Katalog

Zeki Arıkan’dan bir Orhan Burian ürünü daha eserleriyle William Wordsworth ve Thomas Hardy üstüne (İngilizce ve Türkçe) yazdıkları edebiyat tarihinde ilk ve özgün olarak çok önemli bir yer tutmakta; bu arada da Türk edebiyat ve tarihine duyduğu ilgi ve bu konularda yazdıkları da alanın başta akademisyenleri olmak üzere pek çok kişiye ufuk açıcı nitelik taşımaktadır. 1940 yılında Yücel’de çıkan bir yazısında "Bir tarihimiz var ki incelenmemiştir. Bir toplumsal bünyemiz var ki nasıl kurulmuş, nasıl işlemiş, araştırılmamıştır. Yine bir edebiyatımız var ki, aranmamıştır" şeklinde dillendirdiği eksiklikler sanki ayna tutmuştur beklentilere, özellikle akademik dünyaya. Daha sonraki yıllarda, on yıllarda içinde pek çok amatör ve sosyal bilimcinin de bulunduğu kişilerin çoğu popüler anlayışa dayanan kitapları Burian’ın belirttiği açığı kapatmak üzere yapılan yayınlardı adeta. Hissettiği boşluklar onu bir yandan İngiliz Henry Lello’nun 17.yüzyıl başlarındaki Osmanlı İmparatorluğu raporunu yayımlamaya itiyor, İngiltere’den getirdiği belgeleri neşretmek için tarihçi Halil İnalcık ile planlar yapmaya sevk ediyor, bir yandan da Osmanlı tarihçileri ve Türk edebiyatı, tiyatrosu, şiiri üstüne hem Türkçe hem de İngiltere’deki önemli dergiler için İngilizce yazarak akademik dünyanın dar alanını kırıyor, dünyaya açılıyordu. Zeki’nin bu derlemesi içine yerleştirdiği İngilizce bir mektubun (s.423) çevirisini sunarak Orhan Burian’ın çalışma gayret ve sınırlarının ne denli geniş olduğunu göstermek istiyorum. İngiltere’deki araştırmaları sırasında 17. yüzyıl başlarında ünlü eseri Türklerin Tarihi’ni yazan İngiliz tarihçi Richard Knolles’a ait bir mektubu keşfetmesi ve Knolles üzerine bir araştırmaya girişmiş olan Vernon J. Parry’nin bu mektup peşine düşmesi çok ilginç sayılmalıdır. Türkçeye çevirmeye çalıştığım mektup şöyle: 29 Ocak 1953 Sayın Profesör Burian, Size, Londra Üniversitesi Türkçe Profesörü Dr. Paul Wittek’in önerisi üzerine yazıyorum; ve ben onun danışmanlığında, Osmanlı İmparatorluğu’nun Elizabeth dönemi tarihçisi olan ve kitabı 1603 yılında yayımlanmış bulunan Richard Knolles üstünde çalışıyorum. Profesör Wittek, sizin son İngiltere ziyaretinizdeki araştırmalarınız sırasında bulduğunuz Knolles’a ait bir mektuptan söz etti. Bana bu mektuba ilişkin bibliyografik referans ile birlikte bilgi gönderebilirseniz bunu çok büyük bir incelik olarak takdir edeceğim. Tabii ki araştırmamda size şükranlarımı sunacağım. (Dilerim) yakın bir zamanda basılır ve siz, takdirlerimi içeren bir adet kitabı kabul etme lütfunda bulunursunuz. Aynı şekilde, gerektiğinde, size de çalışmalarınızda yardımcı olmak, yapabileceğim bir şey olursa bunu gerçekten yerine getirmek isterim . Umuyorum ki bu konuyla ilgili olarak bana yardımda bulunursunuz. Her ne hal ise, size böyle yazma rahatlığımdan dolayı beni hoş göreceğinizi sanıyorum. Saygılarımla,V.J. PARRY Ortadoğu Tarihi Öğretim Üyes [Londra Üniversitesi] KİTAP SAYI 895 Mektuplar Zeki Arıkan’ın başarıları, şimdi karşınıza çıkan mükemmel bir Orhan Burian cildiyle sanki şükran borcunu fazlasıyla ödüyor; aynen devletin okuttuğu Orhan Burian’ın gösterdiği çabalar sonucu ortaya koyduklarıyla Cumhuriyet Rönesansı’na yaptığı katkılar gibi. Dünya denizinde gezmesini bilmiş, evrensel ilkeleri yakalamış ancak doğup büyüdükleri vatan topraklarına hiç yabancı kalmadan, hatta onu her fırsatta aydınlığa çıkartmaya çalışan iki bilgin, iki aydın. İlki çok kısa bir ömürle yetinmiş, ama diğeri onu günümüzde de yaşatıyor, muhteşem bir kadirşinaslıkla. ? Salih ÖZBARAN* “B ir Orhan Burian ürünü daha" olarak koydum yazımın başlığını. Öyle yaptım, çünkü daha önceleri Cumhuriyet Kitap’ın 758. (2004) ve 860. (2006) sayılarında "1940’lı ve 1950’li yıllardan günümüze saçılan aydınlık" ve "yıllara damga vurmuş bir aydınlanmacı" başlıkları altında çıkan yazılarımda Zeki Arıkan’ın hazırladığı ve Burian’ın ölümünün 50. yıldönümü vesilesiyle yapılan bir sempozyumdan ve yine Zeki Arıkan’ın hazırladığı günlük ve mektuplarından söz etmiştim. Şimdi, yine Orhan Burian’dan ve onun için çok büyük emekler harcayarak ortaya koyduğu mükemmel bir derlemenin sahibinden, Zeki Arıkan’dan söz ediyorum. Ne kadar çok şeyler başarmış Burian 39 yıla sığınmış kısacık yaşamında; ne kadirbilirlikmiş çok değerli dostum Zeki Arıkan’ın tükenmeyen çabaları. Karşımda duruyor, çok şık haliyle, Cumhuriyet döneminin ilk kuşaklarından sayılabilecek ya da 1930’lu, 40’lı ve 50’li yıllara damga vurmuş bir yazar ve akademisyen adına yeni derlenmiş 570 sayfalık bu yapıt. Onun arkadaş ve dost çevrelerinin, özellikle Vedat Günyol’un, vefalı duygu ve davranışlarıyla günümüze aktarılan bazı yazılarından sonra, şimdi, Cumhuriyet rejiminin çalışkan, çokyönlü ve menfaatbilmez çıkar gözetmez bir kişiliğinin, 21. yüzyılda büyük bir emek sarfıyla ortaya konmuş araştırmalar’ı ve incelemeler’i (monographies and articles) ile adeta bir başyapıt ortaya konmuştur. KİTABIN İÇERİĞİ Burada, yukarıda değindiğim yazılarımın içeriğine ek olarak sadece Zeki’nin, başka bir deyişle, Orhan Burian hakkında onca araştırma yapmış olan bir tarihçinin, "sunuş"ta çok güzel özetler yansıttığı sayfalarından birkaç satır anımsatmak ve kitabın içeriğinden haberdar etmek istiyorum. 1932 yılında Kabataş Lisesi’ni, 1936 yazında da Cambridge Üniversitesi İngiliz Edebiyatı Bölümü’nü bitiren Orhan Burian 1937 yılında Ankara ÜniSAYFA 10 versitesi Dil ve TarihCoğrafya Fakültesi’ne doçent olarak atandı. Genç yaşında kazandığı birikimler sonucu bir yandan Türk edebiyatına gösterdiği ilgiyle (özellikle Yücel dergisindeki yazılarıyla) diğer yandan İngiliz edebiyatında Türk kimlik ve imgelerini aramakla başlayan ve başta Hamlet olmak üzere Shakespeare’den çevirdiği eserlerle büyüyüp giden, Türk kültürünün çeşitli sorunlarını dile getirerek olgunlaşan bilgileriyle, tam bir hümanist tavırlı Türk aydını olarak gencecik yaşında kesiliveren yaşamını doldurdu. Neler yok ki Burian’ın ilgi alanı içinde: "Byron ve Türkler", İngiliz Rönesans edebiyatında İngilizlerin Türklere (Osmanlılara) olan ilgileri (İngilizce makaleler) ve İngiliz seyyahların ilgi ve izlenimleri bulunmakta (Bu arada Harold Bowen’in 1945 yılında British Contributions to Turkish Studies başlığı altında çıkardığı ve Burian’ın imzasız olarak neşrettiği Zeki Arıkan’ın yeniden yayına hazırladığı Türkiye Hakkında İngilizce Tetkikler’ini de anmalıyım); Shakespeare’in hayatı, sanatı ve Zeki Arıkan, OrhanBurian’ın 39 yıla sığmış kısacık yaşamında ürettiklerini büyük bir emekle ortaya koyuyor. ? CUMHURİYET