Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
1 Erendiz ATASÜ
• ranhkla okumuşumdur.
•
Thomas
Mann’ ıhep hay-
Geniş bir ufuk açar
Maun‘ inedebiyatı
okunı nönünde. Solsiyasigörüşlerin
yandaşı olmaması nakarşı n,
kapitalizmineziciliğini,düzenin
mimarlarıolanbireylerde dahi yol
açtı ğı yı pranrnayı ,Buddenbrook
Ailesi’ ndc dilegetirmesi, kimi
metinlerindesatı r araları ndansı zanAvrupalı
erkek kibrine karşm, erkek dünyasmca
kurban edilen kadmı n drammı
olağanüstübir kavrayı şve duyarlikla dile
ge+ tirdiği hikayeleri nası lhayranlı k
uyandı rmasm!
Mann’ dahayranlı k uyandı ranöğe,
yaniözdeşleşmediği meseleleri bile kendi
meselesiymişgibi inceleyebilmesi, onun
gözlem ve çözümleme gücüne
işaret edebileceği gibi onun tüm
meselelereteğet duran kişilikyapı sı nı nda
belirtisidir; yazarı nkonusuyla, yarattı ğı
kişilerle arası nakoyabildiği sanatsal
uzaklı ğa,yani ironiye bağlı dı r.Gürsel
Aytaç, ironiyi şöyle tanı mlar:“Nesirde
karşı thldan belli bir uzakhktan, nesnel
anlatı mtutumuyla işlemektir bu
anlamdaironinin esası (s. 48); (İroni) karşı t
düşünce, karşı talgı lamalar,kı sacası
karşı tdünyalan yan yanaya da art arda
dilegetirme esası ndakinesnel bakı şaçı sı -
nı n ta kendisidir” (5. 53).
GOETHE’ NİNETKİSİ
Gürsel Aytaç, yapı tı nı ,arka kapakta
belirttiği üzere, biraz da okurun “Peki
ama Mann’ m asilgörüşü neydi?”
sorusunayanı taramak üzere oluşturur.
Aytaç,arayı şı nabizzat Mann’ m kaleme
aldı ğıyazilardan yola çı karak başlar;dev
yazarı nbeslendiği, bir anlamda onu
yetiştirenkültürel kaynakları yani kimi
edebiyatçı ve filozofları nMann’ m
üzerindekietkilerini sorgular.
Az önce Mann’ da aradası rada
kendinibelli eden kibirden söz ettim. Şimdi
de Mann’ ı nalçakgönüllülüğüne
değinmekzorundayı rn.Maun, aldı ğıkültürel
etkileri açı kyürekliilde herhangi bir
ruhsal karmaşı ı vadüşmeden dile getirir.
Çünkü Mann, gerek edebivatm gerekse
geniş anlamda kültür ve sanatı n bir
süreklilikmeselesi olduğunu bilir, elbette
dehası nmfarkı ndadı r amadehanı n
deryanmortası ndabir ada gibi ortaya
çı knı adı ğmmda bilincindedir. 0 nedenle
Alman olmak, Alman kültürü Mann
için hep önemli ve ağı rlı klı
olmuştur.Mann kendini
yetiştirenkültüre eleştirel bakarken
bile onu asla reddetmez ama
Alman kiiltürüyle de
yetinnı ez,ulusunun kültürel
sı nı rları nı ndı şı naaçı lı r.
Mann, en fazla Goethe’ den
etkilenir. Goetbe’ ninyazar
olarak ironik tutumu, ulusal
kültür sı nı rları nıaşan
hümanizmi örnek olur. Bir şey dı şı nda:
Mann, Goethe’ ninaksine Doğu’ yla
ilgilenmemiş,hatta Doğu’ yuyok saymı ş-
onun doğusu Rusya’ dı r(s. 214)- her
zamanbir Avrupalı olarak kalmı ştı r.
Kanı mcaMann’ ı nGoethe’ yleedebi
anlamdakiakrabalı ğı ,araları ndaki
toplumsalkonum ve kimi kişilik
benzerliklerindende kaynaldanı r.Toplumsal
konumageçmeden önce, “Kişilik
benzerliğinindaha derin kökleri var mı dı r?”
diyesoralı m.
Mann’ ı nifadesine göre kendi
karakterindekiiki uçluluk, ana babasmdan
mirastı r:Tı pkıGoethe gibi hayatı
ciddiyetlesürdürmeyi babasmdan, şen
tabiatıiseyine Goethe gibi annesinden
alı r. Gerek Manngerek Goerhe,
eğitimdenuzak düşmüş geniş köylü
kitleleriylesiyasianlamda rahatça genci
diyebileceğimizancak siyasi tutumları na 1-ağ-
men sanatçı larıve bilim insanları nı
himayeetmekten hiç vazgeçmerniştoprak
sahiplerinin, yani Alman
aristokrasisininarası ndayer alan Aydı nlannı acıorta
sı nı fları nçocuğudur; burjuvazinin
temsilcisidirher ikisi de.
Ancak bu burjuvazi, Mann’ mve Ay-
taç’ ı nvurguladı ğı gibihenüz uluslarası
sermaye gücünden yoksun,
emperyalizmaşaması nagelememiş, ulusal
burjuvazidir;azgı ndeğil ı hmlı dı r.
BuddenbrookAilesi’ ndekihüzün boşuna
mı dı r?Azmanlaşan sermaye birikimi, belli
konularda hoşgörülü bu kentli
tüccarlarıve fabnikatörleri ya kendine katacak
ya sürüldeyip yok edecektir.
Mann, Alman birliğinin kurulması nı n
anifesindeve hemen ertesindeki Alman
şehirlerinin eleştirmeni; burjuva
olmaktankaçan bir burjuvadı r.Kaçı şıkarşı t
siyasalalana değil, kendi deyimiyle
apolinksanata doğrudur.
ELEŞTİRELDURUŞ.
Mann, Nazizme sonuna kadar
karşı drve yaşamı nıülkesinden uzakta bir
tür sürgün olarak tamamlayacaktı r.
Uluslararası ününü kullanacak,
kurgusalyapı tlarmmdı şı ndaki yazı larıve
konuşmalarıaracı lı ğı ylaNazizme karşı
mücadele edecektir. Mann‘ ı nduruşu,
fildişikulenin eteklerinde olup bitene
kayı tsı zbir varoluş değildir. 0 asla,
sadecesoyut güzelliği yaratmak peşinde
olmamı ştı r.Kanı mca onubüyük yapan
özelliklerden biri de budur: Sonuna dek
eleştir4 duruş! Herhalde Mann’ ıdar
bir siyasalalanı ndestekleyicisi
olmaktanuzaldaşuran öğe, tüm siyasaları n
sakı ncahyanları nı görebilmesiolmuştur.
Çünkü o hakikatin peşindendir. Kendi
sözleriyle, “hakikat araç değil amaçtı r”
ve Maun hakikati hakikat olduğu için
sever (s. 81).
Mann’ ı nhakikate, başka bir deyişle
hayata bakı şı nda çeşitlifilozofları n
etkileribelirgin. Orneğin, içgüdünün ve
arzununakı l veiradeden önde gittiğini ve
hayatı acı yaboğduğunu savlayan
Schopenhauer.Mann’ agöre, sanatçı yı
sarsan,filozofun düşünme süreçleri
sonundaulaştı ğı bilgelikdeğil, onu bu sürece
iten tutku ve doyumsuzluk.
Schopenhauer,bedenden kaynaklanan tutkunun
ve arzunun başatliğı nıvurgulayarak,
yüzyı llardı rBatı kültürünü etkileyen ve
aklı veruhu öne alan metafiziği tersyüz
etmiş ve Mann’ agöre, hayatı nve
hakikatinüstünü örten örtüyü yı rtmı ştı r(s.
84). Nietzsche’ ylede hayli meşgul olur
Mann; onun başkaldı rı sı nı , özgürlük
arayı şı nıtakdir eder ama
böbürlenmeleriniitici bulur, her şeyekadir insan
üngesiniyadı rgar;ilke adamı Mann,
Nietzche’ ninhavada ahlaki birbirine zı t
kabul etmesini onaylamaz.
Freud’ unkuramlan Mann’ ıyakı ndan
ilgilendirir. Freud’ uniçgüdülerin
öneminivurgulaması nı n inkar
anlarnmagelmediğini, bir tür doğa
tutuculuğu,yani içgüdüve boyun eğme
savunuculuğuolmadı ğı nı ,tersine aldı n
aydmlı ğıiçinmücadele etme anlamı
taşı dı ğı nıbelirtir (s. 101).
Mann sadece edebiyat ve felsefeden
heslcnnı ez.Müzik, özellikle Wagner’ in
müziği onun için önemlidir. Wagner’ in
bestelcrindeki leitmotive uygulaması nm
yazmsal karşı lı ğı nıromanlarmda dener
(s. 41). Müzik. edebiyat ve felsefe
ilişkisinetümüyle Venedik’ te
Olüm adlı novellası nda Mahler
müziğininesini dile gelir.
işte Maun, bu kültürel etkileşimler
alanı ndavermiştir yapı tları nı .0 Avrupa
burjuvaziı ı inAydmlanmacı değerlerini
benimsemiş ama hiçbir şeyi
sorgulamadanbenimsemerniş bir Almandı r. Onun
için yaratı cı lı ktaönemli olan, hiç yoktan
bir şeyler ortaya çı karmaktan çok, esin
kaynağı nıaşan bir yapı tkurgulamaktı r
(s. 176).
Kültürün bir akı ş,bir süreklilik
olduğunugören ve duyumsayan yaratı cıbir
sanatçı nı n vardı ğısonuç başka türlü
olabilir mi? Esin kaynağı bizzat hayatı n
kendisi ve aynı zamanda en geniş
anlamı ylakültür olan Mann’ ı neserleri
kaçı ndmazbiçimde kendi çağı nıyansı tan
simgelerdir. “Yazı nsallı k,
simgeselliktir”der Mann (s. 19). Çağı nı n
olayları nı ,kişilenini,düşünce tarzları nı ,tarih ve
coğrafya sı nı rları nıaşan simgelerde
yoğunlaştı ranve somutlaştı ranMann’ ı n
simgeselliği,Aytaç’ mçalı şması nı nbize
gösterdiği üzere çokboyutludur. Bu
çokboyutluluğu, yazarı nironik tutumu
sağlar ve onun birçok yapı tı nı ,özellikle
BüyüIüDağ ve Lotte Weimar’ da
romanları nı ,Bahtin’ in“çok sesli” roman
tanı mmıbu eserleri örnekler.
Mann yaratı cı lı ğmmsı rrı nı“ı hmhhk»
dediği (benim teğet duruş dediğim)
hayatgörüşünde, hayat duruşunda bulur
bir anlamda. Ona göre hayat karşı sı nda
bu ı lı mlıduruş, hem çekingenliği hem
de özgürlüğü barmdı rı r(s. 107). Yani
çekingenlik buyurganliğı dı şlayacaktı r;
yazar, her yanı dinleyip anlamaya
çalı şacaktı r.Ozgürlük ise onu bir ilkeye
sı msı kısadı kolmanı nkı sı tlayı cı lı ğı ndan
kurtaracaktı r.
Mann’ ı nhayatı nı ndramı ,burjuva
tarzıı lı mlı lildaNazi aşı rı lı ğmı n
çarpı şması ylabaşlar. Tarihin Mann adlı yaratı cı
bireye dayattı ğıve onun hayat
duruşunufena halde sı navaçeken bu
çatı şmanı nşahsı nda yarattı ğıyı pranmayı ,
çelişkiliı stı rabı ,kendi yaşantı sı nmesiniyle
de yazan Mann, dile getirmiş midir,
getirebilmişmidir? Bu sorunun yanı tı nı ,
ancak Mann’ ı nson eseri, Dr. Faustus
diliı nizeçevrildiği zaman
öğrenebileceğiz.“Bu ağı r yüküGürsel Hoca’ dan
beldeyebiir miyiz?” diye sorsam, çok
şey mi istemiş olurum? •
Not: Saı ’ fa Thomas
Mann’ inEdebiyatDünyası ’kitabı naaittir.
Thomas Mann’ mEdebiyat Dünyası !
Gürsel Aytaç/ Phoenix Yayı nevi/214s.
Büyülü Daği Thomas Mann/
Çeviren:Gürsel Aytaç/ Can Yaymları /
Lotte Weimar’ da! Thomas Manni
Çev: Gürsel Aytaç/ Can Yaymları /
4
Thomas Mann’ adair
Biredebiyatdeyi
Thomas Mann,ası l uzmanlı k alanıAlmandilive
edebiyatıolan eleştirmen GürselAytaç’ ı nözellikleilgilendiğibir
yazar ve Aytaç,Mannı npek çok eserini Türkçemize
kazandı rdı .lmrenilesi bir verimlilikleçalı şmaları nısürdü-
ren GürselAytaç.,bir kez daha Mann’ adönüyor ve
ThomasMann’ ı nEdebiyat Dünyasıadlı eserindeyazann
edebi kişiliğinibize tanı tı yor,Mann’ ı daha derinden
lamamı zı ve buanlayı şlakendi dünyamı zı
zenginleştirmernizisağlı yor. Yapı tbir biyografi değil, bir yazarı n
yaratı cı lı kdünyası nı nonun kültürel kimliği,düşünce
dünyasıve aldı ğıkültürel etkiler ı şı ğı ndaçekilmiş röntgeni.
cÇ—
4-
1:
Mannı nhakikate, başka bir deyişlehayata
bakı şı nda çeşitlifllozoflann etkileribelirgin.
SAYFA 14 CUMHURİYET Kı TAP SAYI 1076