Katalog

Cumhuriyet Hazıriayanlan Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Delioğlu. ÇOCUK-GENÇLİK OKUMA n Mavisel YENER A lman yazar Cornelia Funke'nin Hayalet Avcıları dizisi on dört di- le çevrilmiş, yalnızca Almanya'da 550 bin adet olmak üzere dünyada bir milyona yakın okura ulaşmış. Türki- ye'de Mavibulut Yayınları'nın yayımla- dığı kitabı merak etmek için pek çok nedenim vardı doğrusu. Ama bunlar- dan en önemlisi Funke'nin kaleme aldı- ğı Mürekkep Yürek'in (Arkadaş Yayın- ları-2005) hayranı olmamdı. Yazarın, Hırsızlar Kralı adlı kitabının peşine Mü- rekkep Yürek'ten sonra düşmüştüm... Hayalet Avcıları-Kilerde Kim Var adlı romanda ilkin Tom ile tanışıyoruz. "Her şey, şu her şeyin ters gittiği günlerden birinde" başlıyor. Tom yatağından kal- kar kalkmaz sevgili gıcık kız kardeşinin düğümlediği pantolon paçalarını çöz- mekle uğraşıyor. Sonra uykulu uykulu banyoya gidiyor, diş macunu yerine annesinin yüz kremini fırçasına sıkıyor. Mutfakta ise onu bekleyen bir dolap kapağı var. "Gümmm..." Tom başını fena halde vuruyor. Bu kadar terslik bir güne yeter mi dersiniz? Üstelik daha kahvaltı bile edilmemişken. Aslına ba- karsanız Tom'un hayatında böyle ber- bat günler pek fazla. Bu berbat günle- rin tek ortak özelliği ise Tom dışında herkesin çok eğlenmesi. Böyle günler- de yapmak istediği tek şey, odasına sı- ğınıp yorganını başının üstüne çekmek. Bu defa da öyle yapmak için odasına gidiyor ama ne olduysa o anda oluyor ve apnesi kilere kadar inip bir şişe por- takal suyu alması için ona sesleniyor. Tom ve ailesi apartmanda yaşıyor. Her apartman dairesinin, bodrum ka- tında kendine ait bir kileri var. Tom ki- lerden korkuyor ve annesi de bunu bal gibi biliyor. Tom'a göre, en ürkütücü, en karanlık ve en örümcekli kiler onla- rınki. Karanlığın içinde karşısına çıkabi- lecek başka şeyler şöyle dursun, sırf örümcekleri düşünmek bile Tom'un tüylerini diken diken etmeye yetiyor. Tom'a sorarsanız apartmanın kapıcısı Homur Asıksurat çocuklardan nefret ettiği için en korkunç kileri onlara ver- miş. Apartmanda Tom ve kardeşi Lo- la'dan başka çocuk yaşamadığını dü- şünürsek, Tom'un bu savına hak vere- biliriz! Rutubet kokulu koyu karanlık kilerin ampulü patlayıp da Tom kapıyı yanlış- lıkla kapatıverince içeride öylece kala kalıyor. işte o zaman olanlar oluyor ve Tom çevresini saran karanlığın içindeki garip görüntüyü fark ediyor. "Tuhafba- kan yeşil gözler, saçak saçak yoluk saçlar ve edepsiz bir sırıtış. "(s, 13) Tom dehşet içinde kalıyor, yapış yapış yerle- re ayakkabılarının sabitlenmesi onu da- ha da korkutuyor. Hızla ayaklarını ayakkabılarından sıyırıyor, yalınayak kapıya atılıyor. Korkudan tir tir titreyen parmaklarıyla kapının kolunu güçlükle buluyor ve kendini dışarı atabilmeyi ba- şarıyor. Olanları anlattığında evdeki kimse ona inanmıyor. Onun söyledikle- rini ciddiye alan tek kişi var: Büyükan- nesi. Tom'un korkularını fark eden bü- yükanne hayaletlerden pek anlamadığı- Funke'den HayaletAvalan nı ama bu konunun uzmanı olan bir ar- kadaşının varlığını anlatıyor. Tom'a onun adresini veriyor. Tom hemen ha- rekete geçip büyükannesinin tanıdığı "Kimyon lnceruh"a gidiyor. Kimyon In- ceruh, Tom'un anlattıklarını dinliyor ve ona OKAHA'lardan söz ediyor. Yani Orta Karar Hayaletlerden. Onlardan kurtulmanın yolları konusunda önemli ipuçları veriyor. "Küçük hayaletlere kar- şı en iyi silahlardan biri müziktir," de- mişti Kimyon Inceruh. "Ama tabii müzik seçimin doğru olmalı. Genellikle Mo- zart'ı öneririm. Mozart OKAHA'larda herzaman işe yarar. "(s,37) Kitabın bundan sonrası daha da eğ- lenceli. Çünkü Tom, kilerdeki hayaletle arkadaş olabilmeyi, ondan korkmamayı başarıyor ama ortada ciddi bir sorun var. Kilerdeki hayaletin iç burkan bir öyküsüne tanık oluyoruz. Bu öy- küden ve sonra olanlar- dan söz edip de kitabın tadını kaçırmayacağım. Hayalet Avcıları dizisi- nin Kilerde Kim Var? alt başlıklı kitabının sonuna eklenmiş "Bir Hayaletle Karşılaştığınızda", "Her Tür Hayalete Karşı ön- leyici Tedbirler", "Haya- let Türleri, llgili Kurum- lar, Araç-Gereç Listesi" başlıklı bölümler, kitabın fantastik özüne uygun düşen, okumayı eğlen- celi kılan şirin, komik bölümler. Hayalet Avcıla- n'nın dikkate de- ğer bir özelliği de gerçekle gerçek üstü arasındaki gelgitleri başarıy- la vermesi. Kor- kularla başa çık- ma yöntemleri çocuk okura sezdirilir- ken onların ilgisini uyanık tutabilecek yöntemlere başvurulmuş. Bir yetişkin Hayalet Avcıları'nı yüzey- sel olarak okuduğunda ya da yalnızca kapağına takılıp kaldığında çocuğuna "kafanı doldurma böyle şeylerle" diye- bilir. Oysa dikkatli bir okumada, yaza- rın metni pedagojik ve toplumbilimsel süzgeçlerden geçirerek yoğurduğunu söylemek olası. Ama bu yaklaşımı öyle- sine başarıyla yapmış ki, kimi yetişkin (çocuk okurlara güvenim sonsuz) ger- çekten de hayaletlerin anlatıldığını sa- nıp çocuklarını bu "tür" kitaplardan uzak tutma girişiminde bulunabilir! Fa- tih Erdoğan'ın çevirdiği iki kitap daha buluştu okurlarla bugünlerde. Sarah Jane'in yazdığı Afrika Macerası ve Ay Macerası. Yedi yaş üstü okuıiar için hazırlanmış bu eğlenceli kitaplarda Sa- rah Jane adında küçük bir kızla tanışa- cağız. Sarah Jane, annesi, babası ve Fido adındaki küçük köpeğiyle yaşıyor. Sarah çok komik bir kız. Bir gün Afri- ka'da, bir gün Çin'de, bir gün çatı ka- tındaki eski sandığın içinde, başka bir gün de kimbilir hangi hayalin peşinde nerede? Sarah Ay'a da gitmiş. Inanma- dınız mı? Roketle aya giderken kuzey kutbuna indiğine de inanmazsınız siz şimdi! Fatih Erdoğan yüreğini ve beyni- ni katarak yoğuruyor çevirilerini, onun Türkçeleştirdiği kitapları okumak ayrı bir keyif veriyor doğrusu. Robotlaşmış, ruh katılmamış bir çeviri değil onunkisi. HayaletAvalan, Kilerde Kim Var? Fatih Erdoğan tarafından Almanca as- lından çevrilerek Türkçeye kazandırıl- mış. Kitabın su gibi akıp giden dilinin mimarına yani Fatih Erdoğan'a Türki- ye'de yeni başlayan bu di- ziyle ilgili merak ettiklerimi ve çocuklar için kitap çevi- risini sordum. İşte sorula- rım ve Erdoğan'ın yanıtları: -Sevgili Fatih Erdoğan, Funke Almanya'da ve dünyada çok satan bir ya- zar, Hayalet Avcılan'nı ço- cuklarneden sevdfl Aslın- da belki şunu sormalıyım önce, Hayalet Avcılan'nı Türkçeye kazandırmayı is- temenizde özel bir neden var mıydı? Çocuklarla yakın ilişkide olan hepimiz bili- riz ki çocuklar ki- tap türleri içinde en çok korkuyu seviyorlar. Işin aslı şu ki, doğrusu korkuyu değil de yoğun duygulan- mayı ve coşkun- lukları seviyorlar, yani deliler gibi gülmeye de bayılı- yorlar, gözlerini dolduran hüzünlülükte bir filmden de çok etkileniyoriar. Korku, bu duygular içinde en "sert" olanı, en çabuk hisse- dileni, en etkileyici olanı. Bu yüzden korku türü daha önde. hele hele haya- , let, vampir, zombi, vb. türü hayal gücü- nü körükleyen kurgu kahramanlar onla- rı çabuk sarıyor. Funke'nin "Hayalet Avcılan" aslında tam da aradıkları ki- taplar olmayabilir çünkü okur olarak onları korkutmaktan çok, korku duygu- sunu evcilleştiren bir yani var. Bu kitap- ları seçmemizin ardındaki neden bu ki- tapların korku türünü işlemesinden çok, sağlam bir yapıya sahip olması ve okuma lezzetini verecek olduğuna inanmamız. -Funke bu kitabı yazarken, bazı eği- timcilerin çocuklann kafasına hayalet gibi fikirler sokmaya çalıştığını eleştir- mesinden çekinmemiş midir? Fantastik yaprtlann kaderidir bu çünkü... -Evet. Eminim çekindiği şeyler ol- muştur ve bütün dünyada da böyle yakîaşımlar oluyor zaten. Bu biraz ço- cukları tanımamaktan, biraz da edebi- yatın ne olduğunu bilmemekten geli- yor. Edebiyat algılaması ve zevki geliş- memiş toplumlarda çokça rastlanan bir hödüklük bu. Sanıyoıiar ki fantezi bu dünyaya Harry Potter'larla geldi. Yahu hiç mi bir Anadolu masalı anlatanınız olmadı size? Gerçekten de bu Harry Potturlar tumusol kâğıdı işlevi gördü. Hayal kurmaktan, kurgulamaktan bu kadar korkan bir toplum nasıl da en basit kurgulara inanıp duruyor aslında. Çocuklar bal gibi biliyor Harry Potter'ln da, cadıların da, vampirlerin de KUR- GU olduğunu ama gel de yetişkinlere anlat. Diyor ya küçük prens "büyükler hiçbir şeyi kendiliklerinden anlamıyor- lar. Onlara hep bir şeyleri açıklamak zorunda olmak ne sıkıcı biz çocuklar I için..." I - Çeviriyi mükemmel bulduğumu j söylemeliyim. CD gibi yabancı sözcük- I ler için bulunan Türkçe çözümler çok | hoş. Nasıl ki çocuklar için yazmak I farklı bir duyariık gerektiriyorsa, çocuk- lar için kitap çevirmek de böyle bir du- yariık gerektiriyor mu? Yalnızca çocuk kitaplan çeviren çevirmenler hayal et- sem çok mu uç noktalara gitmiş olu- rum? -Bilmem? Bir an için çocukları bir ya- na bırakarak düşünelim: Gazetelerdeki köşe yazarlarını okurken yaşadığım bir şey; bir yazarı, diyelim Murat Belge'yi okurkenki ben ile diyelim Hasan Bülent Kahraman'ı okurkenki ben aynı olmu- yoruz. Bu iki yazarı okurken ben de kendimi farkında olmadan o yazara gö- re hazırlıyor, kim bilir belki de beynimin o yazarın kendini ifade etme, kavramla- rı cümlelere dökme tarzına uyarlıyo- rumdur gazeteyi elime alırken. Kitabı çevirirken de, tıpkı çocuklara yazarken olduğu gibi, belki çevirmen kendini (di- lini, söyleyiş tarzını, ifade ediş biçimleri- ni) karşısında onu dinlemeye hazırlanan bir çocuğa göre ayarlıyordur. Böyle ba- kınca uzun yıllardır çocuklara yazan biri olarak, onlara kitap çevirirken ek bir çaba harcamam gerekmiyor, kendim yazıyormuşum gibi çeviriyorum. Belki bu bir yanıt olabilir. -Hayalet Avcılan dizisi kaç kitap? Di- ğerleri ne zaman çalacak kapımızı? -Dört kitap. ikincisi bu ay, ötekiler de sonbahara çıkacak." www.maviselyener.com *Hayalet Avcılan, Cornelia Funke, Çeviren: Fatih Erdoğan, Mavibulut Yayınlan, 180s, 2010,8+ *Sarah Jane'in Afrika Macerası, Jill Atabay, Çeviren: Fatih Erdoğan, Ma- vibulut Yayınlan, 88s, 2010,7+ *Sarah Jane'in Ay Macerası, Jill Atabay, Çeviren: Fatih Erdoğan, Ma- vibulut Yayınlan, 88 s, 2010,7+ 28 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1063