Catalog

Deniz avcılığında düşüş var Celal ATEŞ Tomris BÖK İ.Ü. Su Ürünleri Fakültesi Avlama Teknolojisi Anabilim Dalı Ü lkemiz, gerek iç su, gerekse deniz kaynakları açısından su ürünleri avcılığında çok büyük bir potansiyele sahiptir. Üretim ve verimlilik bakımından Karadeniz, özellikle Doğu Karadeniz ön sırada gelmektedir. Verimlilik kuzeygüney arasında 1580 kg/hek. arasındadır. Marmara Denizi’nde, boğazların balık göç yolları olmaları nedeniyle 2530 kg/hek. verimliliğe sahiptir. Akdeniz’de verimlilik pelajik ve dip balıkları bakımından 0.351.28 ton/km2 arasında değişmektedir. Ülkemizin ekonomik ve deniz alanları gereği Akdeniz’den yararlandığı alanın verimliliği ortalama 1.16 ton/km2 olarak belirtilmektedir. Ülkemiz geniş deniz ürünleri kaynaklarına sahip olmasına rağmen kişi başına düşen üretim diğer ülkelerde 5060 kg iken ülkemizde 68 kg civarındadır. Su ürünleri açısından Karadeniz’de 247, Marmara Denizi’nde 200, Ege Denizi’nde 300 ve Akdeniz’de 500 balık türü bulunmaktadır. Deniz balıkları ve diğer deniz ürünleri avcılığı 1996 yılında yüzde 86,28, 2000 yılında yüzde 82,23 iken 2001 yılında yüzde 79,08’e düşmüş ve onu takip eden iki yıl bir artış göstermiş ve 2004 yılında itibaren deniz ürünleri avcılığında bir düşüş görülmektedir. Bu oranlar Karadeniz’de 1996 yılında toplam avcılığın yüzde 65,42’sini oluştururken diğer yıllarda tedrici olarak bir azalma olmuştur. 2005 yılında yüzde 47,79 oranına kadar düşmüştür. Marmara Denizinde 1996 yılında yüzde 8,83 oranında avcılık yapılırken 2000 (yüzde 13,08) yılına kadar devamlı bir artış sergilemiş ve bu yıldan sonra avcılık oranındaki düşüş 2005 yüzde l0,79’a kadar gerilemiştir. Ege Denizi’nde de son on yılda en fazla avcılık 1998 ve 2000 yılında yüzde 13,36 oranında yapılmış, diğer yıllar bu oran yüzde 67 civarında gerçekleşmiştir. Akdeniz’de 1996 yılında yüzde 4,23 iken bu oran 2001 yılına kadar bu civarlarda avcılık yapılmış ve daha sonraki yıllarda yüzde 2 civarında olup 2005 yılında yüzde 3,47’ye yükselmiştir. Bu değerlerden de görüldüğü gibi Karadeniz verimlilik bakımından 1.sırayı alırken ikinci sırada Marmara Denizi gelmektedir Ülkemiz sularında yapılan balık avcılığında ilk 6 sırayı pelajik balıklar almaktadır. Hamsi balığı 138 569 ton (yüzde 41,5) ile birinci sırada, onu takiben Palamut 70 797 ton(yüzde 21,2), İstavrit 27 518 ton (yüzde 8,23), Sardalya 20 656 ton (yüzde 6,18), Lüfer 18 357 ton (yüzde 5,49) ve Kefal balığı 10 560 ton (yüzde 3,16) avlanmıştır. Ekonomik açıdan bakıldığında da ilk sırayı 283 180 000 YTL ile ilk sırayı palamut balığı, 275 922 000 YTL ile hamsi, 201 927 000 YTL ile lüfer, 124 050 000 YTL ile istavrit ve 72 296 000 YTL ile sardalya gelmektedir. Demarsal balık avcılığı, pelajik balık avcılığından sonra gelmektedir. 8 309 ton (yüzde 2,49) ile 7. sırada Mezgit balığı onu takiben 4 100 ton (yüzde 1,23) ile berlam, 2 825 ton (yüzde 0,83) ile barbunya, 1 207 ton (yüzde 0,36) tekir ve 1 190 ton ile dil (yüzde 0,36) balığı sıralanmaktadır. Mezgit balığı 33 236 000 YTL ülke ekonomisine girdi sağlarken bunu berlam 32 390 000 YTL, barbunya 28 250 000 YTL, dil 15 470 000 YTL ve tekir 10 863 000 YTL katkı sağlamaktadır. Diğer deniz ürünlerinde toplamın yüzde 95,19’unu aşağıdaki türler; deniz salyangozu 12 600 ton (yüzde 27,31), midye 12 362 ton (yüzde 26,8), akivides 10 847 ton (yüzde 23,51), karides 6 339 ton (yüzde 13,74), mürekkep balığı 1 221 ton (yüzde 2,65) ve ahtapot 876 ton Ülkemizin ekonomik ve deniz alanları gereği Akdeniz’den yararlandığı alanın verimliliği ortalama 1.16 ton/km2... (yüzde 1,9) ile oluşturmaktadır (Anon, 2005). Ekonomik açıdan bakıldığında da ilk sırayı 82 407 000 YTL ile ilk sırayı karides, 37 086 000 YTL ile midye, 21 694 000 YTL ile akivides, 11 340 000 YTL ile deniz salyangozu, 6 105 000 YTL ile Mürekkepbalığı ve 5 694 000 YTL ile ahtapot gelmektedir. Kayıtlı tekne sayısı 2003 yılında toplam 18.542 adettir. Bunların 404 adeti trol, 408 adeti gırgır, 492 adeti trolgırgır, 134 adet taşıyıcı tekne ve 17104 adet diğer amaçlar için kullanılan tekneler oluşturmaktadır. Karadeniz tekne sayısı bakımından birinci sırayı alırken onu Ege Denizi, Marmara Denizi ve Akdeniz izlemektedir. Bu teknelerin boyları 1 20+ m arasında değişmekte, tonajları 10050000+ kg arası, motor gücü 1100+ HP arasında değişmektedir. Aynı zamanda bu teknelerin 6921 adedinde tayfa çalışmaktadır. Teknelerin boyut ve tonajlarına göre çalıştırdıkları tayfa sayısı 1 ile 30 kişi arasındadır. Gırgır teknelerde kullanılan ağların boyutları teknelerin boyutuna bağlı olarak değişmesinin yanı sıra avcılığı yapılacak su ürünleri türene göre de değişmektedir. Örneğin palamut balığı avcılığı sırasında palamut ağı kullanılırken, hamsi balığı avcılığında küçük göz ağlar yani hamsi ağları kullanılmaktadır. Genellikle her teknede yedekte olmak üzere iki adet ağ bulunmaktadır. Denizlerimizde balık avcılığında, gırgır, uzatma ağları, trol ve algarna ile yoğun bir şekilde avcılık yapılmaktadır. Gırgır ile balıkçılık ekonomik olarak tüm Karadeniz ve Marmara Denizinde yoğun alarak avcılık yapılmaktadır. Ege ve Akdeniz’de balık avcılığında trol avcılığı önemli bir yer alırken küçük boydaki gırgır tekneleri ile de avcılık yapılmaktadır. Bu bölgelerde Orkinos balıkçılığı da büyük boydaki tekneler ile gerçekleşmektedir. Marmara Denizinde özellikle Karides avcılığı algarna ve manyat ile yapılmaktadır Hemen hemen her kıyı kasabasında balıkçılar galsama ağları ile avcılık yapmaktadırlar. Bunun yanı sıra her kıyı şeridinde bulunan yerleşim yerinde sportif amaçlı olta ile balık avcılığı yoğun bir şekilde yapılmakta olup bunların hiçbir şekilde kayıtları tutulmamaktadır. Trol avcılığında; karides, dil, berlam, mezgit balığı avcılığı yapılmakta ve aynı zamanda diğer demarsal balık, juvenil ve dipte yaşayan diğer deniz canlıları da avlanmaktadır. Marmara Denizinde trol ile avcılık yasak olmasından dolayı bu tekneler ile avcılık yapılmamakta fakat bu tekneler ile algarna ve uzatma ağları ile avcılık devam etmektedir. Tüm bu üretim oranlarını ülkemiz ekonomisine olan katkısını göz ardı edemeyiz. 2001 yılında ise 49.270.410 dolar olarak hesap edilmiştir. 2001 yılında ise 11.295.373 dolar ithal balık tüketimimiz olmuştur. 15 yıl önce planlanan 800.000 tona ve daha sonrada 1.200.000 tona ulaşılamamıştır. Koruma kontroller sadece canlıların boy ağırlıkları ve zaman yasaklarıyla sınırlı kalmayıp, av araçlarının seçiciliğine önem verilmeli ve yasaklar bu yönde düzeltilmelidir. 5