Katalog

Isaac Asimov'un "Vakıf'ı yeniden dilimizde Bir bilimkurgu klasiği asimnv VAKIt KURULURKEN nı dc açıkça btlırtmıştır tlgınçtırkı ( aınpbcll ın bu ısteğı vuzundeıı nııdır, \oksa Asimov ıın tcrclhı mı bu yondcdır bılınmez ama Vakıf serısı bıhmkuıgunun temel edebı metınlerınden bırı olmasına rağmen ve Asimov sonradan serının deva mını da yazmış olmasına rağmen serıde u/aylılardan bahsedılmez Ama robotlar soz konusudııı ROBOTLAR VE KANUNLARI Asimov, 1939 yılında yazdığı bır oykude ılk ke/ çocuklaıı seven ve onlara bakabı len bır robottan bahseder 1940 yılında "Strange Playtellow " adıyla yayımlanan bıı oykudcn sonra yaz dığı bır başka ovkıı olan "Reason"da ısc ( daha sonıa tumuvle gelıştıreceğı robot kanunlaıma değmır Bu kanunlar gıderek yerleşıı ve Ası mov un bılımkurgu yazınına yaptığı ba şat katkılar arasında kı verım alır Ger çekten de sonrakı bırçok kıtabında ro k botlar ve robot ka ' nunları oncmlı bır yer tutacaktır Asimov sonradan yazdığı, ancak Vakıf serısının ılk kitabı olan "Vakıf Kuııı lurkcn"dc dc robot ^^^•K'i * '• lara ve robot kanun larına onemlı bır ış lev vukleı Burada dcğışık kımlıkler al lında goıunen ve tek tek ınsanların değıl ama tum ınsanlığın kurtulması ıçın çaba gosteıen bu ıobot so7 konusudur tn sanlığm tek bır dunyada yaşadığı ve çokuş ten once ılerı boyutlara ulaşmış bır tekno lojınm urunu olan bu robotlar ınsanlardan ayırt edılemeyecek nıtelıkte yapılmıştır vt scv konusu robot belleğınde tum insanlık tarıhını taşıdığı gıbı robot yasaları uyarın ca bu ınsanlığı korumakla gorevlendırıl mıştıı llgınç olan, bu robot yasalarının tan alıcı maddesını bır robotun gelıştırmış ol masıdır Asimov, bır robota boyle bır ışlev yuklemekle ncrcdcyse ınsan zıhnıne yaklaşan yapay bır zıhınden bahseder Ası mov'un 7ihınsel sureçlerı son dcrccc gclış mış robotu Daneel ülıvaw bu yasaları şoy le dıle getırır "'Bır Bır robot, bır ınsana zarar veremcz ya da hareketsız kalarak bır ınsana zatar gelmesıne ızın veremcz lkı Bır robot Ilk Yasa'yla çatışmadığı surece, ınsanlar tarafından verden tum emırlerı yerıne getıımelıdır Uç Bır robot, îlk ya da tkıncı Yasa'yla çatışmadığı surece kendını korumalıdır Ama ıkı bın yıl oncc bır arkadaşım vardı Başka bır robot Benım gıbı değıl Insan olmadığı çok kolay anlaşılabılırdı ama zıhınsel guçlere asıl sahıp olan oydıı ben de guçlerımı ondan aldım Ona gore, bu uç yasadan daha genel bıı yasa daha olmahydı Sıfır bırden ontc gel dığı ıçın buna Sıhrınu Yasa dıyordu Bu yasa şııydu Sıfır Bır robot ınsanlığa zarar veremez ya da hareketsi7 kalarak ınsanlığa zarar geltnesıne ızm veremez Oyleyse, Ilk Yasa şu hale gelecektı Bır Bır robot Sıfırıncı Yasa'yla çatışma dığı suıece bıı lusana zatar veıemez ya da hartkctsi7 kalarak bır ınsana 7arar gelmesıne ızın veremez Dığer yasaların da benzer şekılde değış tırılmcsı gcıckıyordu Anlıyorsun değıl mı* Daneel onun yanıtını bekleyerek durak ladı Anlıyorum' dedı Seldon Daneel devam ettı 'Sorun şu Harı, bır ınsanı tanımak kol.ıy I lerhangı bır ınsanı anmda fark edcbdınm Bır ınsana neyın 7aıaı verereğını, neyın vermeyeceğını anla mak da kolay en azından goıece olarak Ama insanlık nedırr* Insanlıktan so7 ettığı Asimov, Vakıf serisinde, bilimsel bilginin yitirilmesinin ve teknolojik anlamda geri kalmanın insanlık için ne anlama gelebileceğine dair öngörülerde bulunmuş ve bunun için bir çıkış yolu ortaya koymuştur. önceleri uzun öyküler olarak tasarlanan ve Mayıs 1942 ileOcaki950tarihleri arasında Astounding dergisinde yayımlanan bu yazılar, 1951,1952 ve 1958 yıllarında "Vakıf Triolojisi" olarak anılan üç ayrı cilt halinde yayımlanmıştır. Okurların yoğun ilgisi üzerine serinin devam ve başlangıç kitaplarını da kaleme alan Asimov, daha önce de belirttiğimiz gibi, serinin ilk kitabı olan "Vakıf Kurulurkerfi sonradan yazmıştır ve bugün Vakıf serisi yedi kitaptan oluşmaktadır. ve bu seri çoktan bilimkurgunun klasikleri arasındaki yerini almıştır. n EsinCOŞKUN nlu bılımkıırgu ya7an Isaac Asimov 1942 yılında Astounding dergisinde yayımlanmaya başla yan Vakıl serısını yazrnaya baş ladığında kuşkusur bu serının bılımkıırgu turunun yapı taşları arasında yer alaeağını henu/ bılmıyordu Dergının sahıbı )ohn ( ampbcll, başlangıçta uzun bir oyku ola tak dıışunulmıış ve aslında Roma Impara torluğu'nun çokuşunu bılımkurgu teme lınde ele alan "Black frıar of the 1 lame Ateşın Kara Keşışı" adlı oykuyu satın almaya kaıaı verdığınde, bu oykunun gelıştı rılebıleceğını ongormuş ve Asımov'u dcs teklemıştır, ancak Campell dergisinde ın sandan ustun uzaylılar gormek ıstemedığı etkılerını go7İer onune seıeı Ve o7ellıkle vuıgu yaptığı bu bas,ka iK)kia altm çağını yaşayan bıı ııygaılıkta /amanh gıdeıek aı tan atalet ve yozla^ma sonucunda nasıl ço kuş surecınc gırıldığıdır Bu ctmcnlerın yanı atalet ve yozla^nıanııı vc ^^ avak uv duramamanın bırçok uygarlığı vok ettığıne insanlık taııhı boyunca bııçok kcz tanıklık ettık Antak Asimov Vakıf dmsındc çok daha buyuk bu yıkıma vuıgu yapar Insan lığın roptan vok oluşuna (ıeı çekten de so7 konusu olan mılyonlarca dunvaya yayılnıı^ ınsan ırkının atalet ve vo/la^ma sonucunda çoku^ surecınc gumcsı vc bunun sonucun da tek tek dıınyalarda kısılı k.ıl.ın ınsanla rın kendı aralarında vaijadıkları çekı^mc vc ıç savaş ve savaşlaıla toptan vok olmasıdıı lijte Vakıf serısındc boyk bır vok oluş surc cıne gıren ınsanlığı anlatan Asimov ınsan lığl bu yok olu^tan kurtarmak ıçın bırta kım çareleı one sııreı Bıınlaıın has,ında bı lını gclmektcdır Dın ya da ınsanlığı ayakta tutan dığer ahlakı ve torel değerler değıl ama bılım Bıı şekılde laık bır dunyada bilimsel bıl gının onemını ve bu bılgının korunmasını on plana çıkaran Asimov, çokuşten sonra ınsanlığı toptan yok oluijtan kurtarmak ıçın insanlık taııhının bılgı bırıkımını sak lamaktan bahseder Bu bdgı bırıkımı ısc, Ansıklopedl Vakfı s.tvesınde koıunaıak ve ınsanlığın, gcleceğındekı karanlık gunlerı kısaltaıak tekrar ıhtışamına kavıışmasina yardımcı olacaktır Vakıf serisinde boyle bu du^ıın(.eyl one suren ve l^leyen Asimov ınsanlığın geleceğını bdımde goımcktedıı Ve sonıaılan va/dığı, seıının ılk kitabı Va kıf Kurulurkcıı "de psıkotarıh dıyt bır bı lıııı dalından bahsedeı Matematıkçı Haıı Seldon tarafından kuramsal anlamda gclii; tırılen ve tek lek ınsanlaıın değıl ama ın sanlığın geleceğını matematıkscl olarak he saplamanuı mumkun olabıleccğını teoıık olarak ortaya koyan bu bılım dalı ınsan davranıs,larının ıstatıstıksel olarak sınıtlan dırılabıleceğı varsayımından hareket eder Oysa, yuıe kıtapta belırtıldığı gıbı, msan 7ihnının karmaşık yapısı 7ihnın ortaya çı kaıdığı çeşıtlı davıaıu^ kalıplaunuı ve bun lann etkılerının okunabılecek, tahmınde bulunulabılecek bır duzeıı orlaya koyma ması psıkotarıhın uygulanabılırlığını ım kânsız kılmaktadır KARANLIK CAĞLARI KISALTMAK Ama aynı zamanda, Galaktık lmparator luk'un çokuşııyle bırlıkte ınsanlığın gırece ğı o karanlık çağları kısaltmak ıçın dc bu nun uygulanabılır olduğunun kanıtlanması gerekmektedır tijte ılk kıtap 'Vakıf Kuru lurken" bu surecı anlatıı îkıncı kıtap "Va kıf"ta ıse, Galaktık tmparatoıluk çoknıu^, gezegenler arasındaki ıletı^ım kopmuş ve ınsanlar gıdcrek kendı galaksılcnndckı kendı ge7egenlerınde soyutlanma surecıne gırmıs,tır Bu soyutlanmayla bırlıkte tekno lojık anlamda bır gerıleme sıııecine gıren ınsanoğlu yava^ yavaş tum bılgı bırıkımını yıtırmeye ba^lar Ve Galaktık lmparator luk'un bırlcs,tırıcı gucunun yokluğunda, dunyalaı aıasında ve dunyalann kendı ıçınde egemenlık haklan ıçın sava^lar pat lak verır Ansıklopedı Vakfı yanı "Vakıf "ın onemı ışte burada ortaya çıkar Asimov, Vakıf serisinde, bilimsel bılgının yıtırılme sının ve teknolojık anlamda gerı kalmanın insanlık ıçın ne anlama gelebıleceğıne daıı ongorulerde bulunmuş ve bunun ıçın bır çıkış yolu ortaya koymuştur Oncelerı uzun oykuler olarak tasarlanan ve Mayıs 1942 ıle Ocak 1950 tarıhlerı arasında Astounding dergisinde vayımlanan bıı va7ilar 1951, 1952 ve 1958 yıllarında "Vakıf Trıolojısı" olarak anılan uç ayıı cilt halinde yayımlan mıştır Okurların yoğun ılgısı uzerıne scrı nın devam ve başlangıç kitaplarını da kale me alan Asimov, daha oncc de belırttığı mız gıbı, seıının ılk kitabı olan ' Vakıf Ku rulurken' ı sonradan yazmıştır vt bugun Vakıf serısı yedı kitaptan oluşmaktadır Ve bu serı çoktan bilimkurgunun klasikleri arasındaki yerını almıştır • Vakıf Kurulurken/ Isaac Hetijtm Yaytnlan/ 651 v KİTAP S AYI 7 9 0 Asimov Vakıf dlzlsinde Insanlığın toptan yok oluşuna vurgu yapar ınızde uereye bakınamız gerekıyor? Insan lığa verılen zararı nasıl anlayacağızr1 Yaptı gımız bıı seçımın, bır butun olarak ınsanlı ğa 7ararından çok yararı dokunduğunu nc redcn bılebılırız' Sıfuıncı Yasa'yı gelıştıren robot oldıı tamamen eylemsi7 hale geldıçunku ınsanlığı kurtaracağını tam olarak bılemese de, oyle olduğunu hıssettığı bır hareketı yapmaya zorlandı O eylemsız ha le gelınce de, butun galaksıyı korumak ba nakaldı "' Gorulduğu gıbı, Asimov'un sonradan yazdığı ve aslında Vakıf serısının ılk lutabı olan "Vakıf Kurulurken"de matematıkçı Harı Seldon vc robot Daneel arasında ge çen bu dıy.dog, aslında Vakıf dmsının O7iı nu yansıtır Gcrçekten de, bugune kadar bırçok ımparatorluğun çokuşune tanıklık etmış, bu çokuşu yaşamış, kımı zaman tu muyle yok olmuş, kımı 7aman da asımıle olarak dığer uygarlıklar ıçınde varlığını surdurmuş, antak tamamıyla yok edılme dığı, yağmalanmadığı surece bırakıtları gunumuze kadaı gelebılmı^ uygarlıkları du şunduğumıi7de, Asimov'un Vakıf serısını hangı temelden hareketle kaleme aldığını ılaha ıyı anlarız Asimov O7cllıkle rek tek ınsanlara dcğıl, ınsanlığa vurgu yapar ve bır uygarlığın kımıluş aşamasını yukselışı nı ve çokmjunu çok ıyı değerlendırerek kı taplarında yansıttığı gıbı, dının, teknolojık gelışmenın, bilimsel bılgınuı ve bu bılgının korunmasının, çok kulturluluğun bır ııy garlığın yukselmesınde ve gelışmesındekı U SAYFA 32 C U M H U R İ Y E T