Katalog

Mustafa Şerif Onaran Dergilerden "Uzun yola çıkmaya hüküm giyen" bir yazar Nice acınası olaya gülümseyerek katlanmak, onun hoşgörülü kişiliğinden kaynaklanan bir özelliktir. Cumhuriyet devrimlerine bağlanmanın önemsenmediği, üstelik küçümsenir göründüğü duyarsızlığa karşı, Turgut Özakman'ın oyunlarındaki ince alaysama, kendimize çekilerek bizi düşündüren bir üzgünlük içerir. "Her ikisi de göstermeci nitelikte, geleneksel tiyatromıızdaki estetik uzlaşmayı ve yabancılaştırma ctmenini yeni bir biçimde kullanan yapıtlardır." Bu yorumlar da gösteriyor ki Turgut Özakman'ın yakın tarihimizin öğrenilmesini istemesinde özel bir anlam var. "DR. RIZA NUR DOSYASI" Turgut Özakman'ın yakın tarihinıizi inceleyen üç önemli kitabı var. "Vahidittin, Mustafa Kcmal ve Milli Miicadele", "18811938 Atatürk, Kurtuluş Savaşı ve Cumhuriyet Kronolojisi" her zaman danışma gereksinimi duyacağımız iki başııcu kitabı. (Oyunlarının dışında hemen bütün kitaplan Bilgi Yayınevi'nce yayımlanan Turgut Ozakman okurlarında devrim bilinci oluşmasını isteyen bir yazaıdır. Bilgi Yayınevi eksilen kitabın yeni baskılarıyla, her zaman okurların ilgisine açık olmasını ilke edinen bir yayınevidir). Dr. Rıza Nur üzerinde dumşumun özel bir nedeni var. Yakın tarihimizin önemli bir döneminde yer alan bu siyaset ınsanı olıımsıız kişiliğiyle, ileriye tlöniik olarak, nice siyaset insanında nasıl yanıldığımızın tipik bir örneğidir. Kitapta onun ruh yapısını anlatan Dr. Hasan Tokol'un bir raporu var. Aslında bu rapor yurdumıızu açmazlara sokan kimi siyaset insanlarının ruh yapısını anlamayı da kolaylaştıracaktır. Siyasetin bir takım çalışması oldıığu anlayışına uymayan, yol arkadaşlarının bir önderi yalnız bıraktıgının ilginç örneklerinden biridir Rıza Nur. Bu olaydan yola çıkarak kişilik yozlaşmasının siyasette ne denli sakıncalı olabileceğini anlıyorsunuz. "Dr. Rıza Nur Dosyası" üzerine Efdal Sevinçli'nin yorumu şöyle: "Ateşlerin içinden çıkarak, devlctimizin, cumhuriyetimizin kuruluşuna en büyük emeği veren Mustafa Kemal'i, yok etınek için en yakın dostlarından, arkadaşlanndan gelen düşmanlıkları, ihanetleri görmek için, Ankara Hükümcti'nin Milli Eğitim ve Sağlık Bakanı, Lozan Banş Görüşmeleri'nde ikinci delege olan Dr. Rıza Nur'un, ölümünden sonra yayınlanan anılarındaki 'kini' anlamak/çüzmek için Ozakman ın 'Dr. Rıza Nur Dosyası' (1995) yeterince tanıklık ediyor." Turgut Ozakman oyun yazarı olarak öne çıktığı için, yazarhk çalışmasının önemli bir bölümünü yakın tarihimizin incelemesine verdiği, çoğumuzun ilgisini çekmemiştir. he/Tarihsel Romana/Belgesel Anlatıya yöneliş ve 'Cumhuriyet Tarihimizi Savunma'" olarak değerlendirdiği bu durumu şöyle anlatıyor: "Tarihimizi öğrenmek için tarihe yönelip tarihten yararlanarak roman yazmak, senaryo yazmak, rejimi (cumhuriyeti), Mustala Kemal'i, 'ideolojiyi' anlatmak, tanıtmak ve korıı mak için incelemeler yapmak, Tıırgur Ozakman da tarihsel bir sorunıluluk ve bilinçle bütünleşmi^tir. 1. Düııya Savaşı sonrasında paramparça olan Osmanlı Imparatorluğıı'ndan Türkiye Cumhuriyeti ni yaratan koşıılları, olayları, Kurtuluş Savaşı'm, l>üyük önder Mustata Kemal'i inceleyip özünde 'rejimi', 'devleti' yıpratıp yıkmayı amaçlayanlara karşı, bir aydın olarak Cumhuriyet tarihimizi, rejimi, devleti savıınmak için incelemeler yapması, kendisini salt bir oyun yazarı olarak tanıyıp tarihe/rarihimize olan ilgisini bilmeyenlerce, şaşırtıcı gelebilir" (ÜNLEM, Oyun Yazarının Tarihle Ilgisi, Tarihin Sorunsallaşması, MartNisan 2005). Turgut Ozakman, o şaşırtıcı yolculuğu yeniyetmelik döneminde göze al mıştı. Serdar Ongurlar'la yaptıgı konuşmada, Kurtuluş Savaşı'nın geçtiği yerlerdeki uzun yürüyüşü dc anlatır: "1948 yazında on arkadaş, Polath'dan Afyon'a yürüdük. Amacimız Kurtuluş Savaşı'yla ilgili anılar toplamaktı. Yiirüyüşün tadı damağunda kaldı. Ertesi yıl yeni yürüyüşlere de katıldım. Dönüşte hastalandım. Ciğerlerim su toplamıştı. Bir yıl, yatmak zorunda kaldım." Bir yazardaki tarihi bilinci, Kurtu luş Savaşı'nın geçtiği coğrafyada yaşarken daha bir anlam kazanıyor. Ceyhun Atuf Kansu da "Sakarya Meydan Savaşı'nı yazarken, küçiicük oğlu Işık'ın ellerinden tutup, Baskomutanhk karargâhı olan Alagöz köyiine nasıl gitti£ini anlatır. Onun asıl amacı, "bozkırlı halk savaşından kalma kokusunu solumaya" gitmektir. (Sakarya Meydan Savaşı, Bilgi Yayıne vi, 1970). Turgut Ozakman da o tarih bilincine ermek için Polatlı'dan Afyon'a yü rümek gereğini duymuştu. ÜÇ DUVARLI DÜNYA Turgut Ozakman asıl, tiyatro dediğimiz o üç duvarlı dünyanın üretken yazarıdır. Otuza yakın oyun vazmış, tarih bilincini, gülmecenin eleştirel diliyle keskinleştirerek, giilümseycn bir acıyla bakmıştır topluma. Nice acınası olaya gülümseyerek katlanmak, onun hoşgörülü kişiliğin den kaynaklanan bir özelliktir. Cumhuriyet devrimlerine bağlanmanın önemsenmediği, üstelik küçümsenir göründüğü duyarsızlığa karşı, Turgut Özakman'ın oyunlarındaki ince alaysama, kendimize çekilerek bizi düşündüren bir üzgünlük içerir. Özdemir Nutku bu yüzden "komik olanı verirken trajik olanı gösteriyor" diye niteler onun oyunlarını. Turgut Ozakman Dcvlct Tiyatroları Genel Müdürlüğü gibi nice önemli görevlere geldi. Çağının sorumlusu bir yazar olduğunu hiçbir zaman unutmadı. IJNLEM dergisi, kapsamlı bir dosya ile bu usta yazarı anarken, gönül bağının anlamını yitirdiği günümüzde, gerçek değerlere ne denli özlem duy mamız gerektiğini de anımsatıyor. • S on yüzyılhk taıihimizi bilmcden günümüzü değerlendirmek olanağı bulunabilir mi? Osmanlı Devleti'nin yıkıntısı üzcrindc ycni bir dcvlctin kurulması süreci, bir serüven öyküsü gibi sürükleyicidir. Turgut Ozakman bu sürecin ayrıntılannı anlamak için, elli yıllık bir çalışmanın içinde buldu kendini. Bilimsel araştırmalarla yerinmedi. Tarih içindeki nice ayrınrılar oyunlarına, romanlarına, scnaryolarına yansıdı. ÜNLEM dergisi lzmir'den yelişenlerlc Izmir'e cmcği geçenlere öncelik tanıyarak, değişik yönleriyle bize onların dünyasını açan dosyalar düzenliyor. Bu dosyalarda edebiyat tarihimize ışık tııtacak ayrıntılar var. Bıınlardan birindc dc Turgut Ozakman anlatılıyor (ÜNLEM, Turgut Ozakman: "Tiyatro Hayatımızın Devre Arasındayız", MartNisan 2005). Günümüz Türk tiyatrosu oyun yazan sıkıntısı çekiyor. Zaman zaman usta yazarlarımızın oyunlarını yeniden yorumlayarak sahneye koymak gereği dııyııluyor. Dili kullanmanın ne denli önemli olduğu oyun yazarlığında anlaşılır. lşte Turgut Ozakman da dil duyarlığının gizlerine varan oyun ya zarlarımızdan biri. Dile duyarlı bir derinlik kazandırılamazsa, konuşma Türkçesinc doğal bir akış sağlanamazsa, oyun yazarlığında başarılı olunamaz. Ozdemir Nutku diyor ki: "Özakman'ın bugüne dek değişme yen ve oyunlanndan tat almamızı sağlayan en önemli özelliği, komik olanı verirken, trajik olanı göstermesidir. Onun nüktelerinde ve ortaya koyduğu komik duruınlarda hep yiirek sızİatan, acı bir duygu belirir (ÜNLEM, MartNisan 2005). "Fehim Paşa Konağı" ile "Reşimli Osmanlı Tarihi"ni yorumlayan Özdemır Nutku şu sonuca varıyor: TARİH BİLİNCİ Hldal Sevinçli "TiyatTurgut ozakman, çauının sorumlusu bir yazar olduğunu hlçbir rodan Romana/Tarizaman unutmadı. MBtnH p l F OMMN HMd> BtMl a. M. Nt: I 0WO OMddMU. »L (Otit) MI111 •» a 41 SAYFA 46 C U M H U R İ Y E T K İ T A P S AYI 7 90