Katalog

Saf Kafkas arı ırkı canlandırılıyor Cengiz YILDIRIM S iz hiç, bir gram bal için arıların 120 bin çiçeği ziyaret ettiğini biliyor musunuz?... Ülkemizde arıcılığın, doğanın en nadide ürünü olarak bilinen ve Tarih boyunca ve günümüzde şifa olsun diye tüketilen balın, bilinçsiz üretim, yetersiz denetim, kolay para kazanma hırsı ve yanlış uygulamalar sonucu adeta heba edilmesi nedeniyle yok olma noktasına geldiği belirtiliyor. Son dönemde bal üretimi ve sektördeki olumsuz gelişmelere karşın, güzel ve gelecek vaat eden örnek bir projeden söz etmek istiyorum. destek olup, Türkiye arıcılığına model olacak öncü bir çalışmayı destekliyor. 2004’te Camili’deki 20 üretici 5.000 Saf Kafkas Ana Arı, Artvin’deki diğer 20 üretici 7.500 Artvin Melezi Ana Arı üreterek Türkiye arıcılığının hizmetine verdi. Birinci ayağı arıcılık, ikinci ayağı Eko turları ve üçüncü ayağı da organik meyveciliği kapsayan proje, 2002 Johannesburg Dünya Zirvesi’nde, ‘‘Biyolojik Zenginliği Korumaya Yönelik Sürdürülebilir Kalkınma Ortaklığı’’ kolunda ICC ve UNEP tarafından ödüllendirildi. Dünya arılarının yüzde 5’i Türkiye’de Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü ve uzmanlardan alınan bilgiye göre, dünya ve Türkiye’de bal üretim ve tüketimine yönelik çeşitli veriler özetle şöyle: Gezginci arıcılığın yoğun olarak yapılması nedeniyle melezlenme çok zararlı boyutlara ulaştı. Ülkemizdeki Kafkas, Anadolu gibi bazı Türk arı ırklarının nesli tehlikeye girdi. Türkiye’de 190 bin arıcıdan 40 bini 2.5 milyon koloni ile gezginci, kalan 150 bini ise 4.2 milyon koloni ile sabit arıcılık yapıyor. Her bölgenin arı ırkları, hırçınlık, çalışkanlık, hastalıklara dayanıklılık gibi değişik özellikleri bulunuyor. Dünyada arılı kovan sayısı bakımından Rusya 10 milyon koloni ile ilk sırada yer alırken bu ülkeyi 4.5 milyon koloni ile ABD izlemekte ve 3 milyon koloni ile Çin 3. sırada yer almaktadır. Üretilen bal miktarı yönünden Rusya 210 bin tonla birinci, Çin 173 bin tonla ikinci ve ABD 75 bin ton bal üretimi ile üçüncü sırada bulunmaktadır. Türkiye’de arıcılıkla uğraşan aile sayısı 35 bin, arılı kovan sayısı 3.5 milyon, yıllık bal üretimi ise 66 bin ton civarındadır. Türkiye arz varlığı bakımından Rusya, ABD ve Çin’den sonra 4. sırada ve bal üretimi bakımından Rusya, Çin, ABD, Meksika, Kanada ve Arjantin’den sonra 7. sırada yer almaktadır. Türkiye yüzölçümü, topoğrafik yapısı, iklim, bitki örtüsü ve çok eskilere dayanan geleneği dikkate alındığında arıcılığımızın şu anki durumunun üzerinde olması gerektiği gerçektir. Türkiye’de kovan başına alınan bal verimi 20 kg. kadar olup bu miktar çok düşük düzeydedir. Ayrıca ülkemiz 250 bin ton civarındaki dünya bal dış satım pazarında 2500 ton bal ihracatı ile onsekizinci sırada yer almaktadır. Bir diğer ifade ile Türkiye dünyadaki arı varlığının yüzde 5’ini, üretilen balın yüzde 34’ünü ve ihracatın ise yüzde 1’ini oluşturuyor. AB’den den destek TEMA Vakfı’nın bu örnek çalışmasını izleyen Avrupa Birliği ‘‘Türkiye İş Kurumu (İŞKUR) Destek Projesi Yeni Fırsatlar Hibe Planı’’ kapsamında ‘‘Artvin’de İşsizlere Arıcılık Öğreterek İstihdam Yaratma Projesi’’ni 2005 yılında uygulamaya koydu. TEMA Vakfı’nca yürütülen bu proje kapsamında gençlere Ana Arı Üretimi öğretiliyor. Yine proje kapsamında üretime girecek 60 kişiyle birlikte toplam üretici sayısı 100’e ulaşacak ve 2005 yılında; 8 bin adet Saf Kafkas Ana Arı, 20 bin adet Artvin Melezi Ana Arı olmak üzere toplam 28 bin Ana Arı üretilerek Türkiye arıcılığının hizmetine sunulacak. Organik bal üretimi A. Nihat Gökyiğit Vakfı ve TEMA Vakfı’nca Artvin Borçka Camili Havzası Doğal Varlıkları Koruma Amaçlı Kırsal Kalkınma Projesi’’ ile Türkiye’de aracılığı kurtarabilecek, temeli 1977 yılında atılmış, örnek bir proje gerçekleştiriliyor. Borçka ilçesine bağlı toplam altı köyden oluşan, Gürcistan sınırına bitişik bir bölge olan Camili (Macahel), biyolojik çeşitliliği ve doğal zenginlikleri nedeniyle Küresel Çevre Fonu’nca geliştirilen, Dünya Bankası ve Birleşmiş Milletler’in bazı kuruluşlarınca da desteklenen GEF II projesi kapsamına alınmış dört bölgeden biri. Havzadaki 6 köyde saf olarak üretilebilen damızlık Kafkas ana arılar, bal üreticilerine verilerek, doğal bal üretiminin artışı sağlanıyor. Camili bölgesinde gerçekleştirilen proje ile bölge halkına gelir sağlamanın yanı sıra Türkiye’de arıcılık üretimine de önemli bir katkıda bulunuluyor. A. Nihat Gökyiğit’in verdiği bilgiye göre, ülkemizde bal yediğini sanan tüketiciler, aslında ticari glikoz ve kanserojen içeren maddeler tüketiyor. Bu nedenle, arıcılığın sorunlarının çözülmesi ve bal üretimine acilen etkin denetim getirilmesi gerekiyor. Sözleşmeli üreticiler Artvin’de TEMA Vakfı’na Sözleşmeli Bal üretimi yapan 20 üretici sayısı 60’a çıkarılarak Organik Bal üretimine geçirildi. Nihat Gökyiğit, TEMA Vakfı’nın yaptığı bu çalışmaların, Türkiye arıcılığının, eğitim, damızlık, bal kalitesi ve pazarlama sorunlarına çözüm getirecek örnek çalışmalar olduğunu söyledi. Gökyiğit, kamudaki yöneticilerin, bu çalışmaları yakından izleyerek, hem üreticisi hem tüketicisi mağdur olan arıcılık sektörünü kurtarmak için benzeri çalışmaları yaşama geçirmelerini diliyor. Yazımızı bir bal üreticisinin şu sözleriyle noktalamak istiyoruz: ‘‘Arının ürettiği bütün ballar kalitelidir. İnsanlar bal üretemez, bala benzer şeyler üretebilirler. Tüketici olarak raftaki balın kalitelisini de anlamak için pratik bir yol yoktur. Güvenilen markaları satın almak, birebir güvendiğiniz arıcılardan bal almak en güvenli yoldur’’. Saf Kafkas arasının keşfi Gökyiğit Vakfı’nın sponsorluğunda gerçekleştirilen TEMA projesi kapsamında yapılan 9 aylık araştırmadan sonra, Türkiye’de nesli tükenmiş olduğu sanılan saf Kafkas arısının bu havzada varlığı keşfedildi. Saf Kafkas arısının üreticilerin işini kolaylaştıran özelliklerinden birisi hırçın olmaması. Ağır hava şartları ve hastalıklara karşı dayanıklı, ‘‘bugün hava tatsız’’ demeden her havada işe çıkan, uzun dili ile her çiçekten nektar alabilen ve diğer cinslere kıyasla en az 2 kat daha verimli olması dolayısıyla aranan bir ırk özelliğini taşıması. Proje ile Saf Kafkas damızlık ana arı üretimi ile havzaya gelir sağlanırken, Türkiye’nin her tarafına verilen bu ırk ile Türkiye arıcılığını ıslah etmek gibi büyük bir hedef de bulunuyor. 2005 yılı için ana arı üretimi, 28 bin adet üzerinde planlanmış bulunuyor. Üretilen bala TÜBİTAK testi Damızlık Kafkas Ana Arılar üretilerek, bal üreticilerine kullandırılarak, doğal bal üretiminin artması sağlanırken, bir yandan da Artvin’deki bal üreticileri, üretimdeki tüm aşamalarda arıcılık teknisyenlerince arıcılık tekniği ve bal hijyeniği açısından önce eğitiliyor sonra da denetleniyor. Üretilen ballar TÜBİTAK laboratuvarlarında Naftalin ve C 13 testinden geçirildikten sonra tüketicinin kullanımına sunuluyor. TEMA Vakfı, bu proje ile son beş yıldır ana arı üretiminde ve son iki yıldır da bal üretiminde üreticilere 8