vardır.Zamanınsisleri arasında silinenanıları belleğinanlayışına bırakırkenne denli gerçekçioluyoruz?Kimi anılarbirdöküm özelliğitaşır.Anılarıyazanın öyledolu biryaşama serüvenivardırki. küçükbirayrıntıbile yaşamanınanlamıhaline gelebilir.Anılarzaman- dizineuygun birakış içindeyse yadırganmaz.Anlatıcının kişiliğidirönemliolan, tanıklıklarbirazgölgede kalabilir. «BıRÖMÜRBOYUNCA” Edebiyat insanlannınanııanna da aynı gözlebakabilirmiyiz? Omekse Refik Halid Karay, karşı çıkan eleştirelyazılarıyüzünden az sürgün çilesi çekmemiştir.Anılanndabilebiçem özelliği, öykütadı vardır. RefikHalidanılannıikikitapta topıadı: “Minelbablleimihrab” (KapıdanMihraba Dek ya da Baştan Sona Dek),“BirOmür Boyunca”. (inkılap Kitabevi anılarındanromanlarına dek RefikHalid’inbütün kitaplannıbirdizi içinde yeniden yayımlarkerıönemli bir yayıncılıkgöreviniyerine getiriyor.Bu dizide anılar da yerinialmış oluyor). ıttihatçılardönemindeki Anadolu sürgünü, KurtuluşSavaşı’na karşı duruşu nedeniyle 150’liklerlebirlikte,Beyrutile Haıepsürgünü, RefikHalid’inanılarındaçarpıcı özelıikleriyıeyer alır. Mustafa Kemal, ilerigelen lttihatçııann KurtuluşSavaşı’na karışmamasına özen göstermiştir. Gene de KurtuluşSavaşı ittihatçısubayların özverisiylekazanılan bir savaştı. Refik Halid Karay’ınanııan,o karanlık döneminbeıgesi sayılır.“Memleket ile“Sürgün” romanı,anılann ışığında yenidendeğerlendirilmeli. Beyrutile Halep sürgününü anlattığı“Bir Omür Boyunca” başlıklıanılarında Atatürk’leilgilianısına da değinir: “Gerçek gurbette yaşadığım ikincisindeise ‘Sürgün’ romanıyladönmeden önce, Büyük Atatürk’ünmisafinoıarak yanına çağrılmak gibi;hatırladıkçagöğsümün kabardığını duyduğum,yüksek biriltifataeriştim;fakat affı bekledim.” RefikHalid’inanılannda “Mütareke İstanbulu”nunçürümüş ortamını,dost olarak bilineninsanıarınikiyüzlülüğünü.Atatürk’ün sofrasındakiIttihatçılarıngizliniyetıerini,istiklal Mahkemeleri’nin acımasızlığınıda öğrenmiş oluruz. “CEÇMI$ZAMANOLURKi” Ercüment Ekrem Talu da RefikHalidgibi 1888 ıstanbul doğumludur.Recaizade Ekrem’in oğlu oıanyazar değişik dergiler- de, gazetelerde anııannıyazmış, kitap haıine getirmemiştir. Alaattin Karaca, Ercümerıt Ekrem’indağınıkyazılarını toplayarakdörtbölüm halinde düzenlemiştir. Ilkböıümde aiıe çevresi anlatılmaktadır. ıkincibölümde, Ercüment Ekrem’in“Edebiyat Alemi” dergi______ sinde, “Tanıdıkıanm” başlığıyla çıkan yazılarındanderlenen “Portre Anııar” yer almaktadır. Ercüment Ekrem“Son Posta” gazetesinde“ArtıkYazabilirim” başlığıaıtında ıkinci Abdülhamitdönemiııinsiyasi oıayıarıile günceldurumlan anlatmıştır.Kitaptakibu üçüncüböıüm“Tarihsel Anılar” olarak değerlendirilmektedir. Dördüncü bölüm, “Bir Zamanlar Istanbuı”diyeyorumlayacağımız,“EskiIstanbul IleilgiliArııiar”aayrılmıştır.Birkentien iyi anlatma biçimide anılardan yoıa çıkmak olabilir. AslındaErcüment Ekrem.“Eski Istanbul”u anlatırkenbirzamanlarınyaşama biçiminianlatmış oluyor.Günümüzle karşılaştıraraknasıl bir değişim içinde olduğumuzudaha iyianlıyoruz. Alaattin Karaca bu anılarderlernesine “Geçmiş Zaman Olur ki” adınıkoymuş. Eskibirsözü anımsatıyor:“Geçmiş zaman olur ki hayali cihan değer.” (GEÇMİŞ ZAMANOLURKi,anılar,Hece Yayınlan,2005). Recaizade Mahmut Ekrem gibi ünlü bir edebiyatçınınoğlu olması, Ercüment Ekrem’ingeniş biredebiyat çevresiyle ilişki kurmasınıkolaylaştırdı.Özellikle“Portre Anılar” böıumünde dönemin ünlüedebiyatçılannı bilinmeyenyönleriyletanıtır. Ercüment Ekrem’inkaleminden Hanım’ı,Ahmet Rasim’i, Süleyman Nazif’i, HaıitZiya’yı,OsmanCemalKaygılı’yı tanımakayrıcalıktır. Gülmece edebiyatınındile kazandırdığıbir incelikvardır. RefikHalidde, Ercüment Ekremde biçem özelliğindengeçen yazarlardı. OSMANLI’NINSONDÖNEMLERI Tıbbiyedensınıfarkadaşımız Meral Suna- ta (artıkünlü kadın doğum hastalıkları uzmanıMeral Umuroğlu), babası lsmaiı Hakkı Sunata’nın iş Bankası KültürYayınları arasındaçıkan anılanna ilgimiziçekti. IsmailHakkıSunata 1892’de Istanbul’da doğar. HukukFakültesiikincisınıf öğrencisiykenBirinci Dünya Savaşı döneminde askerealınır. Çanakkale ileDoğu Cephesi’nde savaşır. 1. Kitap:“lstipdattan Meşrutiyete-ÇocukluktanGençliğe”. 2. Kitap:“Gelibolu’dan Katkaslara”. 3. Kitap:“Istanbul’da lşgaı Yıııan”. Bu anılarXIX.yüzyılınsonlarından cumhuriyetedoğru Osmanlı Devleti’ninson 25 yılınatanıklıkediyor.0 karmaşıkdönemi abartısız,yalınbirdilleanlatan IsmailHakkıSuna- ta, belgesel sayılacak birbiçem özelliği gösteriyor. Daha önemlisiIsmailHakkıSunata anılannıyazarken kendinide denetlemenin ayrımı- na vanyor: “Hayat,nasıl da sezilmeden ve elle tutulmadanakıp gitti.Tam altmış beş yılve arkadakalan izlerdenbirsızıntıbilegörünmüyor. Anılarinsanıoyalamasa, geçen varlık,yok demek. Acaba hayat anılardan mıibaret? Hayatıebedileştirmek, anılarınyaşanması mı demek?” IsmailHakkıSunata’nıntanıklığı,özellikle Ermenisorununun içyüzünü,“Mütareke Istanbuıu”nuöğretmesibakımındanilgiyle okunması gereken anılarıiçeriyor. INSANLARANILDIKÇA Hande Suher bircumhuriyet kadını.Yaş 80’e gelince (1929-2009)kendiylödeşmek ister gibianılannıkaleme almış. Kentlerinsoluk alması içinemek veren bir mimarınkonusu, hekimlerinçabası gibi, insandır. Hande Suherin anılarınıdeğerlendiren doktora öğrencileriFuıin Bölen, Hale Çıracı,Mehmet Ocakçı, Lale Berköz, Hatice Ayataç şu gerçeği ilgilerimizesunuyorlar: “Prof. Suher, şehircilik-mimarlıkbilirnine ve IstanbulTeknikUniversitesi’nesevgisini, yürekten bağlılığını,hizmetaşkı ve doğrulan savunmaktaki mücadele azmini,bilimsel merakını,dürüstlük ilkesini,meslekietik değererdentaviz vermeyen tutumunu genç araştırmacılaraaşılayarakkurumsallaştırmıştır” (‘KAMUYARARı’NıONCELIKLıGOREN BIRYAŞAMÖYKÜSÜ,insanlarAnıldıkça Yaşar,YemYayın,2010). Yurdumuzuniçinden geçtiği 70’li,80’li karmaşayıllarında,erkek egemen toplumun ağırlığıaltındakiIstanbul Teknik Universitesi’nde,Hande Suher gibibir kadınındekanlık yapması, öldürüleceklerlistesinde olduğuna öğrencileriylebütünleşmesi, kendinideğil hep yurdunun çıkarlarını düşünmesi,kaç öğretim üyesininüstesinden geleceği birçalışmadır? Iyikiben de, eşim de öğrencilik yıllanmızdanbu yana Hande Suher gibiyiğitbir kadınıtanımak onuruna ermişiz.Birinsanın yaşamadüzenine sığmayacak o çalışmalarla nasılbütünleştiğinetanık olmuşuz. EşimDr. Leziz Onaran’la yaşamaya alış- maya çalışıyorsak,Hande-Esat Suher çiftiylearkadaşlığımızınbunda payıvar. Onlarla arkadaş olmakdemek, insanınkendine duyacağısaygıyıyitirmemesidemektir. “GALIBAHADDIMIAŞTIM” Askerihekimolarak kıta hizmetiminönemli birbölümünü 5. ZırhlıTugay Topçu Taburu Hekimiolarakgeçirdim. Benden önce topçu taburunun hekimiHüsnüGöksel’miş.Insan ilişkilerindekiiçtenliğiniiyibildiğimbüyük bir cerrahtı Hüsnü Göksel. Tabur KomutanımızOsman Köksai’dı. Dürüst, çalışkan birasker. En iyiarkadaşlarımdan biri,AıiArmağan, 1. Batarya Komutanıbiryüzbaşıydı.Sessiz görünüşünün arkasında fırtınagibibirsubay. Sonradan generalliğeyükseldi.Ama ben askerliktenerken ayrılıncayollarımızda ayrılmış,birbirimiziyitirmiştik. Ama AliArmağan’ınanılarınıokurken, 5.Zırhlı Tugay’ıngüneye göçünü, Is• kenderun’da çadırlı kurduğumuz,birçadırda olduğumuz günlerianımsadım (GALİBA HADDIMIAŞTIM,TekinYayınevi, 2005). Dönemingenel kurmay başkanınaçıkıştığı.Osman Köksal’ınonun arkasında durduğu olaylara hep tanık oldum. AliArmağan şimdi 85 yaşında. Anılannı80 yaşına girdiğizaman yazmış. Denizli’ninbirköyünde doğan bu Anadoluçocuğu Bursa işıklar Askeri Lisesi’ne girmek olanağınıbulmasaydı, ne orduda yükselipönemligörevleryapabilir, ne ordudan ayrıldıktansonra çalışmadüzeninisürdürebilirdi. Bu dürüst askerin şu sözleriyleyazımı noktalamakistiyorum: “Anılarımınsonunda, halen sırtında üniformasınıtaşıyan tüm arkadaşlarıma bir inancı- mıaçıklamak istiyorum:Gerçek rütbeniz omuzlarınızdakiyıldızlardeğildir.Asıl rütbeniz,ülkeniziçinyaptığınızyararlıhizmetlerile insanların,özellikleastlarınızınsiziniçin yüreklerindebeslediklerigüven, sevgi ve saygıdır.” iyikianılarvar. Iyikio anılarbize görmeyi öğretiyor.Yoksa yaşamanın pek de anlamı kalmazdı.! Busavfaylailetişimkurabilmekiçindergilerinizive kitaplannızıaşağıdakiadrese gönderiniz: MustafaŞeıifonaıan HekimköySitesi20. Sok. No:8 06800 Ümitköy-Ank.Tel.:1 - (0312)23591 11-2362346 SAYFA 22 CUMHURIYET KİTAP SAYI 1070