Katalog

? Burian’ın ölüm yılına rastlamış bu mektuba yanıtın verilip verilmediği, verildiyse de nasıl bir iletişim geliştirildiği bilinmiyor. Parry’nin üstünde çalıştığı ama yayımlayamadığı böyle önemli bir çalışmayı neşre hazırlayan birisi olarak benim, Orhan Burian’ın Knolles’a ait değerlendirmelerini (s. 121) kullanma şansım olduğunu burada sevinerek belirtmeliyim. BURİAN’IN BİLİMSEL YAYINLARI Burian’ın bilimsel yayınlarının toplandığı bu hacimli ciltte tarihçiler kadar Türk ve özellikle İngiliz edebiyatı üstüne, yayın tarihleri gerilere giden ama eskimeyen birçok inceleme bulunmaktadır; onları uzmanlarının takdirlerine sunuyorum. Şimdi de, bu zahmetli işleri başaran Zeki Arıkan’dan bahsetmek istiyorum bir parçacık; ardında kırk yıllık birikimiyle yılmadan (genç yaşlarında adlarına armağan çıkarılanlara, devlet katında itibarlı olanların ve medyanın hızla tarih satan gündelikçilerinin sükselerine bakmadan ve ideolojik kaygılarla ve iktidara yamanmak isteyen tarihçiliğin ön saflarında tutulmak isteyen "cühela"ya metelik vermeden) çalışan, Cumhuriyet’in zamanımız kuşağından tıpkı Orhan Burian niteliğinde olan bir dostumdan söz etmek istiyorum. Ben İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde (ve yüksek öğretmen okulu’nda) 19623 döneminde 4. yılıma başladığımda, oraya yeni kaydolan Zeki ile tanıştım. Günümüzde özlemle aradığım yüksek öğretmenlilik ortamı bize sonraki dostluğumuzun temellerini atmıştı. Londra’da doktora tezimi tamamladığımda o da Fransa’da aynı uğraşın içindeydi. Zamanla İzmir bizleri aynı noktada topladı; halen süregelen akademik dostluğumuzun mihrak yeri oldu. Osmanlı İmparatorluğu’nun daha çok 16. yüzyıl sürecindeki taşra düzenine ilişkin çalışmalarıyla belirginleşen Zeki zamanla kabuğunu yırttı, her za man ilgi çerçevesi içinde bulunmuş olan yakın zamanlara da yöneldi. Vaktiyle Tayip Gökbilgin, Nejat Güyünç ve Robert Mantran gibi tarihçilerden aldığı ışıklarla, klasik olarak bilinen 1517. yüzyıllardaki Osmanlı yapılanması üstüne kurduğu temelleri, sonraki yüzyıllara geçişte kullanabilecek mükemmel bir tarihçi örneği vererek ilerledi. İster Orhan Burian isterse Muhittin Birgen, yakın geçmişin bu çok önemli şahsiyetlerine ait ciltleri çıkarırken ve Cumhuriyet döneminin birçok değerli kişisini bilinmeyen ve kıyıda köşede kalmış belgelerde kayıtlı yönleriyle irdelerken, onların hem yaşadıkları dönemleri hem de ilgilendikleri geçmişteki süreçlere ilişkin değerlendirmelerini hakkıyla yapabilecek birikime sahip olduğunu kanıtladı. İzmir basın tarihini düzenlemesi ya da Ege Bölgesi’ndeki bir kasabanın 16. yüzyıl süOrhan Burian recindeki tarihine dalabilmesinin ardında çalışkanlığıyla birlikte tarihsel birikiminin dürtüsü vardı. Erzincan’ın kuş uçmaz kervan geçmez bir köyünden çıkıp İstanbul’a gelen, orada çalışıp kazandıklarıyla ortaöğretimini tamamlayan, sonra da parasız yatılı olarak girdiği yüksek öğretmen okulu’nu ve Edebiyat Fakültesi’ni bitiren, ardından 1416 sayılı yasayla devlet adına yurtdışında doktorasını tamamlayan Zeki Arıkan’ın başarıları, şimdi karşınıza çıkan mükemmel bir Orhan Burian cildiyle sanki şükran borcunu fazlasıyla ödüyor; aynen devletin okuttuğu Orhan Burian’ın gösterdiği çabalar sonucu ortaya koyduklarıyla Cumhuriyet Rönesansı’na yaptığı katkılar gibi. Dünya denizinde gezmesini bilmiş, evrensel ilkeleri yakalamış ancak doğup büyüdükleri vatan topraklarına hiç yabancı kalmadan, hatta onu her fırsatta aydınlığa çıkartmaya çalışan iki bilgin, iki aydın. İlki çok kısa bir ömürle yetinmiş, ama diğeri onu günümüzde de yaşatıyor, muhteşem bir kadirşinaslıkla. ? (*) Emekli. Öğretim Üyesi (1) Ölümünün 50. Yıldönümünde Prof. Orhan Burian Sempozyumu (56 Mayıs 2003), hazırlayan Zeki Arıkan, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi: İzmir, 2004. (2) Orhan Burian, Günlük (19501952), hazırlayan Zeki Arıkan, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul, 2006. (3) Orhan Burian, Mektuplar, hazırlayan Zeki Arıkan, Yapı Kredi Yayınları: İstanbul, 2006. (4) Orhan Burian, Araştırmalar – İncelemeler (Monographies and Articles), derleyen Zeki Arıkan, Atatürk Kültür Merkezi: Ankara, 2006. (5) Bak. Orhan Burian, Denemeler Eleştiriler, Türkiye Bilimler Akademisi: Ankara, 2004 (ilk baskı Cem Yayınevi, 1993). (6) V.J. Parry, Richard Knolles’s History of the Turks (ed. Salih Özbaran), Tarih Vakfı: İstanbul, 2003, ss. VIIVIII. 895 SAYFA 11 CUMHURİYET KİTAP SAYI