Katalog

Küreselleşme dış mekan düzenlemelerini de etkiledi Kentleri yerli bitkiler şenlendirmiyor artık Prof. Dr. Zerrin SÖĞÜT Prof. Dr. Osman KARAGÜZEL Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi nsanlar yaşam mekanlarını oluşturma yönündeki çabalarını çeşitlendirip sürdürürken, doğal pek çok unsur gibi, bitkileri de yakın çevrelerine taşımışlardır. Oluşturulan bahçelerin büyüklüğü, tür sayısı, özel dikim mekanları oluşturma gibi nitelikler, geçmişten günümüze önemli farklılıklar göstermiştir. Geçmiş dönemlerde belirli kişilere ait konak, malikane, villa, şato, bağ gibi alanlarda bitkisel düzenlemeler yapılırken, günümüzde kamuya açık alanlardaki düzenlemeler yaygınlaşmıştır. Geçmişte belirli kişilere ait yerlerde, alanlarda yapılan bitkisel düzenlemeler bu kişilerin istek ve olanakları, kullanılan bitki türlerinin çeşitliliği ise çevrede var olması, üretilebilmesi veya başka yerlerden getirilebilmesi ile sınırlı kalmıştır. Bu bahçelerin sürekliliğini sağlayan bakım hizmetleri de daha çok insan gücüne dayalı olup, kullanılan kimyasallar ile bölge dışından taşınan materyaller (örneğin turf, saksı, vs) sınırlı, kullanılan alet ve makineler genelde yerel sanayi ve işgücüne dayalıdır. Oysa II. Dünya Savaşından sonra ortaya çıkan sosyoekonomik gelişmeler, kentlerin geniş alanlara yayılması ve büyük boş alanlar ile kamuya ait rekreasyon (eğlencedinlence) alanlarının ortaya çıkması ile sonuçlanmış ve bu alanlarda kullanılacak bitkilere talep artmıştır. Bu dönemde gelişen teknoloji ile birlikte üretimi destekleyen yapıların malzeme ve çeşitliliğindeki artışlar bir örnek, kaliteli ve çok sayıda bitkisel materyalin üretimine olanak sağlamış, bitki ıslah yöntemlerinin yaygınlaşması ile istenilen niteliklerde ve amaca uygun bitkisel materyalin elde edilmesi de kolaylaşmıştır. Ulaşım ve iletişim olanak ve hızının artması ile de materyal değişimi Dış mekan düzenleme girdilerinde tüm girdiler yurtdışı kaynaklı olmaya başladı. kolaylaşmış ve dünya pazarında bir mal olarak süs bitkileri değer kazanmıştır. Günümüzde dış mekan düzenlemelerinin yoğun Görüldüğü üzere sektör, üretim ve imalattan yapıldığı alanlar kentlerdeki kamuya ait park ve başlayarak, dış mekanda yapılan bakım hizmetlerine bahçelerdedir. Kırsal alanlarda da yıldız sayısı fazla kadar bir çok alanda belirli bir ek değer ve iş olanağı oteller ve tatil köyleri gibi turistik bazı alanlarda büyük yaratmaktadır. Sektör kendi içinde de ve kapsamlı düzenlemeler yapılmaktadır. Sorunlu endüstrileşebilme şansına sahiptir. alanlarda yapılan bitkisel onarım çalışmaları da belirli Ülkemiz, böyle bir sektör oluşturabilme yapısından ilkeler çerçevesinde yapılan düzenleme örnekleridir. çok uzakta görülmektedir. Üreticinin desteklenmediği Tüm düzenlemelerde bitki gelişiminde istenilen estetik bir ülkede böyle bir gelişimin hayal edilebilmesi bile ve işlevsel niteliğin sağlanabilmesi için bakım güçtür. Bitki büyüme düzenleyicileri, gübreler, işlemlerine gerek vardır. Bakım işlemleri kimyasallar ve bakım alet ve ekipmanlarında dış düzenlemelerde kullanılan bitki türlerinin kaynaklı olanlar giderek artan ithalat düzeni içinde gereksinimlerine göre ele alınmaktadır. kendisini göstermektedir. Düzenlemelerde girdi çeşitliliği arttıkça, bu alanlardaki İnsan, doğanın bir parçası olma niteliğini kentleşme proje, uygulama ve bakım hizmetleri de çeşitlilik olgusu içinde, kamuya açık alanlarda bitkisel kazanmaktadır. Küresel aktörlerin etkinliğinin gittikçe düzenlemeler içinde yaşatmaya çalışmaktadır.Buna en arttığı ülkemizde bu gereksinimlerin büyük bir iyi örnek olarak; toprak, su ve hava kirliliğine karşı ve kısmının söz konusu düzen içindeki kaynaklardan kirlilik etmenlerini azaltıcı, yok edici veya sağlamamak mümkün değildir.: etkisizleştirici bitkilendirme çalışmaları gösterilebilir, Dünya genelinde süs bitkileri olarak; kesme çiçek ancak, ülkemizde henüz bu tip uygulamalar ve yeşillikler, iç mekan bitkileri ve soğanlılar bulunmamaktadır. anlaşılmakta, bu gruba mevsimlik ve çok yıllık Dış mekanda yapılan bitkilendirme çalışmaları; çiçekler de eklenebilmektedir. Dış mekanda kullanılan alanın büyüklüğü, kullanım amacı ve yoğunluğuna ağaçlar, çalılar, çimler, tek ve çok yıllık otsu bitkiler bağlı olarak farklılaşmaktadır. İnsan kullanımına açık çok farklı satış çizelgeleri içinde yer almaktadır. Bunlar veya bu kullanımlarla iç içe olan düzenlemelerde bitki dış mekan süs bitkileri başlığı altında toplandığında 50 tür çeşitliliği daha fazla, yabancı yurtlu bitki kullanımı milyar dolarlık dünya süs bitkileri üretim değeri daha yoğun; bunlara bağlı olarak da bakım işlemleri içindeki paylarının yüzde 15 olduğu görülmektedir daha niteliklidir. Yerel yönetimler; parklarda, yollarda, İ Türkiye’nin toplam 65 milyon dolar düzeyindeki süs bitkileri üretim değeri içinde ise dış mekan süs bitkilerinin payı yüzde 17’dir. Buna karşın dış mekan süs bitkileri dış alımı ile dış satımı arasındaki fark, dış satım aleyhine gittikçe artmaktadır. Dış alımın artması, aynı zamanda kullanılan yabancı yurtlu bitki türlerinin yoğunluğunu da artırmaktadır. Türlerin yabancı yurtlu olmasının yanında, genetiği değiştirilmiş olup olmadığı hakkında da çeşitli şüpheler vardır. Yurtdışında Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO) belirli alanlarda belirli amaçlarla kullanılmaktadır. Örneğin ABD’de kirli alanlarda belirli ağır metallerin alımını daha fazla yapabilecek şekilde genetiği değiştirilmiş bitkiler kullanılabilmektedir. Düzenleme yapılan alanlarda bitki gelişiminde istenilen niteliğin sağlanabilmesi için türlerin gereksinim duyduğu bakım işlemlerinin yapılması büyük önem taşımakta ve tür çeşitliliğinin artışına bağlı olarak bu işlemler artmakta ve çeşitlenmektedir. Süs bitkileri (bitki materyali) sektörünün en önemli avantajlarından biri de birim istihdam için gereken yatırım maliyetinin düşük olmasıdır. Bu sektörle bir çok alanda iş olanağı yaratılabilmekte ve gelir sağlanabilmektedir. Buna örnek olarak ABD’nin 2002 yılı verileri gösterilebilir. refüjlerde çok fazla miktar ve çeşitlilikte mevsimlik ve çok yıllık çiçeklerin kullanımı yoluna da gitmektedir. 1990’lı yılların sonunda İngiltere’de de doğal ve doğal olmayan otsu bitkilere ilgi artmış ve bu bitkiler kentsel yeşil alanlarda kullanılmıştır. Aslında bu tip bir bitkilendirme ortaçağdan bu yana, en popüler olarak Rönesans döneminde görülmüş, 20. yüzyılın sonlarında ise özel bahçelerle eski yerleşimlerin olduğu kentlerle Hollanda ve Almanya gibi ülkelerde etkisini sürdürmüştür. Dünya üzerindeki ekonomik döngülerdeki değişimlere bağlı olarak uluslararası süs bitkilerine dönük girdilerin pazarları da değişmeye başlamıştır. Küreselleşmeyi arttıran en önemli unsurlar aşağıdaki gibi sıralanabilir: Tarımsal üretim hızlı bir şekilde teknolojik özellik kazanmıştır. Kısa sürede, bir örnek ve istenilen niteliklerde bitki üretimi yapan işletmelerin yaygınlığı artmıştır. Teknolojik gelişmeler sonucunda üretimin yanı sıra bakım işlemlerinde kullanılan girdilerin de (alet ve makineler, gübreler, toprak ıslah materyalleri, sulama sistemleri, vd) çeşitlenme ve farklı fiyat seçeneklerine ulaşılabilmesi ile yaygınlıkları artmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojisindeki gelişmelerle iletişim hızlanmış, iyileşmiş ve ucuzlamıştır. Dünya üzerinde milyonlarca insan, iş ve eğlence amaçlı uluslararası bilgisayar ağlarını gece gündüz ayırt edilmeksizin yoğun kullanmaktadır. İnsanların, birey olarak istedikleri mal ve hatta hizmete ulaşabilme şansı vardır. Bilgi teknolojisi dünya üzerindeki ürünlerin pazarlanmasında temel rolü oynar duruma gelmiştir. Küresel ölçekte iş gören işletmeler, müşterine ulaşmada bu yolu seçmek zorunda kalmışlardır. Dünya üzerinde uygulanan ekonomik entegrasyonlar; GATT’ın yürürlüğe girmesi, büyük serbest ticaret bölgelerinin (AB, ABD/Meksika, Asya) kurulması, uluslararası nakit harcama kolaylıkları, pazarın küreselleşmesinde önemli rol oynamıştır. Geleneksel olarak işe başlayarak kendini yıllar içinde geliştiren gelişmiş ülke işletmeleri, üretim alanları büyük olduğu için daha fazla büyüyememiştir. Gelişmiş ülke işletmeleri, pazardaki paylarını artırabilmek ve kendi düzenini sürdürebilmek için satışlarını daha nitelikli yapma ve uluslararası nitelik kazanma çabasına girmişlerdir. Bu işletmeler, var olan düzen içinde çok kolay olarak dünyanın her yerine mallarını pazarlayabilmektedir. Bu konuda serbest pazar mekanizmasının işleyişi de önemli rol oynamıştır. Pazarlara çok sayıda yatırımcının girişi, aynı anda yoğun bir rekabeti de beraberinde getirmiş, daha fazla satış fırsatı ile birlikte aşırı risk ortaya çıkmıştır. Fırsat ve riskler aynı zamanda müşteri için de geçerlidir. İşletmeler hizmet, kalite ve güvenilirlik yönünde konumlarını sağlamlaştırarak pazarda tutunmayı hedefler duruma gelmişlerdir. Küresel sermaye hareketleri; bitkisel materyal başta olmak üzere dış mekan düzenleme çalışmalarında kullanılan tüm girdilerin yurtdışı kaynaklı olan kesiminin giderek artacağını göstermektedir. Ülkemizde ekonomik yapının üreticileri desteklememesi nedeniyle, bu girdilere akan döviz, IMF’den sağlansa bile artacaktır. Bu konuda; üretim potansiyelinin yerli doğal kaynaklar lehine artırılması, gerekli araştırmaların yapılması, özellikle kentsel alanlarda dış mekan düzenlemelerinde yerli doğal kaynakların kullanılması akla gelen en önemli çözüm noktalarıdır. 6