Katalog

J\ . T? itaplarAdası M SADIK ASLANKARA .. •. 1• ŞipaI’in katkısı. oykuculuğumuze 1• • nemlibir öykücü Kamuran$1pal. Elbette bu arada çok sayıda bir okur kesimininciddi biçimdeŞipal çevirisiyle tanıştığı, kimi sonuçta yazarlan onun Türkçesinden okuyarak tanıdığı da göz önünde bulundurulmak zorunda. KamuranŞipal imzalıöyküler üzerinde hafta geçen gereğince durduğumuza göre çeviri Öykülerine geçebiliriz onun. bu yazıda Kalemealdıklanyla çevirisiniyaptığı öyküler arasında kurulabilecek kimi birbirleri bağlara, arasında geçirgenhik gösteren öğelere yer açmak istiyorum daha çok. Bu iki doğrultudaçeviriyi, Franz Kafka’dan (Cem, Hik Çevirisi Geçirilmiş Gözden BeşinciBasım,1995) ile HansBender’den Ilya‘nınGüvercinlen (Cürer,2010)adlı kitapları odaklayabilinz kanımca. Şipal imzalıöyküleri, çevirilen okurken, onun öyküleriyleçeviri öykülerininnerede başlayıp nerede sonlandığının karıştırılacağı kestinlebilir bir çalım. GerçektenŞipal’irı öyküleriyleevinlen ç birarada okunduğundaböylebiryargı Ancak olanaklıymış gibigörünebilir. bunlannyaratılar lduğunusöylüyor esinli o değilim kesinlikle. Öykülerden yayılan görece birsüreğenhiğinltınıçizmek,bunu a imlemek amacım. yalnızca Kamuran ulus Şipal’in ötesi,evrensel biröykükavrayışına ayalıdilkurmaya d Bu ginştiği gözlenebiliyor. çerçevedeöykükişilerininçeviriöykülerdekineenzer biçimdesürekli b kurmalarta olalışıda bunutetikliyor uşkusuz. y k Ölümünü kuruyor bile denebilir Şipal’in öykü kişilen. Bu yöndezamanzamanussal yanlmalann etkisinde i de olduğunuele verenizlerle, mleıie bunlarda. karşılaşılabiliyor BudoğrultudaKamuran Şipalimzasınıaşıyan t kimiöyküle4le, örneğinFranzKafka,Hermann Hesse,IngeborgBachmann,HansBender, Günter Grassvb. yazarlann öyküleri, ukandadile y getirdiklenmin uygulayım birer alanıolarak ömeklenebilirŞipal’in yazarlardan burada. bu yaptığı çeviri o öyküleregöz atıldığında nun gerek bu öykülerde kendiöykülennde gerekse müthişbir devamlılık tutturduğu,bunlannyazarlanyaşamıyor olsada sankiçevinsini aptığıöykülerın y bu sürecibirlikte tamamlamış gibisinden yazarlanyla izlenim d b bıraktığı a eklenebilir uncasözünardına. içinkörolmasıgerek. Bender’in seçkiyealınan, ustalıklarla rüntülenmiş u öykülerindeyi b ö i her evrenler, kurulmuş iyiyapılandınlmış kişiler ıkıyor ç kezindekarşımıza. tesindebu öykülenbirşairin O kalemealdığıda görülebiliyor çırpıda.Tıpkı bir Kamuran Şipalöykülennde gözlendiğince... HansBender’in ö öykülerınde nümüzegelen, kısa öyküsanatıylailgili eğerleri aşlıklar alinde h b d notlamaya çalışalım...1. Gerçektenlikten ama düşlemciaçılımlaraırtdönmeden s kopmadan, kaleme 2 anlatmanın, alınıyor yküler; . Söylemeden ö duygulardaki kışkırtıcı yalınlıktanararlanmanın y ele 3. Bunun gizlenneeıildiğini veriyor içinişlevsel ynntılar, an anlamlar a y öylesine ustalılda olanaksız ki, yerleştiriliyor parmakısırmamak kendini buna;4. Konuşma örgülerı, işilerin k ele e zaaflannı, ksiklerini da kolayca vermeyen ya 5. yeterliklenni büyükustalıkla yansıtabiliyor, e Bender, yansıttığı, le aldığıya da birbiçimde olayı, yanıyladeğil, değindiğiöyküevrenineolayeylem bu durumkurma oyutuyla b yerleştiriyor, yanıyla da örnekoluşturuyor. Buöykülerde dikkatimi eken bir başkayanın ç da öyküleri urarkenHansBender’in k yansıttığı berraktutumolduğunusöyleyebilirim. Ustası tüm genciyle da yolayenikoyulanıyla öykü ya yazarlannın, severlennseverekokuyacaklarını öykü l sanıyorum,lya’nınGüvercinleri’ni. bir uyumuyumsuzluk, vb. belirlilikbelirsizlik bir ilişkilenişle eşliğinde karşılaştığımız öngörülebihir.. insanınböylesibirdış dünya Mutsuzluk, buna yönelik karşısında, gerçeklik algısında yaşadığı daha eksiklikten, kötüsüçarpıklıktan kaynaklanacaktır... b Buarada öykükişilerindenaskınhalde de yayılanduygulann kimi ortayadöküldüğü öne sürülebilir. kaygı,korku,uyumsuzluk b. v Tasa, anılabilir urada.0 haldeKafka’nınykülen, b ö duygular kendikozalannda mutsuz,çözümsüzbireylerin sürdürdükleri sonsuzcaarayışları larakalınabilir o Budurumbizişöylebiryargıyavardınyor: ış D a dünyaileöykükişileri rasındabirsınırvarsanki. belki,ama bunu Bu,ilkağızdasezilebiliyor imlemeye, göstermeyeçalıştığınızda ö 0 haldebu durum, başaramayabiliyorsunuz. Kafka’nınteki sızan söz romanlanndan kişilerin konusuöykülerdeki sayıklamalan ibialınabilir çalım.Çünkü bir g b algısının karıştığını, karışacağını ize gerçeklik gösterenyazar,bunların birbiriyleeçirgen g da zeminler temelindekayriaşmasını doğallaştırıyor bu arada. erkeklekadınarasındabir Yolculuklann, biçimde veya gözlenenilişkilenişin birtürlü a ihişkilenemeyişin öykülerdemetinlerde kapladığı lan üzerinde de durulabilir aynca. Bu bağlamdaKafka olduklarını dile kahramanlarının “mustanp” birer getirmekbiryargıönermesinedönüşebilir. derinbirvurukla birlikte Toplumsalbireysel bu sonuçta Kafka da gelişen yöndekiöykülerin ya Benderöyküsüolmaktançıkarakartıkbizim öykümüze dönüşmesiüzerindenece durulsayendir herhalde. Bunagöre Kamuran Şipal’in öyküleriyleykü ö b çevinlenarasındakurulabilecek ağlar d b kendiliğinden su yüzüneçıkıyor emektir.Bunları irbinnin artıraniçiçeginşmiş niteliğini yoğunlaştınp etkinlikler bütünühalindealmakda olasıelbette. 60 YILLIK YANI BAŞIMIZDAKI ÖYKÜ I$LIĞI... HANS ŞIPAL EVIRISIYLE BENDER Ç H Şipal, ansBender’in “öykülennden e,iediği” d Güvercinlen’ni ilkkezokurla “ Ilya’nın kitabaalınan“HansBenderHakkında” buluş(tururken)” H başlıklı einzSchöftlerimzalı unuş üzerindede s durulmalı. Schöffler’inerek Bender,gerekseöyküsanatı g üzerinesöylenecekleri b özetlediği u kısayazısı, doğrusuya önem fazlasıyla taşıyor. Buyüzdenalıntı aktarmakyerine kesinlikle yazının okunması gerektiğini vurgulamakla yetineceğim burada. 0 halde Şipal’in Türkçeye aktardığı eviri ç hem öyküler bu sanatın birebir örnekleri hemde kısa öyküveya genelde üzerine öykücülük dile getirilebilecekansıtımlar y birerders notu bağlamında h olarakalınabilir erhalde. Hans Bender,yoğunbir yazın yaşamdeneyiminden, emekçiliğindeneçerek g kendineyeraçmışbir öyküde o yazar. Schöffler, nun “1919kuşağınamensupbireycibiryazarolarak, kendindeneminve mütevazıbir bugünKöln’de G yaşamsür(düğünü)”öylüyor. erçektenseçkiye s alınantüm öykülerinde16öykü)Bender, ( söylenecekleri ne bireksikne de fazla,yerliyerinde artalanı üzeriörtüksuskunluğuyla, söylemesiyle, d sımsıkı rülmüşdoygunanlatımıyla ikkati ö değil ya çekiyor. Söyledikleri da anlattıklarıyla de Bender. üzerini k öykülerini örtüpsustuklarıyla uruyor Buarada bilinçakışınabenzer biçimdeyaşamla bir da k uyumlu öykülemeyle arşılaştığımız vurgulanmahı. Derinlere alan, insanınen gizliköşelenne d zembilindirenöykülerbunlar.Oyleki ağırlığını da, de Bir özdenliğini sonradanduyuruyorlar. öykü a yazanolarakkalemealdıklannınrkaalanlanna yenibaştan uçuruyorbizihep. Öyküyü kurabilmemiz böylece. içinbiziyüreklendinp kışkırtıyor Insanın, ykükonusundaHansBender’den ö ne öğreneceğiçokşeyibulunduğunu görTnemesi K Kamuran Hikayelerbaşlıklı afka Şipal’in çevirisinde öyküler, azılar, etinler, u b m yeralan y arada eksikromanbölümleri axBrod’un M düzenlemesine Şipal,bu çerçevedekitabı dayanıyor. bütünlerken Brod’un belirlemesine ağlıkalıyor. b ilkbölümünü Brod, Örneğin “Amerikaromanının bu oluşturduğu için,‘Ateşçi’ cildealınmadı” ‘Kanun Onünde’adındakiparça, Dava derken, romanında beraber,‘Bir yinekarşımıza çıkmakla ilk n KöyHekimi’ndeki yerindebırakıldı”otunu düşüyor. (228,229) özelliklekisinin, i Kitaptayer alanmetinlerden K i J “Cezalılar olonisi”le“Şarkıcı osefineya da Fare Ulusu” a başlıklı nlatının TürkçedeCeza KolonisiCeza Sömürgesi,ŞarkıcıJosefine ya veya da Fare Ulusuolarakaynkitaplarhalinde da eklenmeli una... b yayımlandığı Kafka’nın etinlenne m b geçebiliriz uradan...Bu r Kafka’nınomanlarındanıkagelen ç öykülerde onlann karaktetleri, değişkelerini karşılar gibi oluyoruz.oluncaromankarakterleıininykülerde ö Böyle d yaşadığıbirersilikserüvengibialınması a olası elbetteanlatının. Kafkaromanlannda karakterler, yaşadıklan, hep. Kişiler kuşatıldıklan tarafindan çevre yutulur direnemez türlü,ötesindebaşlannagelecek bir olanı b kendileriçinbelirlenmiş iryazgıolarak i beklerler ep... Işte yaşayacaklan düşüncesiyle h tragedikdoğruevnlenbekleyişböyleçıkar sona ortaya. gerekkuruluşunda gerekse Doğrusuöykülerin bununlauyuşanbiryazınsal yapılandınlışında tutumla h öykülerde, ış d karşılaşıyoruzep. Nitekim dünyaylakişiliği arasındayaşadığı çatışmanın ortayaçıkan çitleriyle sonsuzduvarın b ayırdığına enzer FRANZ ŞIPAL EVIRISIYLE KAFKA Ç OYKÜCÜLOĞÜ... k Yukandadilegetirdiklenmizi, kuşbakışı aba birikisatırlagenelleyip sırayakoymaya çalışalım... Şipal’in gereköykülerinde erekseyazıda g Bender’eait öykü Kafka’ya, örneklediğimiz birebir sırtında çevinlerinde biz,toplumsal anlmalan y altında b bunların duyan, bireyselsorunlanyla irlikte b sürekli. nemli ir Ö ezilenkişilerle karşılaşıyoruz a y yan da acı birironiyle oğrulması nlatılann, sızıntıdan vuranınalgılanmasına dışa herhangi benzer d biçimde.Birkentkır öngüsüiçindebunalan, heran gelecekkorkusuyaşayangüvensizbireyin, kendini ir b tehdidialtındaezilirken savaş,yıkım dengeyeoturtmaçabasınınöykülenbunlar... Nitekim B o öykülenni kurken, Kafka’yla ender’in aktaranKamuran bunları ürkçeye Şipal’in T öykülerini de okuyormuşuz ibiduyguyakaptımiamız g kendimizi u nedenleolağanbiretkimetepkime b alınabilir kanımca. bağlamında Bu çerçevedeKamuran Şipal’in öyküleriyle bir ü çeviri öykülerini öyküişliğinin retimgereçleri gibi bana. Öykünün g görmekde olanaklı eliyor ö t kurulup çatılması, zellikleemelöykükişisinin yapılandırılması nerelereuzanaraknelerine açısından bunlarısoyutlayıp ölçüdedamıtabileceğimiz, nasılbiryola,yönteme dönüştürmekte ne tür yaklaşımla yküyübalonlaştınlıp ö başvuracağımız, öyküleriyleeviriöyküleri ç uçuracağımız, Şipal’ın t apaçık ardışıklıkemelindeokunduğunda kavranabiliyor. Gerçektenneresindenbakarsakbakalım, h altmışyıldır er içinde öykücülüğümüz katkılannı anlamdasürdürenbiryazın,çevirieriylekarşı kesin. karşıya olduğumuz y Öyküde biroyunelbettesonuçta.Tıpkı azann y kendisiyle çıktığı, aşadığıserüvendeolduğu gibi... haldeyazarlarla 0 o çevirmenlerinyunlarla s venmlediği yküleri izde birokumaoyunu ö olarak alabilirsiniz. Iyioyunlarefendimsize...I KİTAP SAYI 1087 SAYFA 20 CUMHURIYET