Katalog

Okuduğum Kitaplar METİNCELAL BirBurjuvanınİtirafla Sandor Maral, Türkçeyeyeni çevrilen Bir Burjuvanın Itiraflalinda(Haziran 2010, çev. Sevgi Can Yağcı, Canyay.) kendi anlatıyor. Alışıla geldiği biçimde kitabınbaşında roman kahramanlarının hayaliolduğunu belirtse de Marai’ninhayat öyküsü ile Bir BurjuvanınItirafları en azındanana hatlarında çakışıyor. SandorMarai,11Nisan1900’dedoğmuş. Tamadı HenrikGrosschmied deMara’ymış.Sakson,Macarkarışımıbir ailedengeliyormuş.GençlikyıllarınıFrankfurt, Berlin,PansgibiAvrupakentlerindegeçirmiş.Ilk yazılannıAlmancayazdıktansonraanadili Macarca’dakararkılmış.1928’deMacaristan’a dönmüş.1930’lardanitibarenyazarolarak tanınmayabaşlamış.Yayımlanmışkırkaltı eserininçoğuromantüründeymiş.Edebiyat eleştirmenlentarafındanikidünyasavaşıarasında ortasınıfedebiyatMacaristan’ınenetkili temsilcilerindenbiriolarakkabuledilmiş.Nazi yönetiminedesavaşsonrasıkurulansosyalist yönetimede karşıçıkmış.1948’deMacaristan’ı terkedipbirsüreItalya’dayaşadıktansonra ABD’yeSarıDiego’yayerleşmiş.Eserleıini Macarcayazmayadevametmiş.1989’daeşinin ölümündensonraçokfazlaizoleolduğunu hissedenMarai,kafasınabirkurşunsıkarakintihar etmiş.1990’larda,ölümündensonra keşfedilmiş.EserleribaştaIngilizce,Almancave Fransızcaolmaküzereyirmidenfazladileçevrilmiş. 20.yüzyılAvrupaedebiyatıkanonununbir parçasısayılmış. Marai,BirBurjuvanınİtiraflan’na19.yüzyılın sonundaküçükbirMacarkentindeyaşayanbir burjuvaailesinianlatarakbaşlıyor.Aile yaşamını,kenti,oturduklarıapartmandayaşananları anlatarakküçüköykülerleanlatıyıgetiştiriyor. Ardındanailefertlerininöykülerini,evegelen teyzeleri,amcalananlatıyor.Buanlatıböyle nereyevaracakdiyemeraklanırkenkitabın anlatıcısıdaolanaileninküçükoğlunda yoğunlaşıyorveüçüncübölümdenitibarenonun ilkokulyıllarındanbaşlayarakhayatöyküsünü okuyoruz.Anlatıcınınbüyüyüpdelikanlıolduğu yıllaraynızamandayirminciyüzyılınilkyılları.0 yaşamöyküsününeksenindeAvrupa’da yaşananekonomikvesiyasideğişimininsanların hayatınınasıletkilediğinide görüyoruz. BenceSandorMarai’ınyazarolarakayırıcı özelliğianlatımı.Çoktatlıbirdille, ayrıntılandırarakamaayrıntılardayormayarakanlatıyor. TadınıunutamadığımızBatıklasiklenninhavası varromanlannda.Marai’nindahaönceTürkçe- deGendaş’tanYürekYangını,PatmaKontesi veYKY’denEszter’inMirasıadlıromanları yayımlanmıştı.Mami,benimheryeniçevinsini meraklabeklediğimbiryazar.Tekbiryayın- evinde,düzenlibiryayınakavuştuğundatüm dünyadaolduğugibiTürkokurcadasevilip ilgiyleokunacağınainanıyorum. detümdünyadaolduğugibiTürkçe- dedeönceliklekomiserKostas Haritos’unmaceralarınıanlattığı polisiyeleriiletanındı.Eskiden,Çok Eskiden(Temmuz2010,çev.Ilknur Özdemir,TurkuvazKitap),Markaris’in Türkçedeyayımlananbeşincikitabı. PetrosMarkaris,1937’de Istanbul’daHeybeliada’dadoğmuş.Ilk öğreniminiveliseyiIstanbul’da tamamladıktansonraViyana’ya ekonomiokumaküzeregitmiş.Orada edebiyat,sinemavetiyatroyla ilgilenmeyebaşlamış.AralanndaBrecht veGoethe’ninkilerindebulunduğu birçokAlmancatiyatroeserini Yunancayaçevirmiş,filmsenaryolanyazmış. KomiserKostasHaritos’unbaşkahramanolduğu polisiyeromanlan14dileçevrilmiş. Eskiden,ÇokEskiden’deHaritoskarısıyla turistolarakgeldiğiIstanbul’dabirYunan vatandaşınınpeşpeşecinayetlerişlemesi nedeniyleişbaşıyapmakzorundakalırveTürk komiserMurat’labirliktekatilinpeşinedüşer. KatilzanlısıuzunyıllarIstanbul’dayaşadıktan sonraYunanistan’daerkekkardeşininyanına yerleşmişolan90’lıkMariaChambetou’dur. ÖlmeküzereolduğunubilenMaria,geçmişte iyiliğiniyada kötülüğünügördüğüinsanları tekertekerziyaretedipyaonlarateşekkür etmekteyadageçmiştekalankötülüklerin unutulmadığınıanlatmakistercesinekendinehas biryöntemleöldürmektedir.KomiserHaritos, komiserMurat’labirlikteMaria’nınyeni cinayetlerişlemesineengelolmayaçalışırlar. PetrosMarkaris,kahramanıKomiser Hantos’lakatilzanlısıMania’nınizinisürerkenbiz okurlarınadeğişikbirIstanbulpanaroması çizer.Biryandanhoşbirhaftageçirmeküzere YunantunistlerlebirlikteIstanbul’unturistik yerlerindegezerkendiğeryandanMaria’nın peşindeIstanbulRumlarınınhayatlanınagirer. Kiliseler,okullar,bakımevleri,hastaneler durağıolur.SayılarıikibinibilebulmayanIstanbullu RumlarınnedendiğerlerigibiYunanistan’aya da başkaülkeleregöçmeyiptümbaskılara, yokluklarayada varlıklararağmenburada kaldıklarınınöyküleriniöğreniriz.Yolumuzbir zamanlarınPontus’una,Karadeniz’ekadar varır. PetrosMarkarisEskiden,ÇokEskiden’de birpolisiyeromanyapısıiçindefarklıbir Istanbulpanaromasıçizmiş.KomiserHaritos’un bakışındanhemgünümüzTürkveYunan halklarınınilişkilerini,birbirlerinebakışlanını, önyargılarını,ayrıveortaknoktalarını sorgulamışhemdegünümüzIstanbulluRumlar’ının hayatlarınıbelkide ilkkezbirromanda işlemiş.Eskiden,ÇokEskiden,keyifleokunan, akıcıanlatımlıbirpolisiyeolmanınyanındaiyi SelYayınları’nın “KadınÖykülerinde”dizisi- ninbeşincikitabıAvrupa başlığınıtaşıyor.Gültekin Emre’ninhazırladığı kitaptakadınöykücülerin çoğuilkkezyayınlanan Avrupatemalıöyküleri var.LeylaErbil,Gülten Dayıoğlu,TomrisUyar, TezerÖzlügibiTürk edebiyatınınustalarındanbaşlayarak günümüzedekuzanançizgideyirmidört kadın öykücününöyküleniderlenmiş. Ikianaeksenvarkitaptayeralanöykülerde, birincisiAvrupa’yayaşamayagidenler. Çalışmak,karnınıdoyurmakamacıylaişçiolarak gidenlervesiyasinedenlerlecanınıkurtarmak yada hapisedilmemekiçinilticaedenler. Ikinciside kısasüreliyolculuklarlagezip görmeyegidenler.GültekinEmre,girişyazısında seçkisindeyeralanöyküleıiAvrupa’yabakış açılarınıelealaraktektektanıtıyor, değerlendiriyor. Belkide bukitabıvesileedipbizimüzerinde durmamızgerekenönümüzdekigünlerde kutlanmayabaşlanacakolangöçünellinciyılında göçmenedebiyatınabakmak.1961yılından beriTürkiye’dengöçenlerbaştaAlmanya olmaküzereAvrupaülkelerindeyaşıyorlar.Gül- tenDayıoğlu’nunvurgulamasıile“gidenler”in birçoğu“dönmeyenler”oldu.Yerleşti,kök saldı.Üçüncü,dördüncükuşaklardoğdu, büyüdü.Türkiyekökenlibirçokyurttaşımız başarılıişlereimzaattı,baştaparlamentolarolmak üzere,kendileriniifadeedebilecekleritüm platforrnlardadaonlarıgörüyor,övünüyoruz. KadınÖykülerindeAvrupa’yıincelediğimizde aklımızatakılanenönemlisoru,“Göçmen edebiyatınaneoldu?”sorusuoldu.Gültekin Emre’ninderlemesindeMenekşeToprakgibi ülkemizdede tanınanbirkaçismindışında Türkkökenlilerdikkatealınmamışmıydı? GültekinEmreçokaradığınıamaedebikriterler içindekitabaalınacaköykülerbulamadığını söylüyor.Zatenbutüryazarlarolsaaramaya gerekolmazonlarıyayımlanmışkitaplarıyla biliriz. 70’liyıllardabüyükilgiduyulanTürkiye kökenliyazarlar,hiçsevmediğimbirdeyimle “misafirişçiedebiyatı”zamanlatarihe gömülmüşgibigörünüyor.FenidunZaimoğlu,Emine SevgiOzdamar,AkifPirinççigibiyazanbirkaç adsayabiliyoruzancak. OnlardaAlmancayazıyor.Almanya’da yaşayanTürktoplumununaktifedebiyathayatı yokolmuşsanki.Nedergiçıkartılıyorne edebiyatetkinlikleri düzenleniyor. Türk kitapçılannınçoğu kapanmış.Almanca yazangençkuşak kadınyazarlar dahaçokanı düzeyindekitaplar kalemealıyorve onlarıedebiyat içindesaymak olanaksız. 1 M \n.\ı ıımuı L1 birIstanbulromanıda...Tavsiyeediyorum. KADINOYKÜLERINDEAVRUPA ESKIDEN.ÇOKESKIDEN PetrosMarkans,öncelikleTheo Angelopoulos’unfilmleriiçinyazdığısenaryolarıilebilinse SAYFA 12 CUMHURIYET KİTAP SAYI 1071