Katalog

26 Cumhuriyet Bayramı Aydınlanmanın öncü kalemleri 29 Ekim 2012 Pazartesi Şinasi’den Tev k Fikret’e... T şını yaymaya, temellendirmeye çalışır. Gökalp ulusal ekin (hars), evrensel ekin ayrımını yapar. Bu yaklaşımdaki yanlışlıürk ulusu, tarihten getirdiği ğı düzelten ise yine Atatürk olur. “Medebüyük bir özyönetim biriki niyetin ne olduğunu başka başka tarif mini barındırır. En az altı yüz edenler vardır… Bence medeniyeti yıllık bir başkaldırı tarihi, 19. harstan (kültürden) ayırmak güçtür ve yüzyılın ilk yıllarından başla lüzumsuzdur” der. Anılan her üç akım üzerine, Mısır’da çıyarak Aydınlanma Devrimi özellikleri kan “Türk” adlı gazetede, 1903’te yagösterir. 1789 Fransız Devrimi’nin evrenyımladığı “Üç Tarzı Siyaset” başlıklı yasel ilkelerinin; eşitlik, özgürlük, kardeşlik, zıyla bilimsel çözümleme yapan kişi Akbarış kavramları; insan hakları ülküsü çuraoğlu Yusuf’tur. Prof. Enver Ziya Türk aydınlanma hareketini, ulus devlet Karal , yazdığı geniş incelemede, Akçuoluşumunu büyük ölçüde belirler. raoğlu Yusuf’un Paris Serbest Siyasal BilOsmanlı’daki yenileşme çabaları sogiler Okulu’nda dönemin önemli düşünuçlarını başat olarak dil, ekin, yazın alanlarında gösterir. Tanzimat Fermanı’nın ar nürlerinden, örneğin Albert Sorel’den aldından gelişen anayasa ve hak bilinci bir dığı eğitimin önemine değinir. Onun ançok yazınsal, düşünsel yapıta damgasını layışı çağın tinini doğru algılamakla ilgilidir. vurur. Tarihimizde “Yeni Selanik’te çıkan “HüOsmanlılar” diye bilinen sün” ve “Şiir” dergisinin aydın oluşumu, aynı zamanadının “Genç Kalemler” da çağdaş anlamdaki ilk siolarak değiştirilmesinin aryasal birlik sayılabilir. İlk dından Ömer Seyfettin 11 kez laikliğe vurgu yapan ŞiNisan 1911 tarihinde “Yenasi, çağının ilerisinde bir ni Lisan” başlıklı ilk başyazar ve gazetecidir. Çok iyi yazısını imzasız olarak yaeğitim görmüştür. Ernest yımlar. Niyazi Berkes, Ö. Renan gibi bilimcilerle taSeyfettin’e ilişkin şunları nışıklık kurar. Yayımladığı yazar: “Ömer Seyfettin, gazetelerle (Tercümanı AhÖmer Seyfettin Türk dili konuşan erlerle val, Tasviri Efkâr) kararlıOsmanlıca konuşan subaylar arasındalıkla savaşım verir. Dönemin nesnel dünya gerçekliğiyle ki uçuruma takılmıştı. Osmanlı yönetiuyumlu olan Türkçülük görüşü öne çıkar. ci tabakasıyla Türk halkı arasındaki Çünkü dönem, tekerkli yönetimlerin çö uçurumu Kanuni Esasi politikası ile küş, ulus devletlerin doğuş dönemidir. kapatmayı uman politikacılardan ayrıTürkçülük anlayışının öncüsü Ziya Gö larak, vaktiyle Şinasi’de olduğu gibi, kalp’tır. Onun kadar önemli diğer ad ise dil, anlam ve anlaşma sorunları üzerine Akçuraoğlu Yusuf’tur. Ömer Seyfettin, eğildi.” Hamdullah Suphi (Tanrıöver), Mehmet Emin Yurdakul, Halide Edip (Adıvar), Tanrıöver ve Türk Ocakları Ahmet Ağaoğlu, Fuad Köprülü, Tekin Cumhuriyet söylevcisi olarak tanınan ve (M. Kohen), Kazım Nami (Duru) ve di Milli Edebiyat akımını benimseyen Hamğer aydınlar söz konusu akımın bilgisel, dullah Suphi Tanrıöver, Osmanlı Mecliyazınsal donanımını sağladılar. si’nin işgal güçleri tarafından kapatılmasının ardından ulusal savaşıma katılmak Genç Kalemler ve Gökalp amacıyla Ankara’ya gider. Saylav olur. İki Uriel Heyd’in de “Türk Ulusçuluğu ayrı dönemde Milli Eğitim Bakanlığı görnun Temelleri” adlı yapıtında ayrıntıla evinde bulunur. Bakanlığı sırasında açılan rıyla açıkladığı gibi, Ziya Gökalp, Diyar ulusal marş için söz yarışmasına Mehmet bakırlı olmakla birlikte, birçok aydın gibi Akif Ersoy’un katılması için çalışır. İsSelanik’in düşünsel ortamından etkilen tiklâl Marşı’nı Kamutay kürsüsünden etmiştir. Emile Durkheim’in görüşlerine kili biçimde okur. Türk Ocakları’nın topyakınlık duyan Gökalp, Türk okullarında lam 34 yıl başkanlığını yapar. Irkçı bir anilk toplumbilim dersini başlatır. Çıkardığı layışa yöneldiğini gören Atatürk’ün buy“Genç Kalemler” dergisinde Türkçülük ruğuyla 1931 yılında kapatılmasına kargörüşünü işlerken, Osmanlıcanın yabancı şın, 1946’da yeniden açılan Türk Ocaklaöğelerden arındırılması yönündeki anlayı rı’nın başkanı olur. Onun DP’de süren siGÜNAY GÜNER ret Tev k Fik yasal yaş a m ı Cumhuriyet ve Atatürkçülük öğretisinin ırkçılık, TuŞinasi rancılık karşıtlığının bir kanıtı gibidir. Ulusal şair Mehmet Emin Yurdakul, yazın dili olarak Türkçenin özleşmesine şiirleriyle önemli katkılar sağlar. Ulusal savaş ve saylavlık yıllarına değin inişli çıkışlı bir yaşam süren Yurdakul tutarlı bir çizgi izler. Kuşkusuz, “Yeni Edebiyat” döneminin öncüsü, Serveti Fünun akımının da kurucusu olan Tevfik Fikret’tir. Türk şiirine özgür koşuk biçimini getiren Fikret, özgürlük, eşitlik, türe ülküsünün şiirimizdeki gür, kararlı, ödünsüz sesidir. Mustafa Kemal Atatürk, bilincinin gelişmesinde Fikret’in büyük etkisi olduğunu söyler. Fikret’in kişiliğine, şiirine, savaşımına derin yakınlık duyan Mustafa Kemal’in İstanbul’a her gidişinde Fikret’in gömütünü ziyaret ettiği; 1918’de, Fikret’in evinde yapılan anma buluşmasına katıldığı bilinir. Tarihimizde‘Yeni Osmanlılar’diye bilinenaydın oluşumu,aynı zamandaçağdaş anlamdakiilk siyasalbirlik sayılabilir.İlkkez laikliğevurgu yapanŞinasi, çağının ilerisindebir yazarve gazetecidir. Yayımladığı gazetelerle kararlılıkla savaşım verir. nrıöver) Suphi (Ta h a ll u d Ham ura Yusuf Akç