Katalog

Ülkemizde yayımlan- madan önce edebiyat gündemini çeşitli ara- lıklarla bir haber meş- gul etti: çavdar Tarla- . sında çocuklann de- vamı niteliğinde kale- me alındığı söylenen 60 Yıl Sonra aöUMta- bın dilimlze kazandırı- lacağı duyurusuydu bu. Haberde, kitabın- da J.D. California adını kullanan Frederick Colting'in, Salingerın asi kahramanı on altı yaşındaki Holden Ca- ulfieldın geleceğini tasarladığı bildiriliyor- du. Kitap, April Yayın- cılık tarafından dü- şünce ve ifade özgür- lüğü mücadelesi için bütüngeliriTürkiye Yayıncılar Birliğine bagışlanmak üzere yayımlandı. Ancak bu kitap çavdar Tarlasın- da çocuklann devamı niteliğinde değil. • FadimeuSLU I f * y oltdng, verdiği bir röpor- m tajda modern bir Fran- V kenstein yarattığını söy- ^ » « ^ ler. Doğrudur. Çünkü kült bir kahramanı, var olduğu doğasından koparıp deforme ederek ortaya zavallı bir hilkat garibesi çıkarır. Holden'm altmış yıl sonraki yorumu ona canavar payesi vermez elbette. Ancak bilinen ve özellikleri kanıksanmış bir kahramamn deforme edilerek karakterine uzak bambaşka bir yaşantı sürdürdüğünün gösterilmesi bûe, panik ortamını tetik- ler. Holden, nüfuz alanınm ihlal edildi- ği, insanlar arasında söze, yazıya dökül- mese de varlığını sessizce kabul eden bir anlaşma yok sayıldığı için ürkütücü bir hal alır. Yeniden canlandınlan ve yok edilmesi gereken bir olguyu temsil eder Holden. Yazar, kurgusunda iç ses- leri aracıkğıyla bunu sık sık dile getire- rek kurguyu boyutlandırmaya çahşır. Yan karakterlere yüklediği görevler bu- nu pekiştirir. İÇ SESLER Nitekim Holden önce, geçmişinde çevresinde bulunan kişilerle karşılaşır; sonra birden aynı kişilerin kaçındığı, yanından uzaklaşuğı, kimi zaman ona tepeden baküarak küçümsendiği bir ki- şiye dönüşür. Kitap bu yönüyle popüler kültürün sürekli çevriminin ürünüdür. Mary Shelley'nin "Frankenstein" imge- si de modern Prometheus olarak nite- lendirilir. Ancak Holden bu kitapta Frankenstein ve Prometheus gibi yara- tıcısıyla mücadele etmez, ona bu fırsat verilmez. Yazar, onun üzerinde güdüm- lü kontrol mekanizmasıdır. Modern canavarlann dünyayı ele ge- çinne tehlikeleri görüldüğünden yazgı- ları hep öldürülmektir. 60 Yıl Sonra'da Colting'in, geniş kitlelerin gönlünü ka- zanan ve kendi düşüncelerini ele geçi- C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 6 3 J. D. Californiadan '60 Yıl Sonra1 Peki neredeler? ren kahramanı yeniden yaratıp onu öl- dürmek için uğraş vermesiyle Shel- ley'nin tasanmı arasında bağ kurmak yanhş olmaz. Kitapta kurguyu, gerekçe- siyle birlikte açıklayan yazarın iç sesleri şöyledir: "Birisine parmağınızın ucunu uzattı- ğınızda, yardım ettiğinizde, onun haya- tını kurtarmakla kalmazsıruz, o hayatı yaratırsınız. Tanrısı olursunuz onlann. Ama bu ya her şeydir ya da hiç (...) Se- si fondan gelen abuk sabuk konuşmalar gibi hep oradaydı. Bazı günler daha da beter olurdu ama direndim ve dayan- dım. Sesi zihnimin gerilerindeki bir fı- sıltıya dönüşene dek dayandım.Varlığı- nı bilmezden gelerek onu özgür kıldım (...) Şu şeyi çok önce yapmam gerekir- di. Ona Shelley'nin canavarına yaptığı şeyi yapmam gerekirdi, o nedenle de geçmişe bir sünger çekip başladığım şe- yi bitireceğim. Buradaki en büyük ironi de bu ya. Beni rahat bırakması için çok uğraştun, ama şimdi geri getiren de be- nim ki, onu öldürebileyim" (s.44-45). Salinger'ın yerine geçerek onun kah- ramanını kullanan yazar, bir okuyucu kimliğinin tepkisini açıklarken mülkiye- tin sarsdmaz diye kabul edilen taşlanm yerinden oynatmaya soyunur. Yazar, on altı yaşındaki Holden'ın dünyanın kendi etrafında dönüyormuş gibi hare- ket ettiğini, Salinger'ın da aym tutum içinde olduğunu savunur. Holden'ı kendi yorumuyla değersizleştirir. Mah- keme sürecine taşman, bir edebiyat ola- yıymış gibi görülen bu durum dalgalan- ma yaratsa da her iki eserin niteliğini, değerini değiştirmez. Sık sık Pheobe'yi düşündüğünü dile getirir Holden ama düşüncelerinden geçenin ne olduğunu söylemez. Anlatı boyunca, Salinger'ın Pheobe'si görün- mez bir alanda kutsanmış gibidir. Bu durum, onun geçmişiyle geleceğinin ta- sarlanamaz bir boşlukta olduğunu da ileri sürer. Ancak finaldc karşımıza çı- karak görünür bir varhk haline gelen Holden'ın kız kardeşi Pheobe de, Hol- den gibi huzur evindedir. Geçmişte, altmış yıl öncesinde donup kalmıştır hafızası. Onu huzurevinden gizlice çı- kanp "özgürlüğüne kavuştururken" birden yanında Hemingway belirir. Düşsel ortamın hayaletleriyle işbirliği içinde olan Holden'ın düşsel yolculu- ğunun imgeleri de söz konusu belirsizli- ğin boşluğu içindedir. Pheobe'nin söylediği her şey altmış yıl öncesini, Salinger'ın kurgusundaki olayları işaret eder. Yazar, okurunu Çavdar Tarlasuıda Çocuklara götürme- I sine karşın Pheobe, diğer karakterler I gibi, kendi başına canlı bir karaktere dönüşemez. Salinger'ın kitabını okuma- yanlas için anlatılan pek çok sahne bir anlam ifade etmez. Kitaba göndermeler yapılmış ama içi doldurulmadan öylece bırakıhr. Yazann yaslandığı kült eserin karakterlerini karücatürize etmeye odaklandığı vurgulanan, sürekli altı çi- zilen durumlarla açığa çıkar. Kitapta kişilerin adı değiştirilse, irde- lenecek nokta sıklıkla kuUanılan yazarla kahramanı arasındaki üişkidir. Bu ilişki de yine göndermelerle anlam kazanır. Mesane sorunu olan, uyanıkken bile al- tını ıslatan sıradan bir yaşlı erkeğin hu- zur evini terk etmesi, sürekli sokaklar- da, caddelerde dolaşması, geçmişini ha- tırlatan mekânlara uğrayarak nostalji duygusunu yaşaması, yazarının müda- haleleriyle yaşamsal bağlannı koparma- ya teşebbüs etmesiyle birlikte yazarın iç sesleri paralel kurguya yön verir. Tek- rarlann tuzağına düşmekten kurtulama- yan, düşük tempolu bir dili vardır. Ya- zarın, kişileri, mekânı tanımlama, at- mosfer oluşturma gibi bir kaygısı olma- dığı görülür. Asıl amaç Salinger'la kah- ramanı arasına girerek bu ilişkinin gö- rünmeyen yönünü, derinlerde yatan benzerliği tartışıp ortaya çıkarmaktır. Yazar, Holden için şu yorumda bulu- nur: "Kendi hayatının diğerlerininki ka- dar gerçek olduğu yanılgısına esir ol- muş. Ne de kibirli bir bok kurusuy- muş! Kim olduğunu sanıyor ki? Yarat- tığım, yaşayan bir sanat nesnesi kendi özgür iradesini mi üretmiş? Nasıl olu- yor bilmiyorum ama bu tamamen kural dışı. Bir yerlerde atladığım bir detay ol- sa gerek. Buna müsaade etmeyeceğim" (s. 81-82). YENİ YORUMCUNUN KAHRAMANI Salinger'ın Holden'ı sadece yaşadığı dönemin toplumsal düzeniyle sistemine başkaldırmaz. Ergenlikle boy gösteren çatışmaları, içinde patlayan kaygılan di- le getirerek birey olma yönündeki insa- nın ortak meselelerine de değinir. Aile, okul yaşamının kurumsal ya da onay- lanmış düzenindeki açmazlanna kafa tutar. Arkadaşlık, ebeveyn, öğrenci, öğ- retmen ilişkilerinde yapay bir ağ oluştu- rup bunu doğal davranış biçimi haline getirerek konformist alışkanhklara dön- üştüren sisteme karşı anarşist eğilimle- riyle alternatif yaratmaya çahşır. 1950'lerin Atnerikan orta sınıfının bir ferdidir Holden ama anlattığı, kendini tanıma yolundaki insanın çatışmaları Sallngerın Holden'ı sadece yasa- dığı dönemln toplumsal düzeniy- le slstemlne başkaldırmaz. Er- genllkle boy gösteren çatışmala- n, içinde patlayan kaygılan dile getirerek blrey olma yönündeki Insanın ortak meselelerine de değlnlr. Aile, okul yaşamının ku- rumsal ya da onaylanmış düze- nindekl açmazlanna kafa tutar. 60 Yıl Sonraftia anlatılan Holden İse karakteriyle uyuma kurban edilmlstir. Evtenlp çocuk, hatta torun sahlbl olmus. ögretmenllk yapmış, oglu tarafından huzurevlne bırakılmıstır. olduğundan farkh toplumlarda farklı sı- nıftaki insanları da kucaklar. 60 Yıl Sonra da anlatılan Holden ise karakteriyle uyuma kurban edilmiştir. Evlenip çocuk, hatta torun sahibi ol- muş, öğretmenlik yapmış, oğlu tarafın- dan huzurevine bırakıhnıştır. Tüm bun- lar toplumdan kaçmaya çahşan asi Hol- den'ın tahrifatıdır. Colting'in Holden'a söylettiği sözlerde acımasız bir alay giz- lidir: "(...) Bir şey beynimi gıdıkhyor. Oldukça derinlerde, bir sürü et katma- nm altında bir şeyle kınuldaruyor" (s. 89). Yazann yarattığı karakterler bir baş- ka yazar tarafından alınıp yeni bir kur- gunun kahramanı olarak kullanılabilir mi? Kült eserlerin hafifleştirilmesi meş- nı nedenler öne sürülerek gizlenebilir mi? Edebi yapıtların sinemaya uyarlan- masını da içeren bu mesele olgun bir çahşmanın verimi olduğunda bile baş- kalaşmaktan kendini kurtaramaz. Söz edilen kahraman artık yeni yorumcu- nun kahramanıdır. Sinemaya ya da çizgi romana aktanlan eserler asıl yaratıcısı- nın değil, oyuncu ya da çizgi kanalıyla koşullandınlan izleyicinin de değil, ar- tık yeni yorumcunun eseridir. Bu du- rumda, Colting'in Holden'ı Salinger'ın Holden'ı olmaktan çoktan çıkmıştır. Colting'in, çok bilinen roman kişisini kendi kitabında kullanması bir yönüyle Doğan Akhanh'run Madonna'nın Son Hayali kitabını hatırlatır. Akhanlı, ese- rinde Sabahattin Ali'nin Kürk Mantolu Madonna'sının kahramanı Maria Pu- der'in gerçekte yaşayıp yaşamadığmm izini sürer, onu bulamaya çalışır. Kur- maca ortamın kahramamnı tarih sahne- sine yerleştirir olay örgüsü içinde Nazi toplama kamplanndan Struma'ya kadar getirir. Sabahattin Ali'nin yaşamıyla da kesişen baskı, şiddet ve ölüm Akhan- lı'nın kaleminde yeniden kurgulanırken kahramamn metinler arası yoîculuğu başka bir noktaya ulaşır. Vanlan yerde karakter değil, durum öne çıkar. Çün- kü Akhanlı kahramanı karikatürize et- me girişiminde bulunmaz, anlatısını po- püler olan kişiye yaslanarak biçünle- mez. Colting'in bu uygulaması, edebiyatı- mızda yabancısı olmadığımız bir du- rum. Kemal Tahir'in, döneminde çok tutulan Mayk Hammer kitapları yazdığı bilinir. Ancak Tahir, Colting'den farklı olarak Hammer'ın devam niteliğindeki maceralannı kaleme alır. Aslının üslu- buna sadık kalmaya çahşır. Colting sa- dece zamanı ilerletir, üslubu kendisini söyler. Kemal Tahir de opkı Colting gibi eserinde orijinal eserin sahibinin ilk iki adını kullanır. Gerçek adı, Frank Mor- rison Spillane olan Mickey Spillane'in yerine geçerek Hammer maceraları ta- sarlayan Tahir ile J.D. Sahnger'm yerine geçerek J.D. California adıyla yazan Frederick Colting arasındaki ilginç benzerlik bir hatırlatma çabası biçimin- de değerlendirilebilir.B 60 Yd Sonra//.D. California/Çevi- ren: Çeviren: UmutAlkım Tuncer/Ap- ril Yayınohk/280 s. SAYFA 21