Katalog

•• - - KULTUR< DOĞAN KUBAN Çağdaş Dünyayı Yorumlamak Temel Sorundur Çağdaş dünyaya katılma, karmaşık, insanların kafasında bulanık bir sorunlar yumağıdır. Bu so- runlan aydınlatma çabası günümüzün temel işlevidir. Gecikmenin pek çok toplum için süründü- rücü olacağına inanıyorum. Eğer Avrupa ve Amerika, yüzyıllardır alıştıkları ve en son Irak'ta ka- nıtladıkları gibi, egemenliklerini savaşla dayatma denemesi yaparlarsa gelecek bağlamında ya- pılacak herhangi bir öngörü kuşkusuz anlamsız olur. Fakat güce dayalı yüzlerce yıllık megalo- maninin dürtülerine mağlup olmazlarsa, dünyanın egemenlik parametreleri değişecektir. •+• B atı'nın egenıetı kimliği, son üı; yüz yıllık tarihin de- İJişjinez klis,esidir. Rugün sadece Ratılılar dej*il, in- sanlı^m büyük bir bölümü için bu klişe lıâlfı geçer- lidir. B;ı^ka bir uygarlık aşaıııasına ^uKliğiınizc inanmak zordur. İnsanlar bu dcnli uzun bir inancın etkisinden ko- lay kıırtulamazlar. Kaldı ki sömürge sis- teıni içinde sagianan evrensel egeıııenlig'i korumak için liberal kapitalizm, küresel- leşnıe dcnilen etkili bir ekoııomik sistem geli;jtirmi$tir. Fakat kapitalisr küreselleş- menin kullandığı araç/lar sadece bazı ülkelerin süper güc; olıualan şansını or- tadan kaldıran nite- likler taşımaktadır. CJCİİŞIUİŞ tekno- lojiye hağlı üretim, bir egemenlik aracı- dır. Anıerika'nm iki dünya savaşını ka- zanmasım sağlayan bilimsel araştırınaya dayalı teknolojik üretim, önce Rusların aronı bombası yapmaları, şimdiler- de ise Doğu Asya'nın bu yarışa girip Amerika ile boy öl- çüşmcsi ncdeniyle, sadcce Ratı denilcn süper bilgi dünya- sının ınalı olmaktan Zenginin fakiri sömürüsü dini, felsefi, edebi, ahlaki, ulusal, kül- tiirel her konuya entegre edil- miştir. Saptırıcı söylem yaratma, reklam bilimine paralel olarak gelişmiştir. Bunun herülkede uz- manları vardır. Bu yüzyılda yala- nın sınırı yoktur. Ahlaksızlığın da sınırı yoktur. Insanları kandırmak bir bilimdir. Kapitalizm, bilim ve teknolojiyi yalanla birlikte etkili olarak kullanan bir sömürü ö'r- gütlenmesidir. Bilim ve teknoloji- de önde olanlar sömürüde de öndedir. İNŞAATTAKİ BAŞARININ Ru teknolojik yarışa katılamayan toplııınlar, 21. yiiz- yılın marjiiKil toplumları olarak kalınak zorundadır. Türkiye'nin bilim, sanat ve spordaki dıırumıı teknolojide de aynıdır. Türk inşaatftrmalarınınuluslararası alandaki başarılan bizim u^m ne denli olıımlıı olıırsa olsıın, bu, Ikinci Dünya Savaşı sonra.sında Türk işçilerinin ııcıız ij- RÜCÜ olarak Avrııpa'ya nitmclerinden farklı de^ildir. Bi:im İstanbul metrosuım ya da Rogaz köprülerini ya- bancı firmalara, atoın santralını Rııslara yaptırmamız, saglık ara(,'larını, öncıııli ila«,'ları itlıal etıneıııi:, bil^isayar ve iletişinı aravlarında ve lıatta oioıııotiv .sanayisinde dı- şarıya bagıınlı olmamı:, devlet iiniversiteleıini İn^ili:ce dilli yapıııaıııız, nökdelen projelerini itlıal otmcmiz ulusal teknolojiııin düzeyinin nercde kaldığını a^ıkça anlat- ınaktadır. Riliıııe dayalı teknolojiııin katıksız eKemenligi karji- sında Hıristiyan-lslam karşıtlığı jjibi, önemsiz nrtu^ığ kav- raııılaı ı, İslaııı dünyasinı uyutma taktikleridir. Geı\i ülke- ler ve kişiler katında, lirnegin A(>,'anlılar, F-'ilistinliler, Iraklıl.ır düzeyinde Rad'nııı dayatması nüıuel ner^-ektir. Aına Rrezilyalı, Avrıi]ialı, Rııs iı,'in, lıatta bir Türk i^in bir futUil ına^ından dalıa öneınli degildir. 6 milyarlık dünya nüfusu, 200 nıilyon Mü.slüman'ın başı belada oldıı^u i^in yas tutınııyor. Ra^ka bir dcyişje insanların ve toplumların temel en- dişeleri sadece kendileriyle ili^kilidir. Türkiye'nin pan, v a- lanma.sı Polonyalı ya da Danimarkalıyı eııdişelendirınez. Pek <,x)k Avrupalı ve Amerikalıyı meııınun da edebilir. HER TOPLUMUN GELECEÖ1 KENDİ ELINDE Bu gözlemlerden bir sonu^ 1 çıkar: Her topluınun Kfle- cegi kendi elindedir. Köle olmaıııak iı,in gelişmis, teknolojiyc bağlı bir üre- tim düzeııi kurmak, toplumların tek anıacı olnıak zorun- dadır. İnsanın biyolojik beklenrileri evrimin ba^ından bu yana de^işmemi^tir. lnsan açkalmak istemiyor, bannak is- tiyor ve geleceğinin güven içinde olmasını istiyor. Bunun aracı teknolojidir. Teknolojiııin tenıeli de bilimdir. Rıınu sajjlayan da devlettir. Bu devlet de ulus devletidir. Çüııkü onun yerine ye(,vcek bafka bir politik ör^ütlenıne yoktur. Bıınu basitleştirerek '(Telecek Güvvnliği-Tcknoloji-Riliın- Ulusııl Jcvht dizisinin fienel^e^vt hir ncdensellik ıılfpvit- ınıısı olduğunu söyleyebiliriz. Evrensel etkileşitnin birincil alanı ticarettir. Devletler bu görevi kürcselleşmiş, bir ekonomik sistem i^ine yerine tfetirnıeyc çalışıyorlar. Runun ıııotoru da teknolojidir. Bu sistemde çok üreten alacaklı, az üreten borçludur. Ririnciler egeıııen devletler, ikincil devletler özgürlük ıııaskesi takmış liağıınlı devletlerdir. Cıörünüşte uluslararası ilijkiler (,t)k dalıa karmaşık ff\- rünse de, temelde iki toplum katcgorisi tanımlamaktadır: bağımlı, bağımsız. Uluslararası arenada lıer ^ün vur^ulaıi' dıj*ı (jibi, lıer devletin görevi lıalkının bagıınsızlıjjını ko- nımaktır. Ru amacın yaygın bir toplum.sal istegi yansırtığı Yunanlıların IMF, Dünya Bankası gibi kuruluşlara olan tepkisinde son günlerde dile getirilmiştir. Avrupa Rirlijji üyesi ülkelerin balklarının gösterileri, bütün ileti^im ola- naklarına kar^ın, kötü politikaların doğurduğu sonu(,lar- d<ın, biişlarını duvara vu runcaya kadar, bu reren korkutucu bir gözleıııdir. ÇAĞDAŞ ÖRGÜTLENME Uygarlık ve kültür gibi sözcüklerin havada bu uygarlaşanıamış, dünyada bütün ülkeler ayni ^iplak du- varın iinündedir. Çagın gelis,miş, uygarlık tanırnlarına yak- la$an, evrensel kabul görmü^ bir örgütlcnme içinde, önce av kalmamak, sonra sabana vıırulmuş caıııız gibi, köle ol- manıak gerekiyor. Yeterli üretimi saglayacak bilgiye sahip olınak, halta onıı yaratmak ve gerekli enerjiyi sağlamak. Runun tek yolu, insanın mutluluğu ve konforu bağlamın- da, her tür ideolojik baskıdan arınınış (."ajîdaş bir örgütlen- nıedir. Ru roplıımun kurumsallajması, (,-ağda; bilimle do- natılmast ve üretimc dönük örgütlennıesidir. Bu program, farklı yerel ınodalitelere uyarlansa da, komünist Çin'de de, kapiialist Amerika'da da, Türkiye'de <le aynıdır. Tüıkiye'nin lıer alanda topallaması politik kadroları iktidarda ya ıla ıınıbalefette bu ger^vği görecek yetenek- te olnıaıiüisından ve geleteğin getirdiklcrini görememe- sinden kaynaklanmaktadır. Ru soruınlııluklarıııın gerek- tirdifii bilgi düzeyine ulaşınaınalarından kaynaklanmak- tadır. Oysa geleceğin sorunları lıer gün dünya medyasına hükümet prograınları, bilimsel ara^tırına pnıgraıııları, ge- lecek öngörüleri lıatta sayısal ıliyagramlar olarak yansı- maktadır. Kuçkusuz sömürüyü bir yaşamsal program olarak be- mmseıniş, kıilıne bir kapitalizıuin olağanüstü ürgütlenmiş propagandası lıâlâ evrensel ve yerel boyutlarıyla, cahil ve fakir loplumların tükeiiııı batağında ya^anıa.sı iı/in elinden geleııi anlına koyıııııyor. Ru mekanizma dünya boyutunda, ülke boyutunda ve kişi boyutunda, var gücüyle ^.ılı^ıyor. Zenginin fakiri sö- ıınirÜMİ dini, felseli, edebi, alılaki, ulusal, kültürel lıer ko- ııuya entegre edilıniştir. Saptırıcı söylenı yaratma, reklam bilimine paralel olarak geli^ıni^ıir. Runun lıer ülkede uz- manhırı vardır. Bu yüzyılda yalanın sınırı yoktur. Ahlaksızlığın da sının yoktur. İnsanlan kandırmak bir bi- limdir. Kapitalizm, bilim ve teknolojiyi yalanla birlikte et- kili olarak kullanan bir sömürü örgütlennıesidir. Rilim ve teknolojide önde olanlar sömürüde de öndedir. Ritkiler ve lıayvanlar gibi, insanlarda, Hıristiyanların söyledigi gibi, günabkâr olarak doğmadı. tje^mişin toz- lanmı^ ağırlığından kıırtulabilirler. Rirbirlerine dostça ba- kabilirler. Rilgiye dayalı bir gelecek inşa edebilirler. (je<,ıııİ5 ögretilerin dünyayı ne lıale getirdif*ini görmek i(,in fakir milyarların lıaline baknıak yetişir. Uelecek ütopya- larının bayale değil akla gereksinimi var. Tayfıın Akgül halkların lıaberdar olmadıklarını gös- termektedir. Ru ilginç bir (,~ığda^ olgudıır. Son ekonomik kriz de öyle basjadı. Çüııkü bilginin ya- yılmasını sağlayan araçlar, bilginin saptırılması ve hal- kın aldatılması için de aynı etkinlikle kullanılınaktadır. Aslıııdabu, vaktiy- le Whitehead'in söyledigi gibi, uy- garlıfiın kendini yok eden tohumla- rı da i^rdigini gös-