Katalog

Cumhuriyet KITAPıll^ Hazıriayanlan Nilay Yılmaz, Aytül Akal, Mavisel Yener, Çiğdem Gundeş, Mustafa Delioğlu. ÜKUMA ÇOCUK-GENÇLİK Damlaya damlaya şiir olsun! Şiir cebimiz dolsun! Mavisel YENER • ff çıl susam açıl, der demez açıldı Şiir Cebi. Küçü- • '""'. cük cebe neler sığmamış ki... Sabahlar, kuşlar, is- ; tiridyeler, bulutlar, yıldızlı düşler, sokaklar, trenler, : vapurlar, yaramazlıklar... Usta şair Ahmet Günbaş, ço- I cuklar şiirkardeş olsun istemiş, onları dizelere davet et- : miş. Kapan susam kapan, der demez kapanmıyor bu i kitap, çünkü şair istiyor ki çocuklara hiç kapanmasın i kapılar. Şiir Cebi kıpır kıpır bir dille çağınyor bizi, sığar i mıyız içine? i Ahmet Günbaş, bir kucak şiir ve bir avuç gökyüzü ile • birlikte Izmir'de doğmuş bir şair. Kucağındaki sözcük- • leri çocukların sepetine bırakırken hepsini "yitik bir göl i kıyısında unutulan çocukluğa" ithaf ediyor. Günbaş ilk ; ve ortaöğrenimini Izmir'de yapmış. Gazetecilik Yüksek i Okulu'nu bitirmiş. lik yazıları Demokrat izmir gazetesi- ! nin Edebiyat ve Sanat sayfasında yayımlanmış. : 1976'da Hüseyin Yurttaş, AN Rıza Ertan ve Mehmet i Kadri Sümer'le, aylık edebiyat dergisi Dönemeç'i kur- i muş ve sorumlu yönetmenliğini yapmış (Dönemeç bu- i gün Türk edebiyatı tarihine geçmiş önemli bir dergidir). i Günbaş şiir, roman, eleş- ; tiri, inceleme, derleme ve i kitap tanıtım yazıları ile de j alana emek verenlerden. i Ahmet Günbaş'ın pek ; çok ödülü de var. Ancak, , alacağı en büyük ödül j çocukların ceplerinden • çıkacak şiirlerle yürekle- i rinden kanatlanacak gü- : lüşler... ; Günbaş, yetişkinler için i yazan bir şair. Işte, çok i sevdiğim, "Gitme Baba!" | diyen dizeleri: "Sensiz- i sem bir istasyonda gezi- i nirim/Vagonlar bekâr — i odaları gibi sürüklenir/ Izin ver kalayım üç numara tıra- ; şımla/ Düşleıim rengârenk olmayabilir/ Bil ki hâlâ reşit i değilim acılara/Akşamı geciktiren oyunlar bul bana/ i Gitme baba" (Çağlaçakır adlı kitabından). Günbaş'ın şi- | ir ırmağına daldığınızda, bu örnekteki gibi, özleyen, hü- | zünlü çocuklar çoğunluktadır. Bu nedenle, biraz tedir- gin başladım çocuk şiirlerini okumaya. Fakat dizeleri cebime doldurdukça bu tedirginliğim yerini sevince bı- raktı. Günbaş, çocuk için yazmanın "zor" olduğu, farklı duyarlıklar gerektirdiği bilinciyle çıkmış yola. Onlar için kaleme aldığı şiirlerinde gerek jçerik gerek sunuş açı- sından yetişkin söylemini bir yana bırakmış, usta şairli- ğini çocuk gerçekliğinin potasında başarıyla yoğurmuş. H.Avni Cinozoğlu, Günbaş'ın şiirine "soylu şiir" diyor- du, aynı söylemi çocuk şiirleri için de yinelemek olası. "Çocuklar için şiir" başlığı altında yayımlanan kimi ki- taplarda ne yazık ki "şiir" niteliği taşımayan ürünlerle karşılaşıyoruz. Ne var ki çocuklar o şiirimsileri hiç oku- muyorlar, sevmiyorlar; iyi de ediyorlar! Eline kalem alan şiir yazabilir, özgürdür, ya onlan basan yayınevlerine ne demeli? Bu kişiler hangi şiirin şairi oluyorlar? Edebiyat tarihinde nereye oturacaklar? Şair-eleştirmen Veysel Çolak "Şiir Çıplak" adlı yapı- tında der ki; "Şiir yazmak, fark etmektir". Çocuklan ve yaşamı "fark eden" yazar, evrensel nitelik taşıyan du- rum ve sorunlan şiirii bir dille çocuğa aktanr. Bu tür şiir çocuğa şiiri sevdirir. Çocuk şiirlerinde okura dayatma yapılmaması, aksi- ne herkesin söz hakkı olduğu eşitlikçi ortamların aktanl- ması metinlerin çocukla iletişimsel başarısının sağlan- ması önemlidir. Bu iletişimi sağlayamayan, niteliksiz şi- ir, çocuğu şiirden uzağa atar. Şiir Cebi, şiirin estetiğine dair bütün ölçütlerin çocuk şiiri için de geçerli olduğunu kanıtlayan bir yapıt. Kitap üç bölüme ayrılmış: Şiirlik, Dünya Hali, Yıldızlı Düş. İlk bölümde yer alan sekiz şiir, "şiir" üzerine dü- şündürüyor okuru. Yaşamı şiire dönüştürme eylemine çağınyor, kendini şiirle savunmaya çağınyor çocukları Günbaş. "Şiirsiz yaşlanma!" diyor onlara. Anne babala- ra da göndermeleri var: "Annem beni/ 'şiirdamlam' di- yerek sevdi/Babamsa 'şiiryaşın uzun olsun' dedi'" (s, 14} Izin adlı şiir, şairin anlatım gücünün çocuğun duygu dünyasını, gözlemlerini, yaşantısını varsıllaştırmaya yö- nelik ömeklerinden biri. "Ben ağaçtan izin aldım"dedi/ Erik toplayan çocuk/Mayhoş bir dille/ "Size ne?" (s. 18) Izin şiirinde gördüğümüz gibi, Günbaş çocuk şiirinde çocuğu yetişkin diliyle ve mantığıyla değil de çocuğa göre düşünen bir dille anlatır. Çocuğun penceresinden bakar dünyaya. Çocuk doğa ve evren karşısında soru- lara kendince yanıtlar yaratarak bir denge kurmaya ça- lışır. Bu dengeyi sezdiren başarılı dizeler çocuğun uç- suz bucaksız düş evreninin ipuçlannı da verir. Çocuk şiiri yetişkin okurun da zevkle okuyup, imgeleriyle me- taforiar yaratabileceği denli güçlü olmalıdır, diyoruz her zaman. Şiir çocuğu yazmaya heveslendirmeli, estetik duygular uyandırmalı, düşünsel, duygusal çağrışım, coşku yaratmalıdır. "Yürüyüş" şiirinin, bu söylemleri doğrulayan dizelerine bakalım önce: "Sabah sabah/Bir şiiri yürümüş gelmiş babam/Kuş seslerinin izinden/Biz uyurken"(s,î5) Bu dizeler şairin birikimlerini içerdiği gi- bi, okura taşınacak anlamı çığırtkanlıkla değil, onun gözlerinin içine bakarak veriyor. Bugün ve geçmişte çocuk şiirinin temel sorunlanndan biri, izleği ille de söz- cük olarak kullanarak vermektir. O sözcüğü kullanmaz- sak çocuk okur neyi anlatmak istediğimizi anlamaz mı ki? Oysa bir sözcüğü hiç kullanmadan onu anlatmayı denemek, şiiri gerçekten "şiir" yapar. Şiir Cebi'nde böyle dizelerin varlığını keşfediyoruz: "Ne zaman albü- mü açsam/Sesler taşar sayfalardan/Kimi güldüriir, kimi ağlatır."(s, 55) Ahmet Günbaş, şiirlerinde birleşik sözcükler "uydur- ma"yı, çağnşımlar yaratan sözcükler kullanmayı çok sever. Çocuk şiiri için birleşik sözcük türetmek, riski göze almaktır. Ancak Günbaş, öylesine sevimli birleşik sözcükler "uydurmuş" ki, çocuklann dil çağlayanlarına yepyeni sözcükler olarak bile girebilir belki: Simitkar- deş, Şiiraşk, Parkanne. "Gelin simitkardeş olalım/ Çıtır çıtır/Dumanı üstünde/Başlayalım her güne/Sabahlar dolusu günaydın." (s,60) Yaşanan acılar, çıkmazlar, siyasal baskılar, iletişim- sizlik, özlemler, yalnızlık Günbaş'ın yetişkinler için yaz- dığı şiirlerin izlekleridir. Şiir Cebi'nde de eleştirel yakla- şımının varlığını gösteren şiirier var. Ne ki, yetişkin için kullanılan kendine özgü gerilimi içinde banndıran imge- ler, yerini çocuğa göre bir söyleme bırakmış. Kitabın "Dünya Hali" başlıklı bölümdeki şiirier toplumsal sorun- lan işaret edip onlan çocuğun yorumuyla aktarıyor. Sa- vaş, haksızlıklar, yasaklar, şiddet gibi kavramlardan ço- cuğa söz ederek onları konuşturuyor. "Ah bir tekne ol- sam yelken-kürek!/ Delip geçmez miyim yasaklan" (s, 24) Dünya kardeşliğine göndermeler yapan, hoşgörüyü dile getiren dizeler, şairin kendini ve çocuklan çocuk ulusu yurttaşı olarak gördüğünün habercisi gibi. "Eğreti bulurküçük aklım/Sularda çizilen sının/komik olmayın lütfen/Güldürmeyin balıklan"(s, 24). Yasak Ada adlı şi- irde çöllerin, dağların, ovalann, denizlerin ortasına çizili- veren sınırlan bir türlü anlayamayan çocuğun sesini du- yuyoruz. Bu çocuk da pek yaramaz! Bir başka şiirde yi- ne takmış kafasını sınıriara: "Sınır taşının biri/Güvercin aklına uyup/Kanatlanıvermiş!/Ne olacak şimdi?.." (s.22) Yalnızca eğitilen, bir şeylerden ders alması beklenen, büyüklerin istediği gibi cici çocuk olması istenen çocu- ğun çığlığı, bakın şiirin renkli dünyasında nasıl duyulu- yor: "Ne bıraktınız ki bize/Onca öğütten başka?/Yığınla yanlış var/Demek ki arka- nızda." (s,59) Günbaş, ço- cuklara öğüt değil şiir vere- lim istiyor. "Bu sabah sıra bende/ Kuşlan uyandırma sırası" (Sıra-s.19) diyen şair, ço- cuk okuriar şiirle birlikte kendilerine yeni geçitler, yeni derinlikler arasın isti- yor. Nesnelerin ve canlılann farklı duruş ve ilişkileriyle de şiirini yapıyor Günbaş; bu da çocukların çok sev- diği bir yöntem. Aynı za- manda imgeye estetik ol- gunluk da kazandırmış olu- yor böylece. Şiir bittiğinde kulağımızda çınlayıp kalan sözcükler Günbaş'ın ustalığından kaynaklanıyor. Şiir Cebi'nin güzcl tasarım ve resimlemesinden de söz etmek gerek. Her şiirin yanına iliştirilmiş desenler Anıl Tortop'a ait. Tortop 1983'te, Ankara'da doğmuş. Ankara Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi'nden, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Animas- yon Bölümü'ne geçmiş. Mezun olduktan sonra anima- tör, illüstratör ve tasanmcı olarak çeşitli multimedya projeleri, etkileşimli CD'ler ve TV oyunu projelerinde ça- lışmış. 2008 yılından bu yana pek çok çocuk kitabı re- simlemiş. Anıl Tortop'un sevimli çizgilerini taşıyan ki- taplardan bazıları: Yuvariak Masanın Lambalan, Dede- min Hazinesi, Kent Masallan, Masalkent'e Yolcu- luk...Ahmet Günbaş, Anıl Tortop aynı dilden konuşan iki sanatçı olarak çocuklara, eğ- lenceli, bol renkli, dizeleri salın- caklı, harfleri şekerli bir kitap sun- muşlar. Çocuklar şiirle buluştuklannda, sulann sulara kavuşması gibi, her yana köpük köpük sevinçler kon- sun, ceplerinizden biri mutlaka şi- ir cebi olsun! • www.maviselyener.com *Şiir Cebi, Ahmet Günbaş, re- j simleyen: Anıl Tortop, Top Yayın- cılık, 64s, 2010,8+ SAYFA 40 C U M H U R İ Y E T K İ T A P SAYI 1 0 5 7