Katalog

de Balzac’ıntüm dünyayamal olmuş romanı Goriot Baba,Şerif Hulüsiçevirisiyle, geçtiğimiz günlerdeyeni bir baskıyla okuyucularatekrar sunuldu.Rastignac ve Coriot Baba gibi edebiyat tarihinegeçmiş karakterleriyle tanınan romanın bu yeni baskısında, Peter Brooks’unönsözü ve ünlü romancıMarcelProust’un sonsözü, GoriotBaba’nın anlaşılmasında okuyucuya kılavuzlukediyor. Balzac’ındaha önce Türkçeye çevrilmemiş romanı LanetIiÇocukda,bu süreçte okuyucularla buluştu. 16. yüzyılsonlarında, bir kontunsoyu uğruna yaptığı zalimliklerini,yapıtın kahramanıEttiene üzerinden anlatan roman, Orçun Türkay’ınçevirisive Tahsin Yücel’inönsözü ile dikkat çekiyor. ErayAK Honor de Baizac, dünya edebivatının temel taşlarınıoluşturan, bina iskeletinin kuruluşun- da önemli pay sahibi, öncü yazarlardanbiri.-Kimi, onu rornanın hikası olarak görmüş yıllar boyu, kirnivserornanın onunla gerçek kimliği kazandığını ileri sürmüş. Ama isminin önüne gelireceğimiz sıfat her ne olursa olsun, tartışmasız bir dönemin en büyük temsilcisi ve kendinden sonraki çağı da etkileyen çok önemli bir isim Baizac. Balzac’ınFransa’dan başlayıp tüm dünyaya yaydığı ritreşimler, bir taşmsuda yarattığı sonsuz dalga çemberlerigibi çok öterlere dc taşınmışüstelik. Yani, yazarın kendi kalemi- nin ucundan yayılan bu etkileşim, belirli bir dönemle sınırlı kalmamış; Baizac, günümüze kadar derin etkilerini sürdürmüş.Kimler meyve koparmarnış ki onun asırlık dallarmdan: Marcel Proust’tanEmile Zola’ya, jack Kerouac’tan Italo Calvino’yakadar rornanın değişik sularında özen birçok ünlü kalem, nasiplenmişonun tükenmek bilmez bu toburnundan. Balzac’ındünya edebivatını derindçn etkileyen ve daha da önemlisi, durmamacasına“besleyen” yapıtlarmm en başında ise Goriot Babagelir. Balzac’ın yüze roman— dan oluşan “insanlık Komedisi” dizisinin ilk romanı özelliğinide taşiyan GonotBaba, aynı zamanda.roman ıekııi— ği açısından edebiyat dünyasına “devrim niteliğinde” birçok venilik de getirir. Yapıtlarındaki roman kahramanlarına, diğer romanlarında da yer vererek, onlara gerçek manasıyla izlenimini verir yazar. Buna en güzel örnek de yine Goriot Baba’nın savfalarında ver alır. Rornanm en önemli.okuyucuya verilmek istenen asil iletiyitaşıyan kahramanı Rastignac, yazarın yirmivi aşkın romanında yine karşımıza çıkar. Balzac, kahramanlarını satırlarm dışına çıkarır adeta bu yaptığıylave kanlı canlı, “gerçek” karakterler yaratır. Aynı zamanda, “klasik roman”ın kurucusu,modern romanrn da babası kabul edilir Baizac. Bu yönüyle de büyük önem taşır. Rastignac gibi ete kemiğe bürünmüş, aramızda dolaşan daha birçok kahramanıvar Balzac’ın.Yazarın bu türden gerçekçikahrainanlar yaratmasında ona en çok yardımcı olan özelliği ise müthiş gözlem gücü ve akıl almaz hafızası. GonotBaba da, yazarın bu etkileyici gözlenıgücünden. hacimli hafızasına saldadığı,toplumun içinden alınmış resimlerledoğmuş ve asırlardır yaşayan bir kahraman. Peki, nedir Goriot Baba’yı “yaşıyor” kılan ve tüm zamanların en önemli edebi figürlerinden biri lKlFARKLITOPLUMSALTABAKA Balzac Goriot Baha’da, taşradan Paris’ehukuk eğitimi almak için gelmiş de Rastignac’rn,bu şehirde sosyetehayatına ya da romanın bu yeni baskısının çevirmeni Şerif Hulüsi ‘nin deyişiyle“kibar girme ve zenginolma çabasını anlatıyor. Rastignac’ın bu gösterdiği çabanın bir yerden sonra nasıl hırsa ve tutkuya dönüştüğü ise romanuıbiraz da “trajik” yönünü oluşturuyor.Roman, bu olay ve Rastignac çerçevesindegenişliyor, dallanıp budaklanıvor.Rornanm, birincil olarak anlatmakistediği ve ana hatlarını oluşturan unsur bu. Balzac, sosvete hayatı üzerindenRastignac’ın başından geçenlerle beraber, dönemin burjuva vaşantısmın arkasında dönen olayları anlatıyor. içine girmeye çalıştığıbu alemde, kendine çok garip gelen olaylarla karşılaşırRastignac. Kadın-erkek ilişkilerinin daha önce hiç görmediğigibi işlemesi. para uğr.unatanıklık ettiği ihanetler silsilesi,lüks takmtısıyla dolu insanların“diğer” tabakayı küçümsemeleri... Tiim •buşahit olduklarının arasında en önemlisinin de “para” olduğunu anlarRastignac. Onlara vetişebilmek için paraya ihtiyacı olduğunu, bununda, bu alemde ancakzengin bir kadınla beraber olarak sağlanabildiğinikavrar ve bununiçin deice çabalambaşlar. Romanın bir diğer katmanını temsil eden yer ise Rastignac’ın Paris’te konakladığıyer olan Vauquer Yurdu. Paris’indeğişik “katmanlarından” pansiyonerlerinkaldığı bu yurt, o günlerin alegorik bir timsali adeta. Burada, biraz yüzeysel de olsa, Paris’in çok katmanlı “diğer” vapısına göz atıvoruz. Rastignac’myaşamı gibi ayrıntılı görmüyoruz burada kalanlarınkini; fakat herkesin yaşamından bir parça resim de olsa gösteriyorbize Balzac. Bu da en azından “diğer” sınıflar hakkında en azından fIkirsahibi olunmasına yetiyor. Romanda,bu farklı iki toplumsal katman arasındakibağlantıyı sağlayan en önemli isimse, Rnstignac’laaynı yurtta pansiyonerolarak kalan, tüccarlığı bıraktıktan sonra, bütün servetini kızlarına adayan Goriot Baba. Goriot Baba romanda, iki toplumsal- katman arasındaki bağlantıyı kızları ve Rastignac üzerinden Goriot Baba’nın sahip olduğu iki kızı, sosyete hayatının içindedir ve Rastignac, onun kızlarındım biriyle tanışarak aşk yaşamayabaşlar. Rasrignac Goriot Baba’nınkızı arasında başlayan bu aşk sayesindede Paris’in iki ucu arasındaki bağlantı sağlanmış olur. Biz okuyucu olarak her iki katmanı, Goriot Baba’nın hcr iki da yakınlığı sayesinde takipederiz. Her ne kadar romanın “başrolünuoynamasa da Goriot Baba, bu özelliğiyleön plana çıkar ve işler bir şekildeonun etrafında döner. “KLASİKLERINEDEN OKUMALIYIZ” Romanm dünya edebiyaıında bu kadarönemli bir yere sahip olmasının sebebiise, Balzac’mbu metinde Goriot Baba gibi bir tipi varatabilme becerisidir. AyrıcaRastignacgibi bir tip de çıkmıştır sahneye bu ronıanla. Goriot Baba’yıbu kadar önemli bir tip haline getiren özelliği,kızlarına karşı beslediği bastalıklı sevgisidir.Goriot Baba, dünya edebiyatında daha sonra pek çok karaktere de ilham - kaynağı oluşturacaktır; fakat o, “biricik” olma özelliğinibugüne kadar sürdürdü» • ğü gibi yarın da sürdürecektir. Rastignac da öyle.0 da dünya cdebiyatında kendinebenzeyen birçok karakterin doğmasınaöncülük etmiş. Orhan Pamuk’un CevdetBey ve Ogulları’nda yarattığı Orner karakterini, “Rastignac”tipinin dünya edebiyatına vansımalarına,çok uzaklara gitmeden örnek olarak verebiliriz.Romanm bu baskısmın önsözüne imzasınıatan Peter Brooks da aynıbu noktadanyola çıkarak şunları söylüyor: Rastignac’ın“adı bugün herkesçe bilinmektedirartık. Fransa’da adamın birini “Rastignac” olarak nitelerseniz şayet, hırsıylaönüne çıkan tüm engellerideyi- ren genç bir adamı kastettiğiniziherkes bilir.” işte Balzac,deyinileşecekkadar kuvvetli tipler yaratarak, bunların tüm dünyaya mal olmasınısağlıyor.Fransa’da doğmuş bir tipi, müthiş gözlem gücü sayesinde“herkesleştirivör.” Klasilderiokumanın önemini de tam bu noktada ortaya çıkıyor.Nasıl ki; Cervantes’in“Don Kişot”u, “Cimri”si, Gonçarov’un “Oblornov”u toplumdaki insanların bir nevi aynası rolünüüstleniyorsa,Goriot Baba da bunlarınyaptığının avnmıyapıyor. Toplumlardasıkça görülen insanların özellilderindcn,mal olmuş bir tip ortaya çıkarıyor.Bu tipleri tanıyabilmemizinyolu da, ldasilderin satırlarından geçiyor. Klasilder,edebiyat sayesinde “insanı” tanıyabilmeknoktasında büyük önem taşıyor.- Romanın bu baskısında, hediye olarak niteleyebileceğimbiri önsöz, - Honorede Balzactan Goriot Baba ve ‘LanetliÇocuk Yeniden Baizac... ________- getiren? Roman ne anlatıyor ki bunca zamandır hala okunuyor ve yeni baskılarıyapılarak daha da iyi anlatılmaya çalışılıyorokuvucuya? Sözün özü: Goniot Babaneden bu kadar önemli tüm dünyaiçin? - GorlotBabave Rastlgnac etklleylclgözlem gücünden, akılalmaz hafızasından doğmuş asıtlardır yaşayan kahramanlar... SAYFA 10 CuMHURIYET KıTAP SAYI 1071