Katalog

r O K U R L A R A Ahmet Ümit'in 'îsfanbul Hattrası'peşpeşe işlenen cinayetler çevresinde kur- gulanmtş. Ancak kitabı $1- radan birpolisiye roman- dan aytran birçok özellik var. Çeşitli kesitnlerden Istanbulluyu bir araya ge- tirerek içinde barmdırdtğı alt öykülerle zengin bir ya- pt sunuyor. Romamn bir başka önemli özelliği de, htanbul hakkında son de- rece detaylt bilgi içermesi. Kurgumın içine yerlestiri- len bu bilgiler hem oku- mayı daha meraklt hale getirmeyi amaçhyor hem de tarih araalığıyla güttü- müzün çok distndaklöy- külerin de kurguya y'erleş- tnesine imkân tanıyor. Ümit'le usta isi romam 'htanbul Hattrası'm ko- nuştuk. Cem Yaymevi, ünu'ne ve tarihine yaraşir bir yaym olayma daha itnza attı. Yaymevi Çehov, Kafka, Rilke'nm eserlerinden sonra dimya edebiyatımn ölümsüz yazarlarından Jack London'm toplu ya- pıtlarmı da bir arada oku- ra sundu. Dokuzu ronıan (Yattan Gâmşığı, Beyaz Diş, John Barleyconı, Uça- rumlnsanlan, DenizKur- du, Martin Eden, Detm'r Ökçe, Vahşetı'tı Çağısı, El- smore'daIsyan), beşi öykı'j (Yol, Atalarıtım Tanrıs/, Kurdun Oğlu, Soğt/ğun Çoa/kları, Itısamrı Sada- kati), Âdem'detı Ötıcero- rnamyla birlikte BaM Devr/yesiHikâye/eri ve Ktzt! Veba romanma ekle- nen Güney Dem'z/'H/'kâ- yelerive yazüarmdan olu- şan bir kitap (Devrt'm ve Diğer Yaz//ar) olarak ayrı çevirmenlerin Türkçesiyle ve Kadir Ktvtlamlt'nm notlartyla 17 alt olarak yayımlanan kitaplar tüm okurlarm çok hoşuna gide- cek. Öner Yağa, Jack London'm yapitlartna eği- len bir yazt ile yer altyor sayfalanmtzda. Bol kitaplt günler... TURHANGÜNAY e-posta: turhangunay@cumhuriyct.com.tr cumkitap@cumhuriyet.com.tr ervasız Pertavsız INlflATUR Çok kritik bir kritik yayın CemilMeriç'i 1978-1984 arası okudum. 0 tarih- lerden sonra, Jurnat'm iki cildi dıçında dön- memiştim Meriç'e; da- hası, kitaplar ilk kü- tüphanemde kaldığı içîn, elimin altında de- ğildi. Ceçen hafta, ek- siklerimi gidermeye ki- tapçılara gittiğimde. yeni basımlan alıp ge- tirdim eve, ön yokla- malar sırasında dehşe- te düştüm: MahmutAHMe- riç'ln "katkı'lan, Cemii Meriçin ya- pıtının özgün ha- llnlçarpıtacaköl- çüde asınlasmıç. "Bütün Eserleri", Mahmut Ali Meriç hazırlamış yayına. Biraz tanınm onu da Ümit'i de; ikisi de bende iyi izlenim bırakmış insanlar. Gelgelelim, bana kalırsa vahim bir tablo çıkmış ortaya. Kim- senin, biryerlerde, diklendiğine tanık olmadım; belki olmuştur karşı çıkanlar, gözümden kaç- mıştır. Mahmut Ali Meriç'in yaklaşımını, uygula- dığı 'eleştirel basım' yöntemini kabul edilemez bulmanın ötesinde, skandal boyutlarında gördüğümü hemen belirtmek isterim. K/ricAmöa^ayazdığı önsöz, oğlun babanın yapıtla- nna "müdahale"sinin çizmeyi aşan özellikler taşıdığı- nın açık ifadelerini taşıyor. Birlikte yaşamış, birlikte ça- lışmış olabilirler sık sık, ya da zaman zaman; bu du- rum, oğlun metinlere bence 'saldııf niteliği taşıyan iş- lemler uygulamasına dünyada izin vermez, bizde ver- miş - yayıncının 'suç'u paylaştığı düşüncesindeyim. KırkAmbar önsözü, oğlun kitaplann içdüzenini "ye- niden yapılandırmak"la yetinmediğini, yazılann ve par- çaların yerini değiştirmekten "aydınlatma"ya, en kor- kuncu, yazarın ölümünü izleyen döneme ilişkin "gün- cellemeler" yapmaya dek gittiğini açığa çıkarıyor. Mahmut Ali Meriç'in "katkflan, Cemil Meriç'in yapıtı- nın özgün halini çarpıtacak ölçüde aşınlaşmış - daya- namayıp belirtmiş zaten: "Yapmış olduğumuz bu ye- niden yapılandırma, gözden geçirme ve güncelleme çalışmalarıyla ilgili tam bir bilgi sahibi olmak isteyen okuyucunun, heryazının eski haliyle yeni halini karşı- laştırması gerekeceği ortadadır". Daha ne söylehebi- lir?! Mahmut Ali Meriç, "Fransızcada "edition refondue, revue et corrigee, annotee" gibi ifade edilen bu uygu- lama"dan söz ediyor önsözde ya açık söylemek gere- kirse, şu yaşa gelesiye böylesiyle hiç karşılaşmadım; Nietzsche'nin kız kardeşiyle kayın biraderinin ünlü, ideolojik gerekçeli, çarpıtmalan sayılmazsa. Oğlun iyi niyetinden şüphem yok, gelgelelim maksadını haydi J ( haydi aşan bir cilalama çalışması, yapılmasa çok da- ha yerinde olur dediğimiz bir restorasyon uygulaması buradaki. Mahmut Ali Meriç mimardır, nedediğimi anlayacaktır. Bir yapıtın, yazarının ölümü sonrası gerçekleştirilen "gözden geçirilmiş, düzeltilmiş, notlanmış" basımla- rında uygulanan tekniklerin kurallan vardır ve o kural- ları oluşturan sınırlar söz konusudur. Cemil Meriç'in "Bütün Eserleri" için titizlik gösterilmesi başka bir şey, bu- rada olduğu gibi, yapıtı özgün halin- den uzaklaştıran aşın katkılarda bu- lunmak bambaşka şeydir. Kendi pa- yıma, ikinci el kitapçılardan Cemil Meriç'in sağlığında yayımlanan "öz- gün versiyon"lan edinmek zorunda olduğumu görüyorum. Karşı çıkışımı haklı ya da haksız bulanlar olacaktır. Ne olursa olsun, ciddi biçimde tartışılması gereken bir durum var önümüzde. Yapıt, bu tek- niklerle rötuşlanabilir mi? İlk versi- yonla son versiyonu yan yana getir- mek, Mahmut Ali Meriç'in önsözünü araya sokmak bana zorunlu görünü- yor. Kimin kitabını, metnini okuduğumuzu bilmeliyiz. BEYAZ KURDELE Michael Haneke'nin Beyaz Kurdele'sı, bir kez daha insana içkin şiddet gizilgücü kuşatan, onu doğrudan gösteren film- lere oranla kaynaklanna indiği için etkileyiciliği ağırbasanbiryapım. Sert bir konu, sert bir dil- le göğüsleniyor. 1913'te, Almanya'da geçiyor olaylar, çekimleri siyah- beyaz gerçekleştirmeyi yeglemiş, bana kalırsa doğrusunu yapmış. Toprak ağası bir baron hükmediyor kasabaya. Pa- paz ve ailesi, hekim ve ailesi, kahyâ ve ailesi, bir köylü ailesi, genç köy öğretmeni ve diğerleri: Kalabalık bir oyuncu kadrosu. Peş peşe gelen üç taciz olayının sü- reğinde gelişiyorfilm, faili meçhul'e odaklanıyor. Fo- tofinişte, 1914 28 Haziran'ı bekliyor. Hiçbir şey görü- nüşte aydınlığa çıkmıyor, her şeyi bir bakıma görüyo- ruz. Beyaz Kurdele'nm son çeyreğinde (2 saat 25 daki- ka) kavrıyor izleyici: Filmin başrolünü geniş çocuk kadrosu taşıyor. Dayanışmalı sessizliklerini çözemiyor büyükler. Doğdukları andan başlayarak onlara uygu- ladıklan şiddetin yanıtlandığını anlamazdan gelmek zorunda kalıyorlar. Haneke, 1913 yılını ücra bir Alman kasabasının için- den katederken, iki dünya savaşını da bu konuda tek kelime söylemeden gerekçelendiriyor: Çocuklar, ken- dilerini sarmalayan yakın çevre koşullanndan, evde ve okulda onlan biçimlendirdikleri talim ve terbiyeden hı- zını alarak geleceklerine hazırlanıyor. 0 dinsel, top- lumsal, ekonomiktellerin ördüğü kafesten çıkanlar 1930'lann "yeni değer" dizgesini benimsemek duru- mundalar. Haneke, XIX. yüzyıl sonu - XX. yüzyıl başı gerçekçi edebiyat ve sanat anlayışının estetiğine sokulan, ke- sinlikle bugünün estetik zihniyetinden uzak durmayan bir anlatım biçimi kotarmış Beyaz Kurcfe/e'de. Dışavu- rumcu Alman sinemasına göndermesini yapıyor si- yah-beyazın ışık dilinde, ama onun bir pastişine giriş- me kolaycılığına düşmüyor. Her sahnede tekrarlanan büyük bir pentür tadı var. F/7mografîsindeki tutartılık, inşasını adım adım ta- mamlamayayöneldiği dünyasını biçimlendiren bakış açısıyla tam bir "auteur" Haneke. Geniş hikâyesini kendisinden neredeyse hiç sözet- meden kurmasını seviyor, beğeniyorum. Alman sine- masına bir parça haksızlık edildiği kanısındayım. Mur- nau ya da Lang, dışavurumculara haklan iyi-kötü tes- lim edilmiştir. Sonra, savaşın yol açtığı yıkım. Kluge gibi güçlü bir sinemacı da Schamoni ve arkadaşlan da düpedüz ıskalandı. 1970 sonrasının ustalarıyla başladı taçlandırma, uluslararası düzleme çıkabildik- leri için. Haneke'nin şansını da aynı ölçülendirme be- liıiedi. Arkada kimbilir kimler, hangi yapıtlar bırakılıyor. Tecim gerçekliği, sinematografık yaratıcılığın baş düş- manı. • Imtiyaz Sahibi: Cumhuriyet Vakfı adına Orhan ErinçOGenel Yayın Yönetmeni: Ibrahim YıldızO Yayın YÖnetmeni: Turhan GünayO So- rumlu Müdün Miyase llknurOGörsel Yönetmen: Dilek AkıskalıOYayımlayan: Yeni Gün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.Oİdare Merkezi: Prof. Nurettin Mazhar öktel Sok. No: 2,34381 Şişli- Istanbul, Tel: 0 (212) 343 72 74 (20 hat) Faks: 0(212) 343 72 64 0 Baskı: DPC Doğan Medya Tesisleri, Hoşdere Yolu, 34850 Esenyurt - ISTANBUL 0 Cumhuriyet Reklam: Genel Müdün özlem AydeıV Reklam Mü- dürü: Eylem ÇevikOTel: 0 (212) 25198 74-75-0 (212) 343 72 740Yerel süreli yayın 0 Cumhuriyet gazetesinin ücretsiz ekidir. C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 6 5 SAYFA 3