Katalog

L1 AliBULUNMAZ “Bazenbeni avni anda batıran ve vüksehen bir ı’azınınhayalini kumrım,beni hasta eden ı’eivikştiren, beni öldüren ve yeniden canlandıran bir yazının. Juan Millas Juan Millas, buralarda kenardaköşede kalmış bir isim. Daha önce Türkçede yayımlananSakın Altına Bakma adlı romanı, bu Millas’latanıştırmıştı. 1946 Valenciadoğumlu yazar, Odülü kazanan ilk romanı (Jerhero Son las somhras’ı 1975’teokura sunmuştu. Romanları Ingilizce. Fransızca. Almanca,Portekizce, italvanca, Isveççe. Danca, Non’eççe ve Flernenkçe başta olmak üzere 23 dile çevrildi. El Pais ve başka gazetelerdeki vazılaııvla,1spanya ve Avrupa’da bilinen Millas, otobiyografiközellikler barındıran Dünya ı’e Ben isimli romanıyla 2007‘de Planeta Odülü’nü,2008’de ise Ispanya’da UlusalOykü Odülü’nü kazandı. PSİKANALİZ Dünya veBen, otobivografik bir romanolmasının yanında, var oluşu -yazarınkendi var oluşunu- sorgulayan bir kimliğe de sahip. Bu niteliğine bakıp da “Olamaz, bir tane daha mı?” dememek gerek. Bugüne kadar böyle birçok roman yazıldı,doğru. Ancak bu tür sorgulamaları farklı coğrafvadan yazardangörmek, utku genişleten ve hiç yabana atılmaması gereken bir şey. Us— telik az tanıdığımız bir vazarla karşı kar— şıvaolduğumuz da unutulmamalı. Millas’ınsorgulamaları. otobivografik öğelerle beslenirken, bizi sarıp eskiye dönüşler ve liatıralar sayfa1ardaki yerini alıyor. Anne, baba, sokaklar.arkadaşlar, okul, mahalle... Hızla büyüyen bir çocuk ve çarpıcı biçimde değişen hayat da: “l3üvümevebaşladığımda. hcr şey çoktan çürümüştü: Annemle babamın hayatları bozulmuştu. bu apaçık ortadavdıve bizimki de; ait olduğumuz sosyalsınıftan ve zorla kopanlıp ahnmıştık. Yaz geçip bittikten sonra, evin de çürüdüğünü fark ettik. Yağmur duvarın çatlakları belirirdi; çatlaklarınaltına ikide bir boşaltılacak kovalarkoyup yatakların yerini değjştirmcmizgerekirdi.” Millas’manlatımmda öne çıkan, ken- • disiyle okurlar adına gerçekleştirdiği söyleşi;soruyor, yanıtlıyor, eşeliyor ve ortaya bir roman çıkıyor. Bir bakıına • kendini ayrıştırıvor. psikanalitik yöntemle,olanı biteni gün yüzüne çıkarmaya,hayatından kesiılet-ikurguylaı harnianlavıpokurla paylaşmaya yöneliyor. Onun yaptığı bir şey daha var: Uzun uzun annesinden, bazen babasından • bazen de kardeşlerinden söz eniği metinde.kendisinin hangi koşullarda ve nerelerden beslenerek kalemi eline aldığınıanlatıyor. Gerçekliğe nasd neşter attığını ya da sözlüklere nasl] gömüldüğünüde açık ediyor bu satırlar. Kitapta hızla bir kareden ötekine geçivorsunuz.Millas’ınrahatsızlık duyduğU-ki sorgulamava, duyumsadığı bu rabatsızlıkıan dolayı başladığı izlenimi uvanıvor- pek çok şeyisıraladığına tanıklıkediyorsunuz: Çocukluğunun hastalıkları.ilk gençlik yıllarınm bunaltılan,yeni deneyimlerin ruhuna saldığı tuhafhuzursuzluk... Millas aracılığıyla, her şeyive her yeri dikkatlice süzen bir göze dönüşüyorsunuz bu sırada; kimi zaman bir davette kimi zaman da bir taksiııin içinde. Her ayrıntı, zihninizi bulanıaca çevirenbir nitelikle karşınıza çıksa da, belirliişlevleresahip. Çünkü Millas kendiniaçarken. o ayrıntıları son derece ustacakullanarak yoluna devam ediyor. Dört nala koşan bir atın üzerinde dengededurmaya çalışırken delirecek gibi oluyorsunuz ve o anda Millas imdada vetişiyor: “Delilik hayatın içinde bir yanlışverleştiriıneden, bizim de bir parçasını oluşturduğunnız gizemli mantığınbir tür tezabüründen başka bir şey değildi. Hatalı olan, bunu bir sorun gibi içselleştiıınekti.” Tutulduğu psikanalitik çözümleme, Millas’msokağıııdan geçnıemizi Sağlar- SAHNELENENOYUN Tanrı’nın her dakika karşısında belin- verdiği bir dünyada “yaşamını süründürmekten”rahatsız bir Millas da var karşımızda. istavroz çıkarmalar, din adamlarının ellerini öpmeler, dualar okumalar, cehennem, Tanrı‘yımemnun • etme ya da öfkesini uvandırmama... Ama Millas’agöre neyse ki günah çıkarmavardır da böylece “sayaçkolayca sıfırlanır.” Sağelini kullananlara göre düzenle•nen dünyada, pek çok şeyin eğri büğrü olduğunu düşünür Millas. Solaldarm penceresinden baktığında, hayatın tuhafçilelerle örüldüğünün farkına varır. Bir şeyler ters ya da yanlış işler; Millas için “günahı tutan” sol el uğrarher zaman. Dünya veBen, okuru uzun yılları kapsayanbir zaman tünelinden geçiriyor. Bir insanın var oluşunun izlerini takip ederken ülke de değiştirivorsunuz. İspanva’danABD’yebir yolculuk başladıında,Millas da kavbettilderinin parçalarınıhatta hiitünüvle kendilerini arıyor. 0 sırada oltanıza MiIlas’lailgili;onun, adını :ıtışına ilişkinbir cümle takılıvor: “Yazar oldun, çünkü gerçckliğideğişikliğe uğratarakanlatmak için kaynaklaricat ettin.” Anlattığı her ne olursa olsun, istikrarlı biçimde süregelen bir aşk var. Millas’ınMaria tutkunluğu; onu tanıyışı ve sonra kaybedişi, peşinedüşüşü ve Amerika’da onu teki-anbuluşu. Maria jose, her bölümde bir şekildekarşımızda. Onun aracılığıylaMillasbir özeleştiriyede girişiyor: “Maria gözüyle bakınca (...) belki de yanilgılariçinde bir romancıydırn,tali meselelerde haklı ama işin özünükaçıraiı bir romancı. İyi niyetli bir adam, solcu olduğu muhakkak ama gevşekbir soldan, yolarkadaşı cinsinden, faydah bir budala; devrim arifesinde basamakyapdacak, lakin iktidara geiindiğininertesinde vurulması vacip biri.” “İşin özünü kaçıran romancı” olduğunuhissetse de Millas, kendini kar firtrnasmuıortasında kalan ve boranın en cafcaflı yerinde bir eve sığmrnayı başaranöykü kahramanı biçiminde de kurgular.Onu evine alan kişi ise Mariajosbaşkası değildir elbette. Millas, metinde savruluş ve sürükleniş gibi tenıalar etrafında şekillendiriyor her şeyi. Ailesinin iç işlerini dışa aktarıp,adeta okurdan görüş istiyor. Dokuz çocuklu bir ailede kendisinin “hayaletlereözgü bir var oluş” sürdürdüğünü de bir kenara not ediyor. Bu “hayaletilk”,belki de Millas’ınkimlikten kimliğegirmesini, kişiliğinin bölünmesini ve kendisini bile şaşırtan bir hızla farklilaşmasınısağlıyor.Bazen cellat bazen de kurban gibi görüyor kendini. Geçmişini kaplayan ve bir labirente • henzettiği mahallesi, onun için kimi zamankör bir sıçan gibi dolaştığı iç avlu- ya dönüşüyor, okulu ise yediği dayaklardandolayı kaçmak için can attığı bir hapishaneye. Romanlarını oluşturduğu dönemlere tanıklık ettiğimiz Dünya veBen’de, özellikle yazar kimliğini dikkate alarak Millas’ıkurguyla gerçek, var olanla hayalettikleri arasında geçişler yaşayan biribiçiminde nitelemck yanliş olmaz. Kendisine uyguladığı psikanaliz ve benliğiyleyaptığı söyleşibunu açıkça gösteriyor.Sanki bir sahnede, yazıp yönettiği,zaman zaman da doğaçlama ve yorumkattığı bir oyun hissi uyandırıyor Dünya ı’eBen. Belki de bu his, Millas’ı kovalayan bunaltıyı anlarnamızyolunda bir kapı aralıyor bize. Millas, o bunaltı•yı, anne ve babasmm küllerini taşır gibi yanından ayırmıyor. Romanı neden ve hangi yöntemle yazdığını;niçin geriden başa doğru gittiğini en sonda açık eden Millas, yine yazma eylemi ve kendisine dair ipuçları veriyor:“İyi yazmak demek, diğer kısmmız geri kalanlarla iletişime geçip hayatını kazanmak üzere sanrının dışına çıkarkensanrının içindeki size ait olan o kısmıaynen okunduğu gibi kağıda geçirmekdemekti.” Millas, adı, soyadı ye yaşadıklarından yola çıkarak ya da dönüş yolunda, artık ne derseniz deyin, yazdığı i)ünya ve Ben’de tüm yaşamının hayata geçen bir sahne olduğunu vurguluyor. Oyle ki Millas’agöre orada “kedere ya da düş- • lere, hastalığa ve hüsrana maruz kalan • özneler değil, oııların sahnesi bulunuyor.”Dolayısıylaismi (le “bedeniyle kaynaşan bir doku nakli ve protez”i ı çağrıştırıyor. Anne ve babasının küllerinisavurması, ismini de emanet etmesi ve tabii bir (le romana son noktayıkoyması anlaıııına geliyor. Usul usul anlatıyor Millas; geçtiği tü nı yollan, tanıdığı bütün insanları, geride kalan, onda iz bırakan herkes ve her şeyi.Okunan her satırda çocukluğunu, gençliğini, ailesini, aşklarını ve kendisini kuşatanların toplamını yansıtan Millas, otobivografik romaıııyla, kat kat giydiği elbiselerini atıyor üzerinden; adeta dünyayasoyunuyor. • bulunmaz_ali©hotmail.com http://bulunmazali81.blogspot.com Dünya ve Millas/ Çeviren:Saliha Nilü[er/Havykitap/216 s. Juan Jose MiUas’tan‘Dünyave Ben’ Dünyayasoyunanadam 4 Eserleripek çok dile çevrilen ve bundan önceSakın YatağınAltınaBakma isimliromanı dilimizdeyayımlanan Juan Jose Millas, otobiyografiköğeler taşıyan ve bir bakıma psikanalitikyöntemle kendini ölçüp biçerek geçmişine eğildiği Dünya ve Benisimli romanıylakarşımızda. ken, aynı zamanda beni dünyasını görnıemizehem de onun dünyayı görmesineolanak veriyor; geçmişteki sokağa, çocukluğunu. ilk gençliğinin kaldırunlarına:Annesinin henüz hayatta olduğu, babasının alet edevatlarla uğraşıp icatlar peşinde koştuğu evin bulunduğu sokağınhemen başına geliyoruz. EL PAİS. PAİS Romanlan23dileçevrilen Juan Jose Millas.ElPais ve başka gazetelerdekiyazılanyla.Ispanyave Avrupada tanınıyor. SAYFA 14 CUMHURİYET KİTAP SAYI 1071