Katalog

ÖzkanMert’ in hayatlayı kananve ayrı ntı ları kucaklayanson kitabı Sobeee!adı nıtaşı yor. Çarpı cıfarkı ndalı ğı ileen ufak ayrı ntı - larıucundan yakalayan,şiirle büyüten,söylemi damı tarakimgeleri reng birşiir sağanağı na döndürenşair,şiirive insanı‘ sobe’ Iiyor.Bu “sobeleme durumu.yuman ve yakalayanbüyük saatin,yaratı nı nve hiç bitmeyen, bitmeyecekbirarayı şı n, keşfinyaratı cı lı ğı nı kapsı yor. ErsanERÇELIK ünyayıve hayati her an + yeniden fark eden bir şair Ozkan Mert. Ayrı nulan,alı şkanlildarı n içinedüşmesine izin vermeden yakalayanve bunu estetik mükemmelilkiçinde veren bir şairin şiirleri söz konusu olan. Yı llanmı şbir şaraptadı nda, olgun ama bir o kadarkörpe algı uçları , şiire yepyenidize- ler veriyor. Her anı yaşayan, canlı olan, sorumlulukalı p yüzleşenve yüzleştiren, kendini adadı ğı büyükserüveni, şiir okyanusunupeşinde sürükleyen bir şiir bu. Yenilmeyenbir iç sürgünün, dünyanı n hangi ucuna giderse gitsin şiirle buluştuğubir arayı ş.Sürekli bir şok hali. 38 yı llı kIsveç ve dünya sürgüı ilüğünün sonunda,Bodrum’ daküçücük bir köye yerleşmenin “sobe”si: “Gömleğimi mevsimlere göre ayarladı m/Elimi dağlarmve kuş seslerinin üzerine koyup! Bağı nyorum:Sobeee!” “SOZCOKLERINENKIRLISI: IKTIDAR! Bu yakalayı ş,yaratı şsüreci her ne kadargizlikeşiflerle ve yeniyaraumlarla döllenme halindeyse de, şairin hayatı nı n bundan sonrası nı dabelirleyecekbir dönem.Ozkan Mert için “gidiş,sürgün hali”nasilbir sobeyse, “dönüş hali” de bir sobe. Şairin her ziyaretinde farklı aynnularıçı rı lçı plakyakalamanı n,giderken “böylebı rakmamı şhğm”şaşı rtı cı ,uyarı cı farkı ndaliğı nı taşı yanşiirler. Sokaklarda, hayat koşturmasmda, kişinin görmezden geldiğiya da alı ştı ğı görüntüleri, aforizmaberrakhğı nda,kristalizebiçimde yakalayı pşiire çeviriyor:“Kı rmı zı bir tramyayı n!arkası nabağlayı pİstiklal Caddesi’ ni!gökyüzüne kaçı nyorsokak çocukları !Sokak çocukları kentlerin en büyük ayı bı .” Bu özümsenmiş, kristalize politika, dizelerinde şeffafyapı sı nıbir o kadar güçlendiriyor.Uyarı cışiirler boyunca OzkanMert ‘ dünyahaberleri” vermelde kalmı yor,uzlaşması zbir şekilde yanlı ş olanı eleştiriyor.Bunu estetiği mükemmelbir hale taşı yarakyapı yor.Yaşamı n, şimdiki anı n nabzmıyakalamı şken, yazı lageleninsanlı k tarihininen karanlı k anları nıyalnı zcabirkaçdizeyleokura özetliyor.“Sözcüklerinen kirlisi:İktidar!” diyen Ozkan Mert, orduları n ve hükümetlerinşiir sevmediğini,insanı ngerçek güçsüzlüğünün, gücü elde ettiğinde ortayaçı ktı ğı nı biliyor.Din baronlarmm cennettensonra dünyayıda parsel parsel satı şı nıda gösteriyor: “Kı zı lmuhafı zları n şefi Nuan Cheal İki milyon insanı öldürdüktensonra Kamboçya’ da/.Sorry! Sorry! dedi. Tarihe bı rakı n kararı !Din baronlan her şeyiçaldı lar/Tabiattan ve insandan! Papatyalar bile başı nı çı karamı yorkorkudan.” Sanki ayağı nabası lmı ş birinin özür dilemesigibi yaptı ğı korkunçkatliamı geçiştiren,kendini haldı çı karmakiçin kararı n tarihe bı rakı lması nısöyleyenbirine karşı duyulanöficeve korkunç acı . Sobeee!’ dekişiirlerboyunca yı lları n, yolcululdann, her alandan zengin okuma!arı ngetirdiği ayrı ayrınehir kolları bir noktada birleşerek, hayatdeltasmda bambaşka bir yaratı ma dönüyor.Bu şiirler, dalları nda yepyenisürgünler veren, körpe yapraldarı ylabir yandan göğe uzanan, bir yandan da bilgelikve olgunlulda toprağı n, hayatı nen derinlerine kök salan büyük bir ağaçgibi nefes alı p veriyor. Şiirebakı şı , farkı ndalı kveyaratı cı lı ldahayatı ,insanı yeniden kuran, yakalayanve yine arayan bir bakı ş. ÇünküOzkan Mert’ egöre yaşayı ş,sonu olmayanbir yolculuk. Bitmek tükenmek bilmeyen bu arayı şaslı ndaşii. rin arayı şı ,şiirin getirdiği bir arayı ş. Ancakgerçek bir şairin arayı şıbu denli saf ve hayat dolu olabilir. Hayatı bir beklemesalonu gibi değil, içine karı şı p yı kamlacakbir okyanus olarak görmek: ‘ Artı k yalnı zı m,her şeyigörüyorum! meridyenlerdenve mavi deltalardan geçerek gel- dim/ Amyant gibi ateşe dayanı klı değil belki kolları m! amadiplomam var ı rmaldardaengüzelkuşları uçurmaktan! Tabiat gibi hep firardayı m.” Anlamı sarsmtı yauğratan, algı yı şaşı rtan,sözcülderin alişı lageldilcyanlarmı bı rakipyepyenibir dilselyapı da yeniden yaratan bir şiir Ozkan Mert’ inki.Şair bütünvarlı ğı nı ,bütün birikimini kristal bir biçimde dilin içine döker. Varı labilecek en son yere, tüm anlamları n,sonuna yarı rve oradan yazar. Daha ilk dizesiyle okuru kendine bağlar, allakbullak eder. Şiiri,ses, tempo, anlamlaiç içe geçerek okurda yankilanı r. İnı geleminasilgücü, bir yandan olabildiğinceşeffafdururken, diğer yandan uçsuz çağrı şı mlara, sezdirmelereaçı kolması ndadı r: “Sessizce çalı şı rı mçoçulduğuma.Yüreğinde! masmaviayazları taşı mayahükümlüyüm! Ne kadar firari de olsam son canlı tamğı yı m orkidelerin! Başkahayatlardan geçer hayatı m.” ANLAMADOKUNMAK Sobeee!’ deyepyeniimgelervar, her seferinde yeni bir dünyayla karşı laşmakbu da. Ozkan Men dokunduğusözcüğü imgeyeçevirir. Böylecebambaşka varoluş biçimleri yaratı r,taze bir algı larnaolanağı sağlar. Bu yüzden Ozkan Mert’ inşiir dili, özel bir saldı rı veyaratı gücüedinir. Yeni bir duyarlı lı kdünyası naçağrı dabulunur, çünkü hayat onun en güzelgünahı dı r: “Çünkü ben ölümüne giriştimkavgaya sözcüklerle! Dünya halkı ylaörüldüm! İçine binip seyireyledinıevreni! Ne gördümsebir albatrosa yüldeyipgönderdim size. Yaratı cı liğıbir Tanrı olarak, tanrı sı zlı ğmTannsı olarak elealı p,3 bin yı llı k Myndos kentinde, Leİeg’ lerdensözü alı p, hayatave yaşadı ğıBodrum’ un köyünebir aşk ilanı ndabulunur: “Her şey şu an var ve her şeybir mucize! yaşamak taiı rı yahamile kalmak gibi bir şey (...) Ama sen her şeysin!Ann ve katilhayata! Bir mandal olma! Geçit ol! Suol, ak!! Yüreğini dağlardan sarkı t!!Yaşadı ğm gezegenin kı zıol, oğlu ol!! Giderken de, dünyayı kirletmeden git!” Sobeee!’ dekişiirler, büyük bir sesve anlam dünyası ylabuluşmaktı r. Neredeyseanlama dokunmak ve çoğalmaktı r. Dante büyük şainleninhepsinin” şiininin felsefiitibara sahip olduğunu” söyler. Ozkan Mert bu itibara sahip olmalda kalmaz, şiirineyeni bir dille girer. Bunun yanı sı ra herşiir için yeni bir tekniği de beraberinde getirir. Tüm şiirleriçizgi dı şı dı r,yaratmı m coşkusunutaşı rama okuyanı sarsar,kucaldar. Okurun yeni dünyalar kurmasmı sağlar.Bir çiçek türüyleiçilen içkinin, kaçı ncıkadehte sarhoşolduğunun vurgusu şaşı rtı cıbiçimde birleşir: “Ben en çok begonvillcre inandı m!Ama begonvillerinde! tek kadehte kaldı ğı nıhiç görmedim! Daha üçüncü kadehte! gömülüp kalı rlar Kars’ a.” Eski Çin,Japon şairleri,ülkelerini bir baştan bir başa dolaşarak şiiryazarmı ş. Gittilderi her yerde de hemen kandili, munı unuçı karı p yazmayabaşlanmı ş. OzkanMert’ in hemiçselhem dı şsal sürgünlüğü,onun şininin başlangı cı ndan beri büyüyen dünyayıtanı ma,dünyaya sataşma coşkusu, onu seyyahbir şair kilmı ş.‘ Bedeninne yapacağı nıbilmeyiz” der Spinoza. Ozkan Mert, bu yolculukta tenin bilinci olmadı ğı m, savrulduğunu yakalar; ardı ndanda “gövdemiokumayı öğrendim” de”. “Gövdemi okumayı öğrendim!yeryüzüne dokunmayı !Merak ettim her şeyi:Yildı zlarölünce!nereye gömülür? Titicaca Gölü! bir uçurtma mı dı rdağlara talcı hkalmı ş?!Peru kimin kalbidir?! Belkide sihirbazı mben:Bir okyanus yetmez! ama üç okyanusla boyarsanı zceketimi! kuşlar bile fı şkı rtı rı m astanı ndan.” Her şiirinde menidyenlerarası nda gezinen,dünyanı n bambaşka coğrafyalanı nı aynı şiirde öpüştüren şair, “Dünya Haberleri”şiirinde de Louis Armstrong ve Pavarotti’ ninen belirgin özelliklerini yakalar,sözcüldeniyleonları yeniden yaratı r.Nehir şiirinen güzelörneklerini verenşair, bu kitabı nda iki dizelikşiirlerle bir dünya kurar: “Ne kadar az biliyorsunuzkı rmı zı yı !Pavarotti taşı rmasaydı sesiyleokyanusları !Ne moru tanı yacaktı nı z!ne de bulutları ! LouiseArmstrong!! Trampeti ilegömülmenı iş miydi?!Ya o koca sesininereye koydular?” Doğanı n güzellilderiyle,yaşaı nanm sevinciylebirleşen şair, her şiirinde evrenin saatim yeniden kurar, sözcülderin rüzganndaokuruna dünyaları dolaştı nr.Son olarak, “Sizhep uzaldardası nı z” demiştimOzkan Ment’ e,dibek kahvelerimizi yudumlarken. Her zamanki güler yüzlü, içten bilgeliğiyleyanı tladıbeni: “Ben hep Sobeee!/ ÖzkanMert! HayaiYayı nlanİ64 s. Özkan Mert’ tenşiirler Hayata Sob 1 1 k—. r ••‘ 3’ t. s 1 r Özkan Mert.38 yı llı kIsveç ve dünya sürgünlüğünün sonunda. Bodrumda küçük bIr köye yerştL SAYFA 10 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1076