Katalog

|T A P ,M Hazırtayanlan Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gündeş, Mustafa Oelioğlu. ÇOCUK-GENÇÜK OKUMA ö Mavisel YENER T ürkiye'nin önemli halkbilimci ya- zarlarından olan akademisyen Muhsine Helimoğlu Yavuz, yeni bir çalışmasıyla çocuklaria buluştu. M. Helimoğlu Yavuz'un masallar, halk hi- kâyeleri ve efsanelerle ilgili çalışmalannı okuyanlar okurla sıcak bir iletişim kur- duğunu bilir. Bu kez llyada ve Odise onun yazı masasının konuğu olmuş. Itiraf etmeliyim ki, çocukluğumda eli- me tutuşturulan destanlar bana çok sı- kıcı, uzun, karmaşık gelirdi. Metinde çok isim geçerdi, aklımda tutamazdım kim kimdir diye. Gelişim basamaklanna göre çocuğun okuma yolculuğuna ba- karsak, bu yolculukta destanların ne- dense genellikle okul kitaplannda bulu- nabildiğince yertuttuğunu görürüz. Çünkü çocuk okurun aradığı "eğlenceli okuma" yoktur onlarda. Nasıl olsun ki? Çocuklar için üretilmemiştir hiçbiri. Prof. Dr. Sedat Sever, Prof. Dr. Sela- Muhsine Helimoğlu Yavuz'dan çocuklar için İlyacla ve Odise hattin Dilidüzgün, Yrd. Doç. Dr. Necdet Neydim, Arş. Gör. Canan Aslan'ın birjikte yazdığı, Anadolu Üniversitesi Yayınlan'ndan çıkan "llköğretimde Çocuk Edebiyatı" isimli kitapta "çocuk ve destan" başlıklı bölüme göz atalım. "Aslın- da destan türü edebiyat tarihi açı- sından önemli bir tür olmasına kar- şılık, çocuk edebiyatı açısından gerçekten önemli midir? Eğitimci- ler olarak bizi neden ilgilendiriyor araştıralım: Masallar da çocuklar için üretilmiş bir tür değildi. Masal- ların bugün çocuk edebiyatının önemli bir türü olmasının nedenini çocuğun düş dünyası ile masalın düş dünyasının ortaklığı olarak göstermiştik. Bir ölçüde bu tezi destanlar için de kullanabiliriz; an- cak gerek içerdiği tarihi olaylar, gerek kullanılan dil, gerekse konu- larının güncel ve çocuğa göre ol- maması destanlan çocuklardan uzaklaştırır. Bununla birlikte, yeni- den düzenlenmiş bazı destanlan çocuklara anlatma yolu seçilebilir. Bunun gerekçesi olarak da des- tanlann içindeki olaylann somut ve bol olması gösterilebilir. Yani soyut değerlerden çok, bolca somut ola- yın geçtiği destanlar çocukların il- gisini çekebilir. Bunun ötesinde eylem yoğunluğu ve hareketlilik günümüz çocuğu açısından ilginç olabilir."(s, 110) Muhsine Helimoğlu Yavuz, ço- cuk okuru ve onun gelişim basa- maklannı çok iyi biien bir araştır- macı, yazar olarak llyada ve Odi- se'yi yalınlaştırıp özetlemiş; herkesin, özellikle de çocuklann anlayabileceği biçimde yeniden yazarak bu kitabı oluş- turrnuş. Destan türünü, eğlenerek oku- nabilecek kitaplar sırasına sokuvermiş. Kitabın önsözünde çocuklara uzak ol- mayan bir dille mitolojinin, mitik anlatı- lann tanımı yapılmış ilkin; genel özellik- lerine değinilmiş. Daha sonra, mitolojik anlatılar içinde dünyada en tanınmış olanı llyada ve Odise'ye geçilmiş. "Mi- lattan önce 8. Yüzyılda, Yunanlı halk ozanı Homeros'un yazıya geçirip kalıcı kıldığı bu destan, aynı zamanda insan- lann, ulusların birbirine benzeyen tarih- lerinin ve yaşam serüvenlerinin bir yan- sımasıdır. Bu nedenle de yüzyıllardır okunan klasik bir eserdir. özellikle Odi- se'nin Truva savaşından sonra evine dönüşünü konu alan Odise Destanı, he- men her insanın yaşam serüvenini sim- geleyen olaylardan başka bir şey değil- dir."(s. 11) Cumhuriyet Çocuk Kitaplan'ndan çı- kan llyada ve Odise, iyi bir düzenlemey- le, özenle sunulmuş çocuklara. Yabancı sözcüklerin Türkçe okunuşlanyla yazıl- ması da çok doğru bir karar. Çocuk okur için metni somutlamayı önemse- miş Muhsine Helimoğlu Yavuz. Okuya- cağı destanın gerçek dünyayla etkile- şim içinde olacağını daha ilk sayfalarda okura kavratmış. "llyada yani lllion, Tru- va'nın öteki adıdır. Anlamı 'Rüzgârlar Kenti' demektir. Günümüzden binlerce yıl (Yaklaşık milattan 1200 yıl) önce, bu kente verilen bu adın anlamı, şu anda da geçerliliğini korumaktadır. Çünkü Truva'nın bulunduğu Çanakkaie ilimiz ve özellikle eskiden deniz kenannda ol- duğu bilinen Truva'nın olduğu bölge, yi- ne tepelerinde ve deniz kıyılanndan rüz- gârlann uğuldadığı, coşkun dalgalann kıyılan dövdüğü 'rüzgârlı kent'lerimiz- den biridir. Orası aynca 'Mustafa Kemal Ve Çanakkaie Savaşlan' nedeniyle, yü- reklerimizde yer eden yiğit kentlerimiz- den biridir. Işte, yukanda sözünü etti- ğim o binlerce yıl önce bu Truva kenti çok zengin bir kentmiş. Hazinelerinin ünü tüm öteki devletlerin gözünü ka- maştınrmış."(s. 17) Kitabın llyada-lllion-Truva bölümünde Paris, Tannlann Düğünü ve Altın Elma, Paris'in Seçimi, Truva Savaşı Neden Çıktı, Güzel Helen, Truva Savaşı Başlı- yor, Aşil ve Aşil'in Topuğu, Paris ile Me- melaos Karşı Karşıya, Hektor'un ölü- mü, Hektor'un öcü, Helen'in Truva'ya Ihaneti ve Truva Atı bölümleri yer alıyor. Troya savaşına katılan Odise'nin dönüş yolculuğunu anlatan ikinci bölüm çocuk okurlara serüvenlerle dolu, heyecanlı bir okuma sunuyor. Tepegözlerin yaşadığı mağaraya konuk olmak, sirenlerin karşı konulmaz şarkılarını duymak, tek başı- na denizle mücadele edip sonunda Ka- lipso adasına çıkmak ve Penelopi'nin Sım'nı öğrenmek için kitabı bir solukta bitirmek isteyecek çocuklar. Muhsine Helimoğlu Yavuz, Batı ede- biyatının köşe taşlanndan olan llyada ve Odise'yi öylesine ustalıkla yalınlaştırrnış ki, çocuklar için şiddet oğesi sayılabile- cek satırlar elden geldiğince yumuşatılmış. Örneğin, öz- gün metinde Aşil'in Hek- tor'u öldürüp atlı arabasının arkasına bağlayarak sürük- lemesi, aynntılanyla anlatılır. Aşil, Hektor'un iki ayağını topuk bilekleri hizasından delip savaş arabasının arka- sına boğa derisinden yapıl- ma bir iple bağlayıp suriann önünde çekip dolaştırarak Truvalılara gözdağı verir. Bakın bu bölüm nasıl sade- leştirilerek anlatılmış: "Aşil onu boynundan vurup yere düşürmüş. Sonra da Truvalılann tüm ri- calanna karşın onun cesedini vermeye- rek, arabasının arkasına takıp sürümüş. Bu olay Truvalılara çok büyük bir acı vermiş." (s. 43) llyada ve Odise'yi roman tadında okuyan çocuklar savaşlann acımasızlı- ğıyla ilgili düşünecekleri gibi aile bağları, insanoğlunun zayıf yanları, isyankârta- raflan, yazgı, yaşam-ölüm gibi konularla da karşılaşacaklar. llyada ve Odise ya- şamın özüyle ilgili ipuçlan da banndıran felsefi bir yapıt olarak da değerlendirile- bilir. Muhsine Helimoğlu Yavuz kitabı hazırlarken çocuk okurun ilgisini çeke- cek bir düzenleme yapmış ve mişli geç- miş zaman kullanmış. Böylece destanı masal söylemine yaklaştırmış. Çocuk okurun bu kitabı neden ve nasıl okudu- ğu önemli. Eğer dileği serüven dolu bir roman okumaksa aradığını bulacaktır. Bir masatsa istediği, bu okuma onu mutlu edebilir. Destan türüyle tanış- maksa ereği, aradığını bulmuş demek- tir. Kitabı farklı yönleriyle ele aldığımızda farklı bakış açılan yakalayabiliyoruz. Bu da llyada ve Odise'nin varsıllığının yani sıra, çocuklan iyi tanıyan bir yazar tara- fından sadeleştirilmiş olmasının getirdiği bir güzellik elbette. Yıldız Cıbıroğlu bir yazısında diyordu ki; "Homeros'un llyada'sı bütün insan- ların kültür mirasıdır. Ama Avrupa'yla Asya'yı birbirine bağlayan Çanakkaie Boğazı'ndan ötürü, bütün insanlann içinde bizi daha da çok ilgilendirmekte- dir." Cıbıroğlu'nun bu sözünü doğrula- yan bir yaklaşımı var M.Helimoğlu Ya- vuz'un. Daha önce başka bir kaynakta rastlamadığım bir bilgiye bu kitapta rastladım. "M.Kemal Türk ordusunun başına geçip Anadolu'yu işgale gelen Yunan ordusunu Izmir'e kadar kovala- yarak Ege Denizi'ne dökünce muzaffer bir komutan olarak 'Hektor'un öcünü aldık' demiş" (s.45). Insanlıktarihinin önemli destanını, M.Kemal'in sözleriyle somutlaştırmak, öğrenciler için ilginç bir tarih bilgisi mayası olacaktır kuşkusuz. Kitabın arka kapak ya- zısındaki isteme katılarak bitirelim sözü: Tüm gü- neş gözlü çocukların Odise gibi, zorlu yaşam serüvenlerini aşarak bü- yük ve aydınlık okyanus- lara ulaşması dileğiyle..." www.maviseiyener.com *llyadave Odise/ Muhsine Helimoğlu Ya- vuz/ Resimleyen: Zafer Temoçin/ Cumhuriyet Kitaplan/79 s / 2 0 1 0 , 9 + Nilay Yılmaz • Istanbul Bllgi Üniversitesi • Inönü Cad. No: 28 Kuştepe/ Istanbul Tel: 0216- 38117 50 www.nilayyilmaz.com • [email protected] SAYFA 24 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1066