Katalog

Mehmet Serdar ile 'Estetik Müdahale' üzerine ‘Deneme benim için bir düşünce üretimi Mehmet Serdar'ı dergilerde yayımladığı denemelerinden ve 'İyi Kötü' ve 'Zaman Zaman' adlı deneme kitaplarından tanıyoruz. Denemenin denizlerinde rahatça dolaşan Serdar ile yeni denemeler toplamı 'Estetik Müdahale'yi konuştuk. ? Metin ÇELİK enemelerinizde gittikçe daha çok biçime ilişkin görüşlere yer veriyorsunuz. Yeni kitabınızda yer alan denemelerle eski yazdıklarınıza göre hedeflediğiniz denemeye daha çok yaklaştığınız söylenebilir mi? Evet. Önceki kitaplarımdaki denemeler daha çok nesnel doğrunun peşindeki denemelerdi. Hızlı bir değişim dönemini anlama çabaları. Teorik olarak bir değişim gerekliliğini ne kadar kavramış olursa olsun nesne ile özne ayrımına dayalı bir düşünce üretimim olmuştu. Onlar ele aldığı sorunların, kurcaladığı soruların büyüsüne kapılmış denemelerdi. Ama başlangıç varsayımından kurtulamayan, bir görüşü doğrulamak için yazılmış denemeler. Yeni denemelerde neredeyse denemenin kendisini sorun ediyorsunuz. Bu kez büyü, doğrudan denemenin kendisinden geliyor. Deneme aracılığıyla düşünce denizine açılmak. Deneme benim için bir düşünce üretimi, bu doğru. Yeni denemelerim, yöneldiği sorun kadar denemenin kendisini de konu ediniyor. Baktığım nesne kadar SAYFA 14 D bakış açımı da, bu ikisinin birlikteliğini de. Söyledikleriniz kadar ve onlardan daha çok söyleyiş biçiminizi önemsiyorsanız, sanat alanına giriyorsunuz demektir. Deneme türünde edebiyatın diğer dallarında olduğu gibi salt biçime yönelme olanağı yok. Öte yandan denemede biçim, doğrudan denemenin kendisi olabilir. Çünkü denemenin belki de temel konusu dünyayı kavrayış tarzı hem denemenin biçimi hem de doğrudan konusu olabilir. Deneme, bir düşünceyi geliştirirken kat ettiği yolda bıraktığı izi de görünür kılar. Bu kitabımda denemenin kendisi de bir sorun haline geldi. Denememizin olanaklarını kullandıkça, sınırlarını genişlettikçe onun aracılığıyla dünyanın daha derin anlamını üretmek olanaklı. Deneme şu belirsizlikler dünyasında el yordamıyla yürüyüşü sağlayabilir mi? Olanı biteni anlamak konusunda bize yardımcı olabilir mi ? Ben denemenin bu anlama çabasının en önemli araçlarından biri olduğunu düşünüyorum. Hatta giderek olan bitenin bizim anlama ve anlamlandırma çabamızdan bağımsız olmadığını söyleyeceğim. Çünkü biz kendi eğilimlerimizi, seçimlerimizi ne kadar güçlü ortaya koyabilirsek süreç o kadar çok bize doğru bükülecektir. Ama gelişmeler bizim öngördüğümüz çerçeveden dışarı taştı diye küsecek durumumuz yok. Olanı biteni anlama ve anlamlandırma çabasını daha önce alıştığımız araçlarla sürdürmeye çalışmak; tek bir modelin kapsamına sıkıştırmayı, indirgemeyi ummak gerginliğimizi artırmaktan başka işe yaramaz. ORTAK BİR ALAN Denemeye bir yer aradığınız anlaşılıyor. Denemeyi yazın türleri arasında nereye koyuyorsunuz? Edebiyat alanının kenarında felsefeye en yakın bölge. Ya da sanatla felsefenin kesişerek oluşturduğu ortak bir alan deneme. Belirsizliği, çelişkinliği, döngüsel anlatımı, okuyucunun katılımına açık boşluklu yapısı onu diğer düşünce ağırlıklı düzyazı türlerinden daha çok edebiyata yaklaştırır. Makale, fıkra, inceleme, eleştiri yazıları, çelişkileri dışlayan ve doğrusal anlatımlarıyla onu sanat alanında bırakarak denemeden ayrılırlar. Deneme esnek yapısıyla sanat alanına tutunur. Sanat da kuşku suz düşünce içerir. Ama onunki kavramsal değil imgesel düşüncedir. İmge dolayımında yaratıcı enerjiyle yüklenen okuyucu, yapıtın yaratıcısı tarafından üretilmesine koşut bir yaratıcılık gösterir. Siz denemenizi bu durumda imgesel düşüncenin alanda mı kavramsal düşüncenin alanında mı kuruyorsunuz? Benim için deneme, kurmaca öğeleri taşımasa da okuyucuyu katılıma çağırır. Onu kendi denemesini üretmeye yöneltir. Kuşkusuz bu, okurla ortak bir duyarlılık düzlemi gerektirir. Söyleşi havasında okurun da kendi sözünü söylemesini ister. Kesinlikli değildir. Mantıksal değil sezgiseldir. Tamamlanmamıştır. Son sözü okuyucuya bırakır. Okuyucuya hep gittikçe derinleşen sorular sorar. Önceden saptanmış yanıtları şart koşmaz. Esnektir. Çeşitli yanıtlara açıktır. El yordamıyla gidişe ses çıkarmaz. Onu destekler. Deneyim aktarımıdır. Yaşantıya dayalı olduğu için hemen karşılığını, eşdeğerini, muadilini bulur. Deneme içtenliklidir. Tekabüliyet ilişkisi kurmak ister. Ben dilini kullanır. Sen dilini harekete geçirir. Yaşam bilgeliği, bilgiçlikten uzaklaşabildiği ölçüde daha çok insana ulaşır. Deneme ne işe yarar? Deneme yapmak, asıl olanın henüz ortaya çıkarılamadığı koşullarda onu el yordamıyla keşfetmek, oluşturmaya çalışmak sayılmakta. Asıl olan mutlaka elde edilecektir diye bir kayıt yok elbette. Verili olanın yadsınması çeşitli deneyler yapılması, denemelere girişilmesi anlamına gelir. Genel geçer olana aykırı duruş. Deneme bir arayıştır. Ama basma kalıp, tamamlanmış, bir yerde hazır bekleyenin aranması değil. Ancak buradan da her olayın arkasında gizli bir niyet aramaya gerek yok. Eleştirel bakış gerçeğe ulaşmada en önemli araç ama bu dışımızdaki bütün arayışların niyetlerini kuşkuyla karşılamak anlamına gelmez. Gerçek derindedir diyerek de işi yokuşa sürmeye gerek yok. Gerçek bizim dışımızda bizi belirleyen bir çerçeve olduğu kadar kurulan, üretilen, tasarımlanıp oluşturulan bir şeydir. Denemeden bir de kişisel yarar umuyor gibisiniz? Niçin deneme yazıyorsunuz? Beni iyileştirdiği için deneme yazıyorum. Sanatın özellikle de yazının sağaltıcı bir etkisi olduğunu düşünüyorum. Sizi içeriden kemiren, bir düşünce karışıklığına düşüren sorunu yazıyla tanımlayıp dışınıza attıkça, dışlaştırdıkça geride sayfalar, denemeler, kitaplar bıraktıkça iyileşiyorsunuz. Birkaç yerde denemeyi bireysel anlam üretimi olarak da tanımlıyorsunuz. Evet. Konuşmak, yazmak, dil kullanımının bütünü anlam üretimidir elbette. Ama sanatsal bir dil kullanmak daha derin, daha yoğun anlam üretimi sayılmalı. Burada genel kullanımın dışında ayrıca özel bir dil de oluşturmanız gerekli. Deneme ise imgelerden çok kavramlarla yol alıyor. Düşünce ağırlığı, öne çıkıyor. Ben, sürekli yeniden anlam üretiminden yanayım. Anlamın temel niteliği, bireysel yaşam bağKİTAP SAYI ? CUMHURİYET 888