Katalog

r O K U R L A R A J\l(iuf Manıı'ın en i'mcmlı v<ı- pıtlarmdan bırı kabul cdılcn 'SonsuztlaBulu$m<ı\ 20 lı yıllu- rın sonııııJıi Alıntinyti'dıikı bu hem çevrchn vc Httlcr'ın //•//- darti gcçift rinccsındc toplmndd oluşan hnzursnzlnk ortıiırtıııııı hıı çcvrclcri na\ıl clkılcdıgıııı aııhılıyor Kıtıibı l:\cn l\zcl Bo&dZtçt Vnırcnıtcst Çcrırıbı- lllll liÖİİİlllİİ'lldc Mlj'lLlll dt'llfV- wl bır çülışniıi, "Mctııı liirii bıl- gtuııc sdhif), çcvmıım gcrcklc- rıııı ktivM/t/ıı, bıhınjı kararLır alabıh'iı ccvırmcnlcr yctıştır tnek ınısıl' ıniİH/hüu ulabıhr'" sorusumı odaklammık, vmııclı- rı edebiyat orttvntylıi pıiylaş ıııttk itzt'iv kitafı hütünlüğjiııe taşıdı 'Kız/lcık Ktiıpuz Olur tmı Ih( y tlahı Ç'ır/rwt7/. r UI- kcr tncc ır Isın Bttıgı-Oncr ııı kunuya ıhikın oltiğfiniı\/ü \,ızı- hırı ycr ıilıyor kıtıipta l % i vılnıdtin bu yaııa Tıırk yazınındti tıirtijih/MZ bır ycrc salup Ncaıti Tnuuıcr Kıiur&ı- ntn (j'özü'ndc kızhır. o$Janl<ır, adamlar, kadmlar, mkakla ay- m, ayrı veya çapnız yönlcrdc çetrefıllı yti da sıradan öyknle- rine do&ru adımltyorlar bayatı E-'i'ınyamaandan Ncaıti To- suncr ilc 'Kasırganm (îözi/'nü konuştuk. Bilmç şairidir Enver Cökçc. Kendi deyişıyle, 'diyalektik Jü- şüncenin hilindm taşırkütlele- - •' Nâzım Itikmetin açtığı ılda kendi özgün şiirini yarat- mtjtır. Şiirlerini kitlelere yak- laşttrmış, kitleleride şiirindeki yüksck bilincine çekebilmiştır. Halk duyarlıklarınt iyi sezmı). Şiirindeki bu yüksek duyarliğın halk dilinden, halk türkülerin- den geçtiğmi bilen Göiçe'mn, ftir gelişimindekı temel kav- \aklar ve şiir duraklan: "Halk şiirinden Divan şiirine, Nâ- zım 'dan Dedekorkut'a, masal- dan tekerlemelere''değin uza- yan devrimci bir çizgide gelifir. Gelenekten beslenirken, şiirin devrimci özünden ödün ver- mez Şiirinin özünde diyalektik vc tarihsel materyalizm yat- maktadır. Omurgasmı da bu oluşturur şiirinin Cökçe'yiAlı Ekbcr Ataj'ın kalemmden okuyoruz. Bolkitaplt gürtler... TURHANGÜNAY c-poata: tiirhangunay9cumhuriyet.com.rr cumkitap0cumhuriyet.com.tr ervasız Pertavsız ENİ8BATUR i *'•** <* M imariyi ayırırsak, Doğu'nun tasav- vur sanatlarında ışık yüksek dereceli bir sorun olarak karsımıza çıkmıyor. Acem ve Os- manlı minyatüründe, Hindelinde ve çin'de, Ja- pon sanatında bir ana- kaygı oluşturmuyor ı$ık ayrıştırmalari: Cece üze- rinde durmamış. güneşe ve aya, yıldızlara ve bu- lutlara, gökyüzünden yeryüzüne sokulan leke- lere mesafeyle. bir tür kayıtsızlıkla bakmış, on- larla yüzlesmemiş Doğu uygarlıkları. "Ermlf Hlcronlmus Hücreslnde" 1515. Dürer. Gölge oyunlarını saymıyorum - saymadığım an görüyorum ki, orada bir "zatiyet" değil Gölge; çün- kü Işık, ilâhi bir yansızlıkla yayılmış bütün yüzeyle- re. Binlerce yıl boyunca, Pencere'nin dışlandığı doğru mu Doğu resmınden? "Içerfye bakılmadığı doğru: Pencere bir resim 'çerçevesi'ne indirgen- mediğinde ya kuyu karanlığını içermiş ya da ka- panmıştır: "lnterior"un işlenmesine kısıtlı ölçüde ızin veren bır yaşam anlayışında ışığın kaynağı ola- rak devreye girememiştir. Aynı nedenle, minyatür sanatında aynaya da ender rastlanır. Gene de, bü- tün bunlar, tasvir söz konusu olduğunda, gölgenin ve doğal/yapay ışıkların, Zebannâme'de ya da Dî- van-ı llhamî sayfalarında önümüze çıkan sayılı ör- nek bir yana, kullanılmamış olmasını açıklamaya yetmez: Dinsel kaynaklarda bir metafizik kesit oluşturur bir ölçüde güneş ve ay; kimi bilimsel tas- viıierde kuyrukluyıldıza rastlanır, ama ana çizgile- rinde Işık ölçülmüştür, diyemeyiz. Chauvet magarasın- dan perspektifın devreye girişine uzanan çağlarda, Batı tasvir sanatında da benzer bir ölçümsüzlük olgusuyla karşılaşıyoruz. Karanlık ve Aydınlık konu edinilmiştir gerçi, ama farkh ışık dilleri geliştirile- memiştir. Giotto'dan, Piero della Frances- ca'dan başlayarak, bir fi- zik sorunu olarak ışığın merkeze yerteştiğini gö- rüyoruz. Bir çırpıda bü- tünlenmiş bir süreç değil bu: XIV. yüzyılda, Rimini okulunun olağanüstü ürünlerinde hâlâ dile gel- mediği söylenebilir ışığın; Dürer'de bile, alan derin- liğine sık rastlamıyoruz, ilk can alıcı ömek 1515'tegeliyor:"Ermiş Hicronimus Hücresinde". Gravürlerindeki dağılım ustalığı yağlıboya, sulu- boya çalışmalarında öne çıkmıyor aynca. Gene Işıkve Uygariık de, XVI. yüzyılda, ressamın Işık ile fizik sorunlarını geniş çapta çözdüğü, ölçülendirme hünerini olabil- diğince geliştirdiği söylenebilir. örnekse; Carpac- cio'nun "Çalışma Odasında Ermiş Augustinus"u, ressamın yetkin bir ışık atmosferine yaklaştığının göstergesi. XVII. yüzyıl, öncelikle de Georges de la Tour'un yapıtında, cüretkâr sınavlara tanık oluyor. Yapay ışık kaynaklarının merkeze oturduğu resimlerinde, sanatçının aydınlık-karanlık denklemlerinin en zorlu sahneleriyle hesaplaştığı gorülüyor. Bır adım son- rasında, Rembrandt, daha da gözüpek bir ışık dili arayışına girişiyor. Klasik çağın son dönemdeki pek çok ustası, bu deneyi olası bütün uçlarda sına- mış, tartmıştır: Tumer'ın, Caspar David Friedrich'in sıradışı atmosfer koşullarında, en tekinsiz ışık or- tamlarında gerçekleştirdikleri yapıtlara, Romantik- lerin kozmografik soruşturmaları, olağandışı ışık- landırmalara yonelışlerı eklenebilir. Asrî Zamanlar'ın bu bağlamda Resim sanatı açı- sından bağlayıcı iki gelişmesine öncelikle bakmak gerekir: Fotoğrafın ortaya çıkması ve yapay ışık kaynaklarının toplumsal yaşamın bütün boyutların- da, iç ve dış uzamda, yaygınlık kazanması. Yalnızca mimesis kaygısının alabora olmasına yol açmamıştır daguerrotype: Işığın kullanımına ilişkin, objektifin çıplak göze baskın çıkma radde- siyle bağlantılı yepyeni ayar kaygıları doğurmuştur. Bütün izlenimcilerı tram tekniği kullanımına götüren temel olgulardan biridir bu. Claude Monet'nin "Ro- uen Katedrali" çeşitlemeleri, özü itibarıyla birer ışık okuması, handiyse vakitsiz gerçekleştirilmiş feno- menoloji denemeleri say\\ah\\ir\&r. Degas, resimle- riyle fotoğraflan arası durmadan aynalarla didişir. İki uygarlığı, iki kültür serüvenini yalnızca Işık ile ilişkileri gözönünde tutularak ayrıştırmak, değerlen- dirmek elde midir? KIVILCIMLAR Kleine Prosa: Istanbul'da, son hafta, VValter Ben- jamin'in "kısa nesir parçalan" masamdaydı. "Dü- şünce Imgeleri" saymış onları, Adomo dizimi Mal- larme'den söküp taşıdığını belirtiyor. İki oylumlu ciltten oluşan bir toplam: Denemeler, öykümsüler, düşler, gezi izlenimleri. Almanlarda o gelenek Kara Romantiklerle başlar. Schelling, fragma'nn önemi- nin altını çizer: Bir kirpi gibi yetkin bir gövde kurul- ması kaydıyla. Şu var ki, fragmanter yazıyla kısa nesiri bir tutamayız: Nietzsche'yle VValser'i. Modem Edebiyat'ın en gizli kapaklı, örtünmüş yazın türü kısa nesir. Geçişim eğrisi yüksek olduğu için belki de: Baudelaire'ın, Bertrand'ın mısra şiirle- rinden upuzun bir damar gelişmiştir; kıpkısa öykü, ortaboylann arasında neredeyse saklanır; deneme- de bir kenar süsü muamelesi görür; yaşamöyküde (Ocnoğ gözden kaçar. Hiçbir kütüphanede, kitabevinde ayn, özel rafları olmamıştır. Oysa 'kısa', müzik dünyasında basbayağı çerçe- velenmiştir. Kısa film, sinema dünyasında yerini açmıştır. Plastik Sanatlar bağlamında bile, "küçük iş"in yeri daha net, diyebiliriz. Hepsini bir arada düşünelim: Devrimci karakte- ristiği ağır basan girişimler. Tüketime gelmezler. Kıvılcım boyunda posundalardır. Ama büyük yan- gınlan onlar tetikler. • KÎTAP Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına llhan SelçukOOenel Yayın Yönetmenl: Ibrahim YıldızOYayın Yönetmenl: Turhan Günay 0 So- rumlu Müdür Miyase HknurOGörsel Yönetmen: Dilek AkıskalıOYayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.Oİdare Merkezl: Prof. Nurettin Mazhar öktel Sok. No: 2,34381 Şişli- Istanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64 0 Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt - ISTANBUL. 0 Cumhuriyet Reklam: Oenel MOdun özlem Ayden/ Reklam MO- düru: Eylem ÇevikOTel: 0 (212) 25198 74-75-0 (212) 343 72 740 Yerel süreli yayın 0 Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1053 SAYFA 3