Katalog

Karaisalı’dan örnek tasarım Atık su bir ilçeye yeniden can verecek Elif BOZDOĞAN Çukurova Üniversitesi Karaisalı Meslek Yüksekokulu tık sular düzenli olarak üretilen su kaynaklarıdır. Bu kaynaklar yeniden kullanılabilir mi? Bilindiği üzere su, doğal yaşamın sürdürülebilirliği için gereklidir ve insan yaşamının her aşaması için vazgeçilmez önemde bir unsurdur. Dünyanın yüzde 71’i su ile kaplı olmasına rağmen kullanılabilir su miktarı, toplam suyun ancak yüzde 3’ünü oluşturmaktadır. Bu noktada sınırlı bir kaynak olarak suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımı sağlanmalıdır. Tüm dünyada nüfus artışı ve suya olan ihtiyaç artarak devam ederken su kaynaklarındaki kısıtla birlikte su kirlilikleri de artmaktadır. Hem mevcut kirlilikleri azaltmak, hem de kısıtlı olan suya alternatif bir kullanım sağlamak amacıyla atık suyun arıtımını sağlayan yapay sulak alanlar önem kazanmaktadır. Yapay sulak alanlar, atık suyun temizlenmesini sağlayacak, kısmen kontrollü bir mekan olarak düzenlenmiş bir veya daha fazla işlem havuzunun oluşturduğu sistemlerdir. Yapay sulak alanlar çeşitli kirlilik düzeyindeki atık sular ile kentsel atık suların iyileştirilmesinde de kullanılmaktadır. Yapay sulak alanlar, bitki, hayvan, mikroorganizma ve çevreyi kapsayan bir yapıdır. Bu yapı, kendini devam ettirebilen, doğal sulak alanlarla benzer yapıda, başarılı biçimde kurulduğu taktirde fonksiyonunu arttırarak gerçekleştiren alanlardır. Yapay sulak alanların çeşitli fonksiyonları arasında su kalitesinin artışının sağlanması, yaban hayatı için yaşam alanı oluşturması, kuş izleme, fotoğrafçılık gibi faaliyetlere olanak sağlaması, eğitim ve araştırma çalışmaları ile estetik olarak peyzaja katkı sağlaması bulunmaktadır. Diğer arıtma yöntemleri ile karşılaştırıldığında yapımı ve sistemin sürdürülebilme maliyetinin (enerji ve malzeme) düşük olması, bakımının süreklilik göstermemesi, sisteme giren suyun az ya da çok oluşuna uygun A olması ve geri dönüşüme olan katkısı sayılabilmektedir. Yapay sulak alanların olumsuz bazı yönleri de vardır. Geleneksel arıtma sistemleri ile karşılaştırıldığında daha büyük alanlar gerektirmesi nedeniyle uygun alanın bulunabilmesi ve maliyeti, yağmur kuraklık gibi çevresel faktörlerin etkisiyle performanstaki düzensizlikler sayılabilir. Yapay sulak alanlarda tüm yıl boyunca arıtılan su; çeşitli nedenlerle ortaya çıkan su kıtlığına çözüm olabilmesi, yüksek kalitedeki temiz kaynakların içme suyu olarak kullanımına izin vermesi ve ekonomik faydaları nedeniyle tüm dünyada yaygınlaşmaya başlamıştır. Arıtılmış atık suyun yeniden kullanımı, sulama suyu olarak ev bahçeleri, çeşitli oyun alanları Karaisalı’daki kentsel atık suların iyileştirilmesi sayesinde ağaç, çalı ve mevsimlik bazı süs bitkilerin bulunduğu park da sulanacak. ve yeşil alanlar, golf sahaları, spor ve tarım alanları ile meyve bahçelerinin yanı sıra; endüstriyel soğutma, su işleme, araba yıkama, tuvalet sifonları, yangın koruma, toz kontrolü, çevre restorasyonu (yapay sulak alanların süs amaçlı kullanımı) ve yüzey suyu değişimi gibi farklı amaçlara da hizmet etmektedir. Yeniden kullanımın en çarpıcı örneklerinden birine Güney Florida’da rastlanır. Buradaki uygulamalarda, 42 bin ev bahçesi, 141 golf alanı, 67 park ve 13 okul bahçesi sulanarak her gün 2 milyon 614 bin 250 m3 (2 614 ton) arıtılmış atık suyun yeniden kullanımı sağlanmaktadır. Türkiye’de de bunun bir örneğini oluşturmak için Adana’nın Karaisalı ilçesi seçilmiştir. İlçenin 6 bin 900 civarındaki nüfusu ve kentin her yerine ulaşmış kanalizasyon sisteminin atık suyu şu anda ne yazık ki Üçürge Deresine verilmektedir. İlçe atık suyunun alıcı ortama gelmeden önce deşarj standartlarına getirilmesi en azından su kaynaklarının kirlenmemesi için gereklidir. Bu model çalışma, atık suyun arıtılması ve yeniden kullanım aşamalarından oluşmaktadır. Arıtma aşamasında yapay sulak alan sisteminde, ortam olarak çakıl ve bazaltik tüf, bitkisel materyal olarak kedi kuyruğu 'Typha angustifolia', kullanılarak; havuzda belirli bir bekleme süresi sonunda atık suyun arıtımı sağlanacak ve arıtılmış su üzeri tamamen kapalı bir havuzda toplanacaktır. Bu aşamada çim alan ile birlikte ağaç, çalı ve mevsimlik bazı süs bitkilerinin kullanıldığı model bir park oluşturularak arıtılmış su burada sulama suyu olarak kullanılacaktır. Bu model çalışma ile Karaisalı ilçesi kentsel atık suyunun arıtılması ve bu suyun kentsel alanda yeniden kullanım olanaklarının belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu hedefe uygun olarak Karaisalı kenti ölçeğinde temizlenmiş atık su ile sulanabilme potansiyeline sahip 47 da’lık açık yeşil alan (kent parkı, mahalle parkı, çocuk oyun alanı, spor alanları, mezarlık, vb), yol ağaçları, ev bahçeleri ve diğer bazı kullanım alanları bulunmaktadır. Proje ayrıca eğiticirekreasyonel bir alan haline getirilebilme özelliğine sahip olması nedeniyle de önemlidir. Evlerin yeni süsü: Narenciye ADANA (Cumhuriyet Bürosu) Turunçgil ailesinden bitkiler son dönemlerde süs bitkisi olarak kullanılıyor. Salonları, balkonları süsleyen narenciye bitkileri kendine has kokusu ve güzelliğiyle herkesi cezbedip kendinden geçirtiyor adeta. Turunçgil ailesinden çin turuncu, turunçgil yasemini ve kamkatlar kadar süs bitkisi olarak yetiştirilen limonlar da büyük ilgi görüyor şimdilerde. Küçük boyu, renkli görünümü ve güzel kokusuyla çin Turunçu da Türkiye'de kullanımı yaygınlaşan narenciye çeşitlerinden biri. Varsa bahçenizin bir köyesinde, evin salonunda, balkonunda ya da terasınızın uygun bir yerinde Akdeniz rüzgârının esmesini isteyenler çin Turuncuna yoğun ilgi gösteriyor. Küçük meyveleri, ağacından özellikle çiçeklenme döneminde yayılan enfes ve büyüleyici kokuyu duyumsayanlar çin Turunçundan vazgeçemiyor. Bahçesini ya da evinin içini narenciye ağaçlarıyla süslemek isteyenler için turunçgil yasemini ideal bir bitki olarak gösteriliyor. Kalamondin, çin turuncu, Florida ve alacalı pembe limon gibi turunçgil yasemini de kokusuyla herkesi kendinden geçiriyor. İç ve dış mekana uygunluğu nedeniyle büyük ilgi gösterilen turunçgil yasemini bol güneş ışığı alabilen alanlardan hoşlanıyor. Bütün bir yıl boyunca açan küçük, beyaz çiçekleri, portakal çiçeği kokusuna benziyor. Yeşil yaprakları, güzel kokulu çiçekleri ve küçük kırmızı meyveleriyle peyzaj düzenlemelerinde etkili olan turunçgil yaseminin suyunu eksik bırakmamak gerekiyor. Gerekli su, ışık ve ilgiyi gören turunçgil yasemini kokusu ve enfes görüntüsüyle size harika duygular yaşatabilir. Türkiye'de yetiştiriciliği çok yaygın olmayan kamkatlar ise daha çok lüks otellerde süs bitkisi olarak kullanılıyor. Son zamanlarda çiçekçilerde yerini alsa da, işi bilenler kamkatı geniş kullanım ağına göre değerlendiriyor. Küçük, narin, sevimli kamkatlar, kimilerince güzel görünüm ve kokusu nedeniyle süs bitkisi olarak, kimilerince yeni yıla girerken yılbaşı ağacı yerine kullanılıyor. 9