Katalog

1 eryüzüKitaplığ! CELAL STER Ü MarioVargasLlosa’nın NobelEdebiyatödülü törenindeki konuşmasından bölümler Daha birhayat çin iyi i edebiyat Nobel Edebiyat ÖdiiiLine görülen Perulu değer yazar Mario Vargas ’nın, 2010 Linsa ödül töreninde yap tığı konuşma, edebiyatın ve yazarlığın işlevi. roman öykü okumanın, kurmacanm önemi, vaşadığımız çağın çarpıcı özellikleri ilginç açımlamalar üstüne ipuçları içeriyordu. Bu hafta, \‘ervüzü Kitaplığı’nda. pek çok yapıtı dilimize çevrilmiş olan VargasLlosa’nın “Okumaya Kurmacava Ovgü” başlığını taşıyanonuşmasının küçük bir k bölümünü paylaşmak istedim. sizlerle kuşku dııvanlar. yurttaşların davranışlarınımezara kadar denetim beşikten altında tutmaya kararlı tüm rejimlerin edebiyat tan niçin bu kadar korktukları nı. onu bastırmak için neden sansür sistemleri kurduklarını neden gözlerini bağımsız yazarların üstünden ayırniadıklarını kendilerine. sorsunlar PUSUDABEKLEYEN CEHALET Böyle vapmalaıının nedeni, hayal gücününüaplarda özgürce gezinmesine k izin tehlikesini bilmeleridir; okuyucu kitaplardaki özgürlüğü gerçek dünyada pusuda bekleyen cehalet ve yandaşlığıkorkuyla kıyasladığında, romanlar öykülerin ne kadar ayartıcı ve olabileceğini bilmeleridir. Yazarlar, öyküler vazarlarken. isteyerek ya da bilerek ya da bilmeyerek, bu istemeyerek, dünyanın kötü yaratıldığını ve fantezilerle dolu hayatın gündelik, tekdüze daha zengin olduğunu gözler hayatımızdan önüne sererek doyumsuzluğu yayarlar. Bu olgu yurttaşların duyarlık ve bilincinde kök salarsa, onların istenildiği yönlendiriinıclcri zorlaşır, onları daha parmaklıklar ardında daha güvenli ve daha iyi bir hayat yaşavacaklanna inandırmak isteyen sorgucular ve zindancıların ya lanlarına inanmakta daha isteksiz kılar. HER ŞEYEKARŞIN YAZMAK “Zaman zaman yazarlığın, benim ülkem pek az okurun bulunduğu, pek gibi çok insanın yoksul ve cahil olduğu, kol adaletsizliğin gezdiği, kültürün belli bir azmhğm avncaiığı olduğu bir ülkede bendilce bir lüks olup olmadığını Ne ki, düşünmüşümdür. böylesi kuşkular yazma tutkumu hiçbir zaman azaltmadı, vaktirnin büyük bir bölümünü hayatım kazanmak için çalışmaya ayırmak zorunda olduğum dönemlerde bile hep sürdürdünı. Doğru da yaprığıma yazmayı inanıyorum, çünkü edebiyatın gelişmesi için önce toplumun yüksek kültüre, refah ve adalete kavuşması özgürlüğe, gerekiyor olsaydı, edebiyat hiç olmazdı. beyaz balina Kaptan Abab’i sulara Tokvo’daki, Lima’daki ya da gömdüğünde. Timbuktu ‘daki okurlarm avni korku düşer. Emma Bovarv arseniği Anna Karenina kendini trenin içtiinde, önüne attığında, Julien Sorel idam basamaklarıııı tırmandığında sehpasının (...) l3udava, Konfüçviis’e, İsa’ya ya da Allah’a inanan ya da agnostik olan ( . tüm okurların bedeninde aynı ü rperti dolaşır. Edebiyat, birbirlerinden çok farklı insanlar arasında bir kardeşlik duygusu uyandırır ve cehalet, ideolojiler, diller ve ahmaklığın kadınlar dinler, ile erkeklerin arasına çektiği sınırları gölgede bırakır. BAĞNAZLIĞIN BARBARLIĞI bir avuç çılgının bir gün nükleer Her dönemin kendine özgü dehşeti bir kıyarnete yol açabileceği gerçeğini vardır; öldürerek cennete gideceklerine, hafife alamayız. Onlara karşı gelmeli ve masunıların kanının ortak aşağılamaları onları yenilgiye uğratmalıyız. Işledikleri adaletsizlikleri silip götüreceğine, ve hakikati sahte inançlara dasuçların gürültüsü gezegenin bir yanında düzelteceğine yankilanmasına ve kışkırttıkları yatacağı inanan bağnazların, intihar karabasanlar teröristlerinin vüreğimize dehşet salmasına çağıdır. Mutlak hakikate o karşın, sayıları çok fazla değil. Uzun sahiplduklarını sananlar, her gün. uygarlık boyunca edinmiş olduğumuz süreci dört dünvanın bir yanında sayısız insanı kurban etmektedirler. Totaliter özgürlüğü elimizden almaya çalışanlar imparatorluldarın ardından, birlikte karşısında ürküp sinmemeliyiz. çöküşünün yaşamanın, barışın, çoğulculuğun ve HAYAL ETMEHAKKI insanaklarının yükselişe geçeceğini ve h Siyasal çoğulcuiuğu, bir arada kıvımların, dünyanın toplu yaşamayı, hoşgörüyü, insan haklarını, eleştiriye sovkırımların, imha savaşlarının geride istilaların, saygıyı,eşitliği, serbest seçimleri, farklı kalacağını sanmıştık. Ama hiç de öyle iktidarların birbirini izlemesini, bizi olmadı. Bağnazlığın kışkırttığı yeni yabanıl yaşamdan çekip alarak bir barbarlık biçimleri serpilip boy atıyor; kitle edebiyatın yarattığı güzel, yetkin yaşama, ayrıca, imha silahlarının hızla çoğalması yaratarak, yazarak ve okuyarak hak karşısında, dünyayı kurtarmaya kalkışacakancak edebileceğimiz o yaşama hiçbirzaman tam olarak erişemeyecek olsak da biraz daha yaklaştıran her şeyi yansıtan liberal demokrasiyi, bütün sınırlılıklarına savunmalıyız. Bağnazların caniliğine karşın, karşı çıkarak, hayal etme ve hayallerirnizi hakkımızı savunmalıyız. gerçek kuma (...) DUYGUSU KARDESLIK İyi edebiyat, farklı haildar arasında köprüler kurar ve bize sevinçler. acılar, şaşkınlıklar yaşatarak, bizi ayıran diller, ve inançlar, alışkanlildar, önyargılara birleşmemizi sağlar. Büyük karşın PEK ÇOKHAYATI AŞAMAK Y Ama edebiyat sayesinde, edebiyatın biçimlendirdiği bilinçiilik, esinlediği ve arzular özlemler sayesinde, olağanüstü güzellikte bir fanteziye yaptığımız yolculuktan gözümüzün gerçekliğe sonra açılması sayesinde, uygarlık bugün, masalcılarınmasallarıvla hayatı insancıllaştırmaya başladıkları zamankinden daha az acımasız. Okuduğumuz o iyi kitaplar olmasaydı, şimdikinden daha kötü daha durumda,uzlaşmacı, daha itaatkÇir ilerlemenin motoru olan eleştirel olurduk; ruhun esamesi bile okunmazdı. Yazmak gibi, okumak da. hayatın vetersizliklerine karşı bir protestodur. Hayatta eksik olanı roman ve öykülerde ararken, var olan hayatın sonsuza duvıluğumuz açlığı insanlıkdurumunun temelive daha dindirmediğini iyi olması gerektiğini düşünürüz. Oyküler ve romanları, yalnızca tek bir hayatımız varken pek çok hayatı yaşayabilmek için yaratırız. OLANAKSIZI OLASIKILMAK Mağaradan gökdelene, sopadan kitle imha silahlarına, tekdüze kabile yaşamından kiireselleşme çağına, edebiyatm kurmacaları insan yaşannlaıını çoğaltarak, uvuşukluğa kapılmamızı, kendi kendimizi tüketmemizi, teslimiyet bayrağını çekmemizi önlemiştir. (...) Edebiyat sayesinde, gerçek yaşamın bize hiçbir zaman vermeyeceği büyük serüvenlerin, yüce tutkuların kahramanları olabiliriz. Edebiyatın yalanları, bizim aracilığımızla, dönüşen okurlar aracılığıyla,bayağı gerçekliği sürekli sorgulayan kurmaca aracılığıyla gerçek olabilir. (...) Işte bu yüzden, hayal etmeye, okumaya ve devam etmeliyiz; yazmaya ölümlülüğümüzün ağırlığını hafifletmenin, zamanın aşındırmasını alt etmenin ve olanaksızı olası kılmanın bugüne kadar en etkili bulduğumuz yolu budur.”• KİTAP SAYI 1087 K HAYATI AŞANILIR ILMAK Y Roman ve öykü olmasaydı, özgürlüğünyaşandır kdmadaki öneminin, hayatı özgürlüğün bir zorba. bir ideoloji ya da bir dinin ayakları altında çiğnenmesinin hayatı nasıl bir cehenneme çevirdiğinin farkında olarnazdık. Edebiyatın bizi ve yalnızcagüzellik mutluluk düşlerine daldırmakla kalmadığı, aynı zamanda her türlü baskıya karşı gözümüzü açtığından SAYFA 6 Llosaya göre ‘Bağnazlığınkışkırttığı yeni barbarlık biçimlertserpilip boy atıyor: aynca, kitle imha silahlannın hızla çoğalması karşısında, dünyayı kurtarmııya kalkışacak bir avuç çıigının bir gün nükleer bir kıyamete yol açabileceği gerçeğini hafife alamayız. Onlara karşı gelmeli ve oniarı yenilgiye uğratmalıyız. Işleciikleri uçların gürüitüsü gezegenin bir yanında s yankıianmasına ve kışkırttıklan karabasaniar yüreğimize dehşet salmasına karşın, sayılan çok fazla değil uzun uygarlık süreci boyunca edinmiş oiduğumuz özgürlüğü elimizden almaya çalışanlar karşısında ürküp sinmemeliyiz. CUMHURİYET