Catalog

Ali Bülent ERDEM TütünSen Genel Başkanı u yıl yaşanan kuraklık bütün tarım ürünleriyle birlikte tütünü de vurdu. Kıraç topraklarda, susuz olarak üretilen tütün topraktaki nem kaybı ve sıcaklık nedeniyle gelişemedi. Tütünde verim ve kalite düştü. Ege Bölgesinin birçok yerinde verim kayıpları yüzde 50 ‘yi aştı. Neredeyse hiç ürün alamayan üreticiler bile mevcut. Alıcı firmaların ve TEKEL ’in bu yıl için tütün üreticileriyle 115 milyon kilogramlık sözleşme yaptığı ancak üretimin 90 milyon kilogram olacağı söyleniyor. Tütün üreticileri esas darbeyi bu yıl değil, 9 Ocak 2002 tarihinde yürürlüğe giren Tütün Yasası ile almışlardı. Yasanın sonucu dünyada hegemonya kurma çabasında olan çokuluslu dev sigara şirketlerinin isteğine uygundu. TEKEL devre dışı bırakılıyor; TEKEL destekleme alımı ve alım garantisi yapmaktan vazgeçiriliyor; tütün üretiminde "sözleşmeli üreticilik" dönemi başlıyordu. Bu sistemde; alıcı firmalar çok uluslu sigara şirketlerinin sipariş miktarlarına göre tütün alacakları alanları belirlemekte ve daha sonra hedeflenen yerlerdeki üreticilerle dikimden önce miktar ve fiyat konusunda anlaşarak(!) "sözleşme" imzalamaktadır. Sözleşme koşullarının belirlenmesinde tütün üreticilerinin hiçbir söz hakkı yoktur. Sözleşme koşulları alıcı firmaların isteğine göre belirlenir. Fiyat, sınıflandırma, nevi tanımlamalarında üreticinin söz hakkı olmadığı gibi bu yıl ortaya çıkan doğa koşullarının neden olduğu zararlar karşısında, üretici tek başına kalmakta, bütün zarar üzerine yıkılmaktadır. Oysa ülkemizde üretilen oriental tipi tütünler iklim koşullarından büyük oranda etkilenmektedir. Tütün üretimi onun için büyük risk taşımaktadır. Üretiminde dikkat, titizlik ve incelik gerektiren tütünün üretilmesi zaten tek başına risktir. Tütün üretiminin içinde taşıdığı bu riskler alıcı firmalar tarafından paylaşılmamaktadır. Tütün üreticisi tek bir alıcı firmayla sözleşme imzalamak zorunda bırakıldığından tüm olumsuzlukları üstlenmek zorundadır. Bu yıl iklim koşullarının etkisiyle tütün üretimi düşüktür. Alıcı firmalar ihraç edecekleri tütünü bulma telaşı içindedir. Üretici bu durumdan yararlanarak, en azından zarardan kurtulacak bir fiyatla ürününü satma şansına bile sahip değildir. İmzalamak zorunda bırakıldığı sözleşme ona bu hakkı vermemektedir. Sözleşme ile üretmeden sattığı ürününün ilk avansını almıştır, ama bayrama yakın verilecek ikinci avansı alabilecek mi, diye kara kara düşünmektedir. Alıcı firmalar tarlaları dolaşarak üretim durumunu kontrol etmekte, eğer yeterli tütün üretilmemişse avans vermeyeceğini söylemektedir. Alıcı firmaların, verim düşmesini göz önüne alarak avansı karşılayacak tütünün olup olmadığını kontrol etmesi kuraklığın tütünde afet boyutunda olduğunun önemli göstergesidir. TEKEL ’in tekelliğini kaldıracak Tütün Yasası’nın çıkarılmasının gerekçesini, tütün ve tütüncülüğü serbest piyasaya açmak olarak açıklıyorlardı. Üretici ürününü bırakın serbest piyasada satmayı, imzaladığı sözleşmelerle köle durumuna düşürülmüştür. Kuraklığın neden olduğu verim düşmesi tütün ihraç eden şirketleri de huzursuz ediyor. Şirketler karşılamayı taahhüt ettikleri tütünü bulamamaktan korkuyorlar; oysa bu yıla gelinceye kadar böyle korkuları yoktu. Geçen yıl da taahhüt ettikleri tütünü bulamamalarına rağmen TEKEL ’in elinde bulunan 350 bin tonluk stoktan tütün alımı yaparak, ihracat taahhütlerini gerçekleştirmişlerdi. TEKEL ’in tütün yasası sonrası destekleme alımı yapmaması, elindeki stokların bir bölümünü yakılarak ta olsa tükenme noktasına gelmesi bir yanıyla sıkıntı yaratıyordu; esas sıkıntı ise B Tütün ve tütüncülüğümüz bitiyor eline geçtikçe tütün bağımlılarının sayısı artıyor; sigara hükümetin çok kısa bir zamanda TEKEL ’i içme yaşı düşüyor; binlerce TEKEL çalışanı işlerini özelleştirecek olmasıydı. Özel sektör bile TEKEL ’in kaybetme korkusuyla bekliyor vb. ama hiç biri hükümet özelleştirilmesine artık karşı çıkıyordu. TEKEL ’in tarafından görülmüyor, görülmek istenmiyor. 12 milyar olmaması onların da sonunu hızlandıracaktı. Ürününü dolarlık hacmiyle dünyanın 5. büyük pazarı durumunda maliyetine ve maliyetin altında satmak zorunda kalan olan ülkemiz pazarını bütünüyle ele geçirmek için pazar tütün üreticileri her yıl azalıyordu. Tütün üretmekten payı yüzde 3233’lere vazgeçen bir üreticiyi düşürülmüş TEKEL ’i yutmak tekrar tütün üretmeye isteyen küresel dev döndürmek, neredeyse şirketlerin isteği ise imkansızdı. Bu gerçeği görülüyor. Görüldüğü tütünle ilgilenen herkes anlaşılsın diye de hükümet bilmekteydi. sözcüleri TEKEL ’i Aslında gelinen bu özelleştireceklerini her nokta şaşırtıcı değildir. fırsatta söylüyorlar. Tütün Yasası ile beraber Üreticiler olarak diyoruz ki; tütün ve tütüncülüğümüz küresel ¦ Tütün Yasası ile sermayenin hizmetine ülkemiz tütüncülüğü büyük sunulmuştur. Türkiye darbe almış, küresel sersigara pazar payının en mayenin hizmetine sunulbüyük hissesi artık muş, bitme noktasına getirilPhilipp Morris’in miştir. TEKEL ’in özelleştirelindedir. TEKEL, ilmesi ve Tütün Fonunun pazar kaybettikçe diğer kalkması Türkiye çok uluslu dev sigara tütüncülüğünün bitiş noktası şirketlerinin de pazar olacaktır. TEKEL ’in payı giderek özelleştirilmesi durdurulartmaktadır. İstenilen malıdır. olmuştur/olmaktadır; ¦ Alıcı firmalarla dünya sigara üretimi ve sözleşme yaparak tütün üretticaretini eline geçiren mek zorunda kalan üreticiler üç dev sigara şirketi her yıl perişan olmakta Türkiye pazarına da mesleklerini ve topraklarını hakim olmaktadır. bırakmak zorunda kalmakDahası da vardır. tadır. Devlet sözleşmelerde Dünya tütün üretimi ve Sözleşme koşullarının belirlenmesinde tütün garantör rolü bile oynamaticaretinin denetimi de üreticilerinin hiçbir söz hakkı yok. maktadır. Tütün üreticiliğinin bu şirketlerle bağlantılı bitmemesi için TEKEL devriki şirketli bir kartelin elindedir ve ülkemizdeki yaprak eye girmeli ve destekleme alımları yapmalıdır tütün ticaretinin de küresel kartelin eline geçmesinden ¦ Tütün üretiminde kuraklık afet boyutundadır. korkulmaktadır. Bu şirketlerden biri Alliance One Tütün afet kapsamı içine alınmalı üreticilerin zararları Şirketi ( Standart ve Dimon şirketlerinin birleşmesiyle karşılanmalıdır. Üreticilerin zararları giderilemezse, oluşmuştur), diğeri ise Universal isimli şirkettir. Dev önümüzdeki yıl üreticiler üretmek isteseler dahi güçleri sigara şirketleriyle işbirliği içinde çalışan bu şirketler; tütün üretmeye yetmeyecektir. dünyanın hangi yerinde, ne kadar ve hangi fiyatla tütün ¦ Tütün ülkemizin önemli tarım ürünlerinden ekimi yaptıracaklarına karar vermektedir. Bugün biridir. Türkiye’nin bağımsız bir tütün programı Türkiye de ihracatçı şirketleri rahatsız eden, TEKEL ’in olmalıdır. Bırakın her şeyi, insanlarımızı korumak için özelleştirilmesiyle dünyadakine benzer bir tablonun bile bağımsız programa ihtiyaç vardır. Bağımsız proülkemizde de ortaya çıkmasıdır. Haklıdırlar da; gramın oluşturulması ve uygulanmasında tarımla ve TEKEL zayıflatılmış ve zayıflatılıyor olsa da halen çok tütünle ilgili kurumlar, dernekler, sendikalar, kooperatiuluslu dev şirketlerin en büyük engelidir. TEKEL ’in yok fler yer almalıdır. edilmesi Reji Döneminin tekrar başlatılması demektir. ¦ Üreticilerin örgütlenmesinin önündeki engeller TEKEL ’in özelleştirilmesi hükümetin ilk kaldırılmalı, sendikaları yargılanma süreçlerinden kuricraatlarının başında olacağı biliniyor. Dünyanın önemli tarılmalıdır. Anayasa değişikliğinin tartışıldığı bu güntütün üretim merkezlerinden biri olan ülkemizde her lerde çiftçilerin sendikalaşabilme haklarının Anayasa’da gün tütün üreticisi sayısı düşüyor; tütün üreticileri yer alması sağlanmalıdır. Çiftçilerin imzaladığımız mesleklerini bırakıp topraklarını terk ediyor; bu yıl uluslar arası sözleşmelerden doğan sendikalaşma haktütün üretenler borçlarını dahi ödeyemeyecek duruma larının önü iç hukuk düzenlemesi yapılarak düşüyor; ihracatçı şirketler taahhütlerini yerine açılmalıdır. getirememe kaygısı yaşıyor; pazar çok uluslu şirketlerin 29