Katalog

AB’ye ihracat yolu açılmadı Gıda Mühendisleri Odası G ünümüzde, ülkeler AB üyesi olsun, olmasın; gıda ithalatında AB şartlarını yerine getiren ürünleri tercih etmekte ve AB uygulamalarını esas almaktadırlar. Bunun sonucunda, gıda dış ticaretinde AB ülkelerine ihracat yapmak ve AB şartlarını yerine getirmek, dış piyasalarda var olabilmek için önemli bir kriter olarak karşımıza çıkmaktadır. Resmi verilere göre, ülkemizde yaklaşık 10 milyon ton çiğ süt, 2 milyon ton işlenmiş süt ve süt bazlı ürün üretilmektedir. Üretilen süt ve süt ürünlerinin yaklaşık %99’u iç pazarda tüketilirken, %1’i ihraç edilmektedir. Dünya üzerinde başlıca süt üreticisi ülkeler arasında olmasına rağmen AB ülkeleri, tüketicilerinin tercihleri doğrultusunda başta İsviçre, ABD, Avustralya, Kanada olmak üzere toplam 18 ülkeden süt ve süt ürünleri ithalatı yapmaktadır. Şili, Güney Afrika, Makedonya ve Uruguay da AB’ne süt ürünleri ihracatı yapabilen ülkeler arasındadır. Ülkemizde bugün itibariyle AB’ne ihracat yapmak üzere onaylı süt işletmesi bulunmamaktadır. Bu noktada iki temel koşul ile karşılaşılmaktadır: hayvansal kaynaklı gıda maddesini ihraç edecek olan ülkenin hayvansal kaynaklı birincil ürünlerde kalıntı izleme programlarını uygulaması ve bu programların AB tarafından onaylanarak AB Resmi Gazetesinde ürün bazında onaylı ülke listesinde yer alması zorunluluğu, diğeri ise süt ve süt ürünlerinin üretim koşullarının AB standartlarına uyma zorunluluğudur. Ülkemizde tüketiciyi korumak amacıyla kısıtlı olanaklarla, belirlenmiş dört sektörde ve yine birkaç kalıntı üzerinden de olsa 2000 yılından bu yana uygulanmakta olan bir kalıntı izleme planı mevcuttur. Kalıntı izleme planları AB mevzuatına göre de yürütülmesi zorunlu olan programlardır. Bu planlar; üye ülkelerin yanı sıra AB’ne ihracat yapmak isteyen üçüncü ülkeler için de zorunludur. Kalıntı izlemelerde amaç; yasaklı ve izinli veteriner ilaç kalıntıları ile bulaşanlar ve bazı maddelerin varlığını araştırmaktır. Ülkemizin çiğ sütte uygulamakta olduğu Kalıntı İzleme Planı AB tarafından onaylı programlardır. Türkiye, aynı zamanda, hayvan ve halk sağlığı ile ilgili kuralları tam olarak yerine getirmek kaydı ile süt ürünlerinde AB’ne ithalat yapabilecek üçüncü ülkeler listesindedir. Süt ve süt ürünlerimizin AB’ne ihracatı için ikinci koşul ise ihracatı yapacak olan tesislerin AB tarafından belirlenmiş mevzuata uygun üretim yapması ve bu üretimlerin AB gereksinimlerine uygunluğunu Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’nın garanti etmesi, yani diğer bir deyişle bu tesisleri garantisine güvenilebilecek bir anlayış ve sistem içerisinde denetlemesi gerekmektedir. Prensip olarak, ülkemizin hayvan sağlığı ve hayvan refahı ile ilgili uygulamaları AB gereksinimlerini karşılamalıdır. AB tarafından 2006 yılından itibaren uygulamaya giren yeni düzenlemeler; üçüncü ülkede üretim yapan gıda işletmecisine, üçüncü ülke yetkili resmi otoritesine, ürünü ithal edecek üye ülke ithalatçına ve ithal eden ülkeye bir dizi yeni yükümlülük getirmiştir. Bu düzenlemelere göre; kullanılan çiğ sütle ilgili bir dizi eksiklik tespit edilmiştir. Hayvan sağlığı ile ilgili Türk Mevzuatının AB ile uyumlu olmadığı, süt hijyeninin sağlanamadığı belirtilmiştir. Bu kapsamda Brucella, tüberkülozdan arilik uygulamalarının kabul edilebilir olmadığı, tüberküloz vakalarında artış olduğu, sütün Brucella’dan ari işletmelerden gelmesi için sütte ring testlerinin yapılmadığı, Hayvan Sağlığı Mevzuatının İl Müdürlükleri personeli tarafından bilinmediği belirtilmiştir. Aynı açıklamaya göre, Türk Gıda Mevzuatının AB gereksinimlerini büyük ölçüde karşıladığını, ancak uygulamada bu mevzuata aykırı olan çiğ sütün tesise kabul edildiği, hammadde tedarikinde ciddi sorunların olduğu, işletme tesislerine tedarikte bulunan bireysel üreticilerin sayısının on binlere vardığı, AB kriterlerine uyumlu süt arzının çok sınırlı olduğu ifade edilmiştir. Aslında bu sorun yıllardır bilinmekte ve konuşulmakta iken; AB raporuyla bir kez daha gündeme Süt ürünleri için oturmuştur. Bu konuda Türk yetkili otoritesi gerekli olan olan Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Koruma uygulama koşulları ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün cevap Türkiye’de yeterli raporu henüz yayımlanmamış olduğundan düzeye ulaşamadı. AB’nin raporu henüz kesinlik kazanmamıştır. Dolayısıyla, taslak rapordan hareketle süt ve süt ürünlerimizin AB’ne ihracatının yapılıp yapılamayacağı konusunda şu an için kesin bir yargıya varmak mümkün değildir. Bununla birlikte, Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü tarafından açıklanmış olan bu taslak rapor, gerek ülkemizden AB’ne süt ve süt ürünlerinin ihracatı için; gerekse tüketicilerimize güvenli ürün sunmak için bir dizi önlemin gecikmeksizin alınması gerekliliğini gözler önüne sermiştir. Özellikle işletme ve çiftlik denetimlerini yapan Bakanlık yetkili birimlerinin yetersiz bulunması, AB mevzuatını bilmedikleri yönündeki değerlendirmeleri, hayvan sağlığı kontrollerinin AB gereksinimlerini karşılamadığı, işletmelerin otokontrol analizlerini yapma sıklıkları ve genel hijyen ile ilgili tesislerde görülen eksiklikler, ŞAP hastalığı görülen ülkelerde üretilen süt ürünleri için gerekli olan uygulama koşullarının ülkemizde uygulanmıyor olması yönündeki ciddi eleştiriler Bakanlığın öncelikle üstünde durması gereken konular arasındadır. Gıda güvenliğini doğrudan ilgilendiren hayvan sağlığı ile ilgili AB mevzuatında belirtilen koşulların Bakanlık tarafından gecikmeksizin sağlanması gereklidir. konusunda gerekli resmi güvenceleri sağlamaktan ve Bakanlık, aynı zamanda, sektördeki en büyük sorun ihracat yapacak tesisleri denetleyerek uygunluklarını olan kayıt dışılığı ve hijyenik olmayan üretimi kontrolden sorumludur. önlemek için tedbirler almalı, kayıt dışılığın Şimdiye kadar açıklanan koşullar çerçevesinde önlenmesini sağlamak amacıyla başta Maliye Türkiye teorik olarak AB’ne süt ve süt ürünlerini Bakanlığı olmak üzere birçok kurum ve kuruluşla ihracat edebilir konumdadır. Ancak AB mevzuatı, yakın iletişim ve koordinasyonu sağlamalıdır. ihracatı yapacak ülkede AB FVO (Food and Bu koşulların sağlanamaması halinde, malların Veterinary Office) heyetinin denetimini de zorunlu serbest dolaşımı ile birlikte süt ve süt ürünlerinin kılmaktadır. 2000 yılında ülkemizde ithalatı yaygın bir biçimde başlayacak zaten dış gerçekleştirilmiş olan FVO denetiminde olumsuz pazar şansı neredeyse sıfırlanmış olan sektörün iç rapor verildiği için işletmelerin AB onay numaraları pazarda da rekabet şansı kalmayacak ve birçok iptal edildiğinden şu an için AB’ne süt ve süt küçük ölçekli işletme kapanacak; üretici süt ürünleri ihraç edilememektedir. Bu konuda en son hayvancılığından elini eteğini çekecektir. Bu durum Temmuz 2006’da AB FVO ofisinden yeni bir misyon istihdam kendi ürününü üretememe ve dışa ülkemizi ziyaret etmiştir. Son ziyaretle ilgili olarak bağımlılık sorununu beraberinde getirecektir. Bu Koruma ve Kontrol Genel Müdürlüğü’nün yapmış nedenle Avrupa Birliği’ne üyeliğin söz konusu oldukları açıklamalardan hareketle, gerçekleştirilmiş olduğu bu günlerde süt ve süt ürünleri üretimi ve olan bu denetim neticesinde AB’ne ihracat yapmak tüketiminde var olan sorunların zaman geçirilmeden üzere önerilen 8 işletmeden 7 tanesi teknik alt yapı çözüme ulaştırılması hayati bir önem taşımaktadır. olarak yeterli bulunmuş, ancak hammadde olarak üçüncü ülkelerdeki gıda işletmecileri, kendi sorumlulukları altındaki proses ve ürünlerdeki gıda güvenliğine yönelik izleme yapmak, birincil ürünler için genel hijyen şartlarını sağlamak, belli ürünlerde mikrobiyolojik gereksinimleri yerine getirmek ve yetkili otoriteye AB’ne ihracat yapmak üzere tesislerini onaylatmak zorundadır. Üçüncü ülkenin yetkili otoritesi ise; yasal düzenlemelerin AB gereksinimlerini karşıladığını, kendi kontrol servislerinin AB yasalarına uygunluğunu, tesis onayını AB gereksinimlerine göre yaptığını, sertifikalandırmanın AB gereksinimlerini karşıladığını garanti etmek durumundadır. Ülkemizde, AB karşısında gıda maddelerinin üretiminden tüketimine kadar geçen tüm aşamalarında Tarım ve Köyişleri Bakanlığı yetkili resmi otoritedir. Bu kapsamda, hayvansal kaynaklı gıda maddelerinin AB’ne ithal edilebilmesi 12