Catalog

Prof. Dr. Ali İŞMEN Çanakkale Ondokuz Mayıs Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi ünyada avlanan balık miktarı 2004 yılında 140 milyon ton olup, bunun 47 milyon tonu Çin'de gerçekleşmiştir. Dünya çapında diğer önemli üretici ülkeler ise sırası ile Peru, Hindistan, Japonya, ABD ve Endonezya'dır. Avrupa kıtasındaki en büyük üretici olan Norveç ise dünya üretiminde onuncu sırada yer almaktadır. Türkiye dünya üretiminde 32. sırada yer almıştır. Türkiye'de su ürünleri üretiminin büyük bölümü avcılıktan, avcılıkla elde edilen üretim de büyük oranda denizlerden sağlanmaktadır (550 bin ton, 2004; tahmini satış değeri 450 milyon dolar). Deniz balıkları avcılığı, esasen kıyı balıkçılığına dayanmaktadır. 19902000 yılları arasındaki on yıllık dönemde su ürünleri üretiminde avcılığa dayalı su ürünleri üretimi karşısında yetiştiriciliğe dayalı üretimin payı önemli ölçüde artmıştır. Kültür balık üretiminin toplam su ürünleri üretimi içindeki payı 1990’da yüzde 1 iken 2000 yılında yüzde 13.6’ya ulaşmıştır. 2004 yılında ise bu oran yüzde 14.5 olarak gerçekleşmiştir. 2004 yılında yetiştiriciliğe dayalı su ürünleri üretimi 94 bin ton olmuştur. Bu üretimin tahmini satış değeri 396 milyon dolardır. Ülkemizde su ürünleri üretiminin ortalama yüzde 83.3’ü birbirinden ayrı karakterdeki denizlerimizden, makta ve Karadeniz'de tür sayısı 247’ye düşmektedir. Buna yüzde 7’si iç sulardan ve yüzde 9.7’si yetiştiricilikten sağkarşın su ürünleri üretimi kuzeye gittikçe artmaktadır. Karalanmaktadır. deniz, bu dört deniz arasında doğal üretimin en yüksek olduAkdeniz’de yaklaşık 500 olan tür sayısı kuzeye gittikçe ğu denizdir ve ülkemiz toplam su ürünleri üretimiazalnin yüzde 63’ünü sağlamaktadır. Toplam deniz batar : 1 000 Ton) (Mik 4 lıkları üretiminin ise yüzde 78’ini Karadeniz'den 200 1995 imi; Üret leri Ürün Su e Tablo 1. Türkiye’d karşılanmaktadır. Toplam k icili iştir Yet ılık Avc Ülkemizde su ürünleri içerisinde ekonomik Yıllar 656 22 yönden anlam ifade eden türlerin sayısı 100’ü geç634 1995 550 memekte ve balık üretiminin yüzde 8090’ını göç33 528 1996 men (pelajik) türlerden oluşmaktadır. Karadeniz’de; 500 45 459 1997 hamsi., istavrit, kefal, palamut, torik, lüfer, Akde544 57 487 1998 niz’de; sardalya, kefal. Ege’de; sardalya, Marma637 63 574 ra’da; hamsi, istavrit, kefal önemli pelajik türlerdir. 1999 582 79 Demersal balıklardan (dip balıkları) ise; Karade503 2000 595 niz’de kalkan, mezgit; Ege ve Akdeniz’de çipura, 67 528 2001 barbunya, berlam, istakoz, ekonomik öneme sahip 628 61 567 2002 türlerdir. 588 80 508 2003 Türkiye'de tüketilmeyen ancak, ihracat potan644 94 550 siyeli olan deniz salyangozu Doğu Karadeniz, kum 2004 D Ekonomik yönden anlam ifade eden su ürünü türü 100’ü geçmiyor Tablo 2. Bazı Deniz Balıklarının Bölgelere Göre Üretimi, 2003 Yılı, ton Türler D. Karadeniz Hamsi 186.173 Lüfer 911 İstavrit 2.727 Sardalya Kefal 1.751 Mezgit 4.414 Bakalorya 107 Çaça 5.775 PalamutTorik 1.924 Orkinos Kolyoz Barbunya 377 Tirsi 60 Tekir 14 Levrek 7 Vatoz 208 Dilpisi Köpek balığı. 29 Uskumru Kalkan 93 Diğerleri 507 B. Karadeniz 79.896 11.398 6.486 65 1.960 2.648 145 3.015 37 129 6 553 10 743 1 155 4 126 533 97.595 Marmara 20.279 7.530 16.345 3.684 1.760 808 11.662 247 457 132 339 282 240 220 121 81 41 85 215 78 1.335 46.137 Ege 8.652 1.841 1.576 7.068 4.425 47 5.652 3 335 198 766 345 719 209 500 30 188 71 127 3 4.889 40.242 Akdeniz 320 866 1183 1104 83 614 269 2970 338 267 75 54 62 38 180 60 4 2.879 14.299 Toplam 295.000 22.000 28.000 12.000 11.000 8.000 7.500 6.025 6.000 3.300 1.480 1.400 1.100 1.050 700 540 410 400 350 300 11.256 441.690 Toplam 243.417 midyesi ise Batı Karadeniz'de avlanan önemli türlerdendir. Karides, deniz anası ve tarak Marmara Denizi'ne özgü önde gelen türlerdendir. Midye, karides ve ahtapot ise Ege Denizi’nin önemli türlerindendir. Tür bakımından zengin, ancak av verimi bakımından fakir olan Akdeniz'de; midye, karides, mürekkep balığı ve kalamar ekonomik türlerdir. Ülkemizde 500600 bin ton civarında gerçekleşmekte olan ve denizlerden avcılıkla elde edilen üretimin avlanabilir stok büyüklüğü sınırına eriştiği kabul edilmekte ve bundan sonra denizlerimizden yapılan avcılığın artırılması yerine sürdürülebilir avcılığı sağlayıcı önlemler alınması hedeflenmektedir. Bu amaçla stokları koruyucu ve geliştirici yönde araştırmalar yapılmasına ve koruma kontrol faaliyetlerinin artırılmasına öncelik verilmesi hedeflenmiştir. Diğer taraftan su ürünleri sektörü, gıda ve imalat sanayi, sağlık, çevre, turizm ve ulaştırma sektörleri ile doğrudan veya dolaylı ilişkisi nedeniyle ayrı bir ekonomik anlam taşımaktadır. 2003 yılı tahmini verilerine göre ülkemizdeki su ürünleri sanayii üretimininin değerce yüzde 91,8’ini işlenmiş balık ve kabuklu ürünler, yüzde 7,5’ini balık unu ve yüzde 0,7’sini balık yağı oluşturmaktadır. Ülkemizin su ürünleri sektörü ihracatı 2004 yılı itibari ile yaklaşık 212 milyon dolar değerinde gerçekleşmiştir. Türkiye su ürünleri ihracatının kompozisyonuna baktığımızda büyük bir bölümünü taze soğutulmuş balıkların almış olduğu görülmektedir. 2003 yılında bu ürün grubunda 74 milyon dolar değerinde ihracat yapılmış olup, söz konusu değer toplam su ürünleri ihracatımızın yüzde 48'ini oluşturmaktadır. Bu grubu yumuşakçalar ve kabuklu hayvanlar izlemektedir. İhracatın yöneldiği pazarlara bakacak olursak; 2003 yılı itibariyle ihracatımızda İtalya miktar ve değer olarak en büyük payı alan ülke olup bunu miktarca Yunanistan değerce İspanya izlemektedir. Fransa ve Japonya ise diğer önemli pazarlarımızdır. Su ürünleri ihracatımızın yöneldiği pazarlar her ne kadar AB ağırlıklı ise de dünyanın her bölgesine ihracat gerçekleştirilmektedir. Uzak Doğu pazarlarında Japonya, Güney Kore,Tayvan, Orta Doğuda; Lübnan, Cezayir ve Ürdün, Amerika kıtasında; ABD ve Kanada ihracatımızda önde gelen pazarlar olup, ileriki yıllarda anılan pazarların daha da iyi değerlendirilebileceği ve diğer pazarlara olan ihracatımızın da beraberinde artırılabileceği düşünülmektedir. Türkiye'nın su ürünleri ithalatında 2003 yılında bir önceki yıla göre değerce yüzde 74 oranında önemli bir artış olmuştur. 2004 yılı ithalatımız 92 milyon dolar olarak gerçekleştirilmiştir. Norveç ise değerce en çok ithalatın yapıldığı ülke olup toplam ithalatın yüzde 33'ü bu ülkeden yapılmıştır. İspanya, İrlanda, İsveç, Tayvan, Moritanya 2003 yılındaki diğer önemli tedarikçi ülkeler arasında yer almışlardır. Ürün grubu olarak, 2003 yılında Türkiye'nın su ürünleri ithalatında, ilk sırayı yüzde 78 ile dondurulmuş balıklar almış ve bunu yumuşakçalar ve balık filetoları izlemiştir. 4