Katalog

Mehmet zaman Saçlıoğlu, kendineözgü damaroluşturmuş yazarlarımızdanbiri. Verimlediği metinlerde,biçemseluç- lararasındaki gezintisi,düşünsel açılımı,yurt coğrafyasıylatarihselolana, zamanayönelik uygarlıkeşiği temelindekiyaklaşımı, ondaçokseslibir kıvrımlanışa, dalgalanısayolaçıyor sürekli.Geçenon beş yılakuşbakışıgöz atddığında, Saçlıoğlunundüzyazıda YazEvi’yle(1994) başlayanserüveni- nin,BeşAda(1997) ilekatmerlibir buluşmaya dönüştüğünüsöylemek olası.Onundüşünsel açıdanöykülerine giydirdiğigöreli yapılandırmada dikkatiçekiyorayrıca. Bututumuyla yazar,katlanıp yoğunlaşandüşünsel biraçılım sergilemekleyetinmedi, yanısıraRüzgar GeriGetinrse(2002) adhöykükitabında karşımızaçıkan “eşiklimetin” kavrayışıyla,diyelim metinçözümlemesine yönelikfarklı yaklaşımlarınipuçlarıyla örülüuygulayımlar, deneyimler aktarmışoldubize.Adına “yazgı”denen olgunun“bilinemez”le örtüşüpkendi kıyılarındagezintiye çıktığıSurveGölge (2009),önceki yapıtlarındaolduğugibi yineiçkinmetinler halindegeldi önümüze.DerkenIkive Keçi(1$Kültür,2010) çıkageldi.Yapıt karıştırıldığında, yazarınbukez biröyküylegelmediği, öte yandanyapıtın açıkbiçimde, doğrudanroman tanımıylaörtüşecekbir venmde olmadığı görebiliyor. itaplarAdası M.SADIKASLANKARA Saçlıoğlu anlatısındaöyküyle romanınçalımı...tıkbununadınıteknikolarakda koyabiliriz,felse— fesel bütünlük,üçüncüsü söylenselbütünlük, dördüncüsü iseyazann ketlenmeleryaratarak gerçekleştirdiğikatlanmalıbiçemselbütünlük biçimindeözetlenebilirsanıyorum. Saçlıoğlumetinlerindekisom bütünlüğünana taşıyıcısıbu dörtgenibirgeometrikyapı biçimindegörmekolanaklıo halde. ANLAİİDAÖYKÜ-ROMANKOLKOLALIĞI... Saçlıoğlumetinlerindekibütünlüklübu dörtgen yapı,tıpkıtabla oyunlarındakizar gibitüm değme noktalarındadestekleyicibirbaşka yumuşaköğe tarafındankarşılanıyor.0 zaman söz konusu küp, her değme noktasındabirbiçimdedramatik akslartarafIndanbirsonrakiistasyonataşınıyor hemen.Anlatıisteröyküisterse romançalımıyla gelişsin,yazar bunlansüreğen biçimde,birbirinin içindehalkalandınpöyleyoğunlaştınyordenebilir. Birsalyangoz,gövdesinikaydınrkenkasılıp iteklemeylekavkısınınasılöne çekiyorsa geometrikküp konumundakibu metinlerde, bu yolla yanidramatikakslannkaydıncıetkisiylehep bir sonrakiaşamaya, hemen ardındansonraki aşamayataşınıyor... Birörneklemebağlamındaıkive Keçi’ninilk bölümdeki“yaşıhayliilerlemiş”anlatıcısını alabiliriz.Anlatıcı,birantikmetniniçinden sesleniyorcasına“daha geç olmadan”biryolculuğaçıkmak ister.Oysa çok bildikbirdurumdurbu... Nevar ki,düşsel anlamda kimidüşünürleride yanına aldığıyolculuğundabirkaza bindiği kamyonundevnlmesiyletaşıdığıçok sayıda keçi birbirinekarışırkazada: “Bulmayaçalıştığımkendim,keçilerdemiydim yoksa çok uzakta mı?(...)...Herköşesi keşfedilmişbirdünyada kendinibulmakiçinbiryere gitmek...”(3,6)Yüzyüzegelipkonuştuğukeçi, sorularıylaadeta biryolişaretigibianlatıcıyı yönlendirir.Kendini“belkide yitirdiğiyerde bulmaya çalışacak”(18);matematiğinya da verilievrenin ışığındadüşünmeye koyulacaktıranlatıcı:“Birken aynı,ikiykenkarşıt”(16)olmakne anlama gelecektironun için? Anlatı,sonrakibölümdebirdenbirmavi yolculukgezisiylebaşlar.Birıssızadanın kayalıklarında görünenyenibirkeçinin,ak-karaikiliği-tekliği temelindeyenisorularüreterekgelişir.Yazar, anlatınınbu orta bölümünde,elindedenge sınğıbirip cambazıgibikeçiyi“Pan”laştınrken,kendi yarattığıkültürleryönündeninsanısorgulamaya yönelir.Birileikinin,tek ileikidekibütününbiraraya gelipönümüzdenresmigeçityapması,çelişkiyle bireşimin,olumlamanında önünüaçacaktır kuşkusuz. Artıksöylenin,bu yönde geçmişte kurulan söylenevrenininyenidenkurulmasınagelmiştirsıra. O haldeüçüncü bölümdesöz konusu küpün açılımıgerekecektirbelki,birküp kökegereksinim doğacaktırkendiliğinden.“Keçiinsanya da insan keçiolarakyaşama”nınserüveniolabilirbu. (92) “Bütünanlamınagelen”Pan’ında önü açılır böylece.(98)Nitekim“keçiler,özgürlüksembolleri, hayvanlarınen başına buyruk,başıbozuk,başı dumanlışeytanlan”değilmidir?(103) Zeus, “Sendoğanınta kendisisin”der Pan’a, onu oğlaktakımyıldızıyapıp “Cennete gidecekruhlanngeçtiğikapısen olacaksın.Onlara neşenle,coşkunlakendilerinisonsuz mutluluğun beklediğinianlatacaksın,yolu göstereceksin.”(l50) Sonrasında başa dönen anlatıyerliyerine oturacaktır:“Ben... BüyükPan... Tannlannoğlu, tannlanntorunu,gökyüzüsonsuzluğundakioğlak takımyıldızı,küçükadadaki keçiydim.Ikirenktim, ikiruhtum,ama bütündüm.”(157) Desen:BaşakOğuztaşSaçlıoğlu On beş yıldaverimlenenbeş farklıkitapbir arayagetirildiğinde,bunlannbirbaşlangıcı,sonu olacak biçimdehalkaoluşturanmetinduraklan biçimindealgılanabileceğininolanaklıolduğu seziliyor. Oyküdenromanagenişleyipdaralmışya da romandanöyküyesızdınimışbirmetnin,birbirine geçmiş yılankaviuçları,çatallanarasında parlayıp sönen, olmadıkçakımlarlabizisilkeleyipdüşün- sel açıdan uçurduğuuçkunlarladurmadandürten niteliğiylebiranlatıbütünü bu. Bumetin buluşmalannıgeniş biryelpazede üst metinhalinde toplayanbirkareya da küp, karekökdenklemi halindegeometrik,matematik,felsefi dönüşümlenyapılmışbirbiçemdensöz edilebilirburada... Yazarınbu anlatıserüveninisürdüreceği,daha ilerinoktalarataşıyacağıkestirilebilir.Nevarkibu aşamada beş kitapüzerinegitmenin,bunların yapılarıylailgilidüşünce üretmeyegirişmenin,yalnız okuraçısındandeğil,yazarınsonrakiaçılımlan bağlamındada gerekliolduğukanısındayım. SAÇLİOĞLUMETINLERINDE SOMBÜTÜNLÜK MehmetZamanSaçlıoğlu’nunyukarıda ğımbeş kitabıözellikledört açıdan som bir bütünlüktaşıyordenebilir.Nedirbu dörtyan biraz bunun üzerindedurmakgerek. Gerçektende gerekdört kitabadağılmışöykü toplamıgerekse Ikive Keçianlatısındaancak felsefecileringinşebileceğibütüncülbirevren kurmayagiriştiğinigözlüyoruzyazann.Bu doğrultudaçokluşaşırtmalarlanice biçemselaçılımlar sergilemesinin,bunlarıdeğişikyansımalara uzananizlekselbirbütünlükıekotarmasınınötesinde, onda bu somluğu,ilkbirkaçsayfada, ilk bölümcelerde,hatta ilksatırlardaalgılamakolasıgeliyor bana Bunu,yalnızcaizlekselbütünlüksağlıyordeğil. Böyleolsa kuntbirsomluktansöz etmek güçleşebilirbelki.Bununyalnızizlekselbütünlük yansıttığısöylenebiliro zaman. Oysa bunuaşan bir durumsöz konusuolmalıburada. Düşünselarka alanyaratıpbu doğrultudaanlatıyıkatman desteğiylesıkılaştıranbiryoğunlaştırmaeylemide değil bu yalnızca.Çünküyazar,tek tek öykülerinde, ama genelde bütün metinleriyleIkive Keçi’de anlatısını,böylebirdiparayışınabağlı yorumlamaylaörüntülüyordenebilir. Bundanfarklıolarakyazartarihseldüzlemde veya uzamda, bunlarındestekleyicisianlamında evrenselbiraçılırnınuzantısıhalindedünya coğrafyasınayönelikbirsöylenbirliğiyaratmaya girişmişgörünüyor...Tarihselzaman eşiğinebağlı biruzamın,bu uzamayayılmışolaylarınanalojik koşutluğudeğilburada karşımızaçıkan. Günümüzü,o gününyaşanmışgerçekliğiaçısından yorumlamaalgısıdenebilirherhaldebuna. Demekizlekbütünlüğü,arka alandayaratılan düşünce kazısıkadarsöylenebağlıbir yapılandırma,som bütünselliğinana taşıyıcılanolarak çıkıyoröne. Buana omurgayapılanmasına,son olarakbiçemseluğraklarda eklendiğindeenikonu birkareyleya da dörtgenleyüzyüzegeliyoruz. Örneğinanlatıda“düşünce ketlenmeleri”yleöykü eşiğiyaratmayagirişmek,art alan derinliği oluştururkengizemleenikonuilişkikurmaya çabalamak,antikçağaözgü birDelosproblemi sunarcasınaokuruböylesibirevre buyuretmekvb. türündenbiçemselaçılımlarbunlararasında sayılabilir. DernekkiSaçlıoğluanlatısındaönümüzeçıkan som bütünlükiçin,her birikendiiçindeküçük bütünlüklerdenoluşandört köşeden söz etmek dahaakılcıolacak.Bunlarınaltınıyenidençizersek ilkiizlekselbütünlük,ikincisidüşünsel, burada ar-1- SAÇLıOĞLU’DAYURTPAYDASİNINYERI... GörüldüğügibiSaçlıoğlu,küpü,tablada birzar halindesürekliçevirirken,zar, değme noktalanndadramatikakslanntaşıyıcılığındabirsonraya, birsonraya devriliyorhep. Nevar kiher kezinde birbirindenüreyenhalkalargibibu sırada biziyeni düşüncelerinçarkındangeçirereksorgulayıcıbir anlatıdüzlemigetiripbırakıyorönümüze. Şimdiyenidenbaşa dönerekbirsağlama yapabilirizkolayca.Nedemiştikbu dörtgenin köşelenyleilgiliolarakyukarıda:izlekselbütünlük, düşünsel-felsefeselbütünlük,söylenselbütünlük, çeşitligeçiş eşikleriiçerenkatlamalıbiçemsel bütünlük...Sonra bunlarınkaydırıcı,taşıyıcıaksları olarakdramatikdolantı. MehmetZaman Saçlıoğlu’nunbütün metinleri, anlatıbağlamındaböylesomutlarlıyordenebılir. Öyküya da romanevrenlerininveya anlatıuçları- nındönüp dolaşıp birbirineulanışıbu verimleyişle olağan hale geliyorböylece. Yazarın,andığımbeş yapıtıarasından hangisini alırsakalalım,tümününde bu genel yapılandırmayauyduğusöylenebilirbana göre. Bunların yanına,Saçlıoğlumetinlerinindüşlemciniteliği, getirilenevrenlerinucu açıkserüvenlerleörülü olduğu,kahramanlanniçlekbirgizemle yapılandınldığı,hep bir“şey”inpeşinde olduğu,bütün bu çıkarsamalarınahlaksaldeğerlerleörtüştüğü olgusuda eklenebilirayrıca.Nevar kibu yazıda SaçIıoğlumetinlerininnasılyapılandınldığıüzerinde duruyorumdaha çok. Bunoktada, onun İkive Keçi adlıanlatısıbu yapılandırmabiçimininbirebirörneğibağlamında alınabilir.Yeryeröyküyleromanuçlannın,birer dolantıhalindeönümüzegelmesi,dörtgeninyine dramatikakslanntaşıyıcılığındailerlemesi,ama sonunda bizibambaşka sorulannönüne sürükleyipbirbütünleyüzleştirmesi... BuyakınlardaizlediğimRodiYüzbaşı’nın Miraz./Umut (2010,49’)adlıbelgeselindeAğrılı kahraman,yansıttığıhalkanlatısındaikikeçiden söz ediyor.Biriak, ötekikara.Bunlarbirtepede buluşuptartışıyorlar,sonrasında ak olan karaya, kara olanda aka dönüşüyor. NitekimkeçiadınaAnadoluyollannda rastlamakherzaman olanaklı.Sarıkeçililer, Karakeçililer,sonra bunlarıntürevlerinianımsayalım. Ağn’danAfyon’a,TekeYanmadası’nadağlara taşlarakazınmışbir“keçikültürü”nügörmemekiçin körolmakgerek. ŞimdiMehmetZaman,kendi coğrafyamızdayenidenharmanlarkenbambaşka bireşimler,dönüştürümlerlebunlarıönümüze getiriyor.Başak OğuztaşSaçlıoğlu’nunbuna eklemlenenkeçiresimleriise birşölene dönüştürüyoranlatıyı. Bugün26 Ağustos... Bucoğrafyadayanımıza keçilerimizide alarak,hayvanbitkitüm yaban yaşamımızlabirlikte,emperyalizmekarşıtoplumca ayağa kaiktığımızgün. IşteMehmetZaman Saçlıoğlu,yurdumuza böylesineçoklubirbakışlayaklaşmamız gerektiğininde ipuçlarınıdöşüyoranlatısına. Gelinıkive Keçi okumalannadayanarak,biraz da böyle bakmayaçabalayalımyurdumuza...’ CUMHURIYET KİTAP SAYI 1071