Katalog

İzler ve Gölgeler D YeşimVESPER 'der A ynaya baktığınızda han gı suretınızı goruyorsu nuzı* Bılmcdıgınız bır ıklımde claha once adım atmadıöınız sokaklarda kaybolur ken yoiunu bulardardan mısınızr1 Yoksa, edebı gezıntıleıde u sıı rerken, gcrçekle duş gucunun harmanlanma anlarında yazının coğıalyalarında kaybolanlardan miı* Sııretını? nc olursa olsun, kendısını "yalnızca bır ulkede dcğıl o ulkeyı gerçekte vaı eden yazarların, sanatçıların yapıtların (\d da dolaşan bır gezgın ' olarak laıumlayaıı Ncdıın Guısel'ın, ta mamıyla bır erkegın penceresın den gorulcn ve eıkeklerın dıınya sını yansıtan son çalışmasında sız de tat alacak bır şeyler bulabılırsınız belkı EDEBİYAT GEZİNTİLERİ ÜSLUBU "Oncc ırmak vardı" dıyor Nc dım Gursel ve "İzler ve Golge lcr" adını ta^ıyan son kıtabıyla bu kez okuru ıyot kokusundan uzakJaşrırarak farklı ımınlıık, ge mşlık, deıınlık vc ıcnkte yol alan nehır kıvrımları boyunca bır kentten dığerıne dolaştırıyor Ya /ar, artık tazlasıyla aliijini!} oldu ğumu7 edebıyat ge7intılerı uslıı buyla, kent lehberlerı kolunun altında, sevdığı edebıyatçılar ım gelemınde, bır ırmak kıyısından dığerıne yonelıyor durmaksızın Değer verdığı bııyuk edebıyatçıların ve sanatçıların golgelerının peşıne duşerek, yaşadıklan top raklara can uflcmış bu ısımlcr aratılığıyla kentlerın ruhıına gır memızı saglıyor Aşkın, keyfııı, mıi7iğın mekânı olmasının yanı sıı a cınayetlere bulanmıs, komp lolara sahnc olmus. kcntlcrın ru hıına Hcm ogrcnıp, hcm de ha yallere dalıyorıız satıtlaı aıasında dolaşırken Kıını yaratıuyı ete ke mığe bunındurdıığıı kent yıyıp bıtırmıs,, kırnı de onun sayesınde varlığına anlam katmıs, Kımı şe hır kalabalığı îçrnde en çok du yumsdinıs, yalnızlığı, kınıı de ken dını dışarıya kapatmakta bıılmuş ço/umıı Kınıı bıı annenın sıcak fıgını aıamış sokaklarında dola şırkcn, kımı de tutkulu bır kadı nuı davetını Seyyahlık dıışleu lyıce pekıs,en okur ıse uzun bır iç yolculuğuna çıkmaya hazır haldc, an gelıyor bır ozanın satırlarında yıtırmek ıstıyor kenduıı, an gelı yor eşsi7 bır tuvalın onıınde erı mek An gelıyor Gogol ıle yenı dtn buluşma an gelıyor, Kaf kayla vcdalaşma, ve an gelıyor lalıar ben Jelloun ıle artık tanış ma vaktının geldıgını faık edıyor Ya da aynı anda hem Balkan lar'da Osmanlı nın ı/ını surerken hcm de Sen Petcrsburg'da beyaz geceyı dııyumsamak ıstıyor Yazaı, lvo Andııç ten alıntıyla "aralanmıs, bır kıtaba benzcycn, açık saytalarının her bırınde yer alan bahçelerı, sokakları, tarlala rı, mc7arlık vc camılcrı okuyabı leceğımız kentler den balısedlyor ve bır Baudelaıre okumasıyla açı lıyor kıtabın sayfaları "jaırın son gunlerını geçirdlğı Bruksel de dolaşıyor, Buyıık Ayna Otelı'nde konaklıyorıi7 Kentın uğultusu ıçındekı yalnı/lığı, "çoklııkta tek başınalığı" yansıtıyor ozan s,ıınne, 7amanla kent kultımı gelıştıkçe çağdaş edebıyatın da va/gecılme? ızleklerınden bın olmak uzcrc YAĞMUR VE CİNAYET1 Daha sonra yağmurlu bır Ro ma gunune gotııruyor Nedım Gursel bızı Bu kez Caravaggıo tablolarının ı/ını suruyoruz Vaf tızcı Yahya nın Boynunun Vıırul ması, Loreto Madonnası, Yılaııh Madonna tablolarının yazar 117e ruıde bıidktığı ızlenmıe, anne ço cuk ılışkıstne ve anne ozlemıne uzanıyoru/ Bu yağmurlıı gunde cınayet ve kan kokuyoı Roma Ne tuhaf1 Oysa Roma nc kadar da guzel guneşlı bu bahar gıınıı Yıpranmıs bınaların Akdenız renklı cepnelerı uzerıne vuran guneşle ışıl ışıl aydınlanan Ro ma Kendı s,ehır ımgelcrımızın kımse tarafından bozulmasına ızın vermemelı en ıyısı Ru ma'dan Prag'a geçtıg'ımızde de peşımızı bırakmıyor yağmur ve bıyatçısının, onun yazınının kı tap kahramanlarının da anahzını yapıyor Ardından Dınyeper kıyı sındakı Gogol raııdevusuna ge<, kalmak ıstemedıgındcn, hi7İı adımlarla Ukıayna va doğnı ıler lıyor Daha sonıa ısc yazarın vdi ceçılmez sevdası olan Balkan lar'da dola^ırken Balkan halkları ve entelektuellerıniii Osmanlı ha kımıyetıne bakı^nı ( Kmanlı so murgecılığuıın onlaı u/eıınde bı raktığı ızı ogrcnıyoruz Bosna'da, Yugoslavya'yı parçalavan savaş sonrasında kendını hala lanı ola rak tedavı edemcmış bır halkın ı^ıne karı^ıvoı bıraz daha geııye gıderek Nobcl odullıı va/ar tvo Andrıç'ın Bosna vla kurduğıı ılı^ kıyı en lyı ozetltven ya da Bosna halkının çok basjanlı bır panora nıasını cıkaran eserlerının adını hemen bır kenara ııot edlvoı uz ArnavLitluk mıllıyetçılı|*l vc bu ulkeıun oııemlı ya/aılatından Is maıl Kadare'nın cscrlcıı dc ılgılı satırları ıse tesadııf o kı bır Parıs kahvesuıde, tam da Ismaıl Kada re bırkac, masa otcmızde oturur ken okuyomz Bır yazının cte ke mıge buıunmesı ^uplıesız bu ol malı dıyoru/ ıçımı/den gulumse yeıek Oysa Boıges ın "golgemın bıle sevgılısı yok burada" dedıgi Bııenos Aıres'tc, La Boca'da gclı şen tango kulturune daıı satırlar da gozlcrımız ılcrlcrken, nc yazık kı C arlos Gardel ın ııne kavuş turduğu "Kederlı Gecem" ıle şenlenmıyor kulaklarımı/ "İNSANA YER YOK BU DÜNYADA" Nedun Guısel okvanııs aşıp, Ren kıyısındakı Rotterdam'a var dığında ıse 'Insana ycr yok bu dunyada, valnızca demır çellk, petrol ve komure yer vaı" dıye anlatıyor şehrı "Kendı başına buyrıık bırer dev onlar dıınyamı zın yenı sahıplen olarak tanım ladıgı endustrıyel makınelcrle cevrılı bu ortam bellı kı yeterınce ılham vcrmıyor yazara En ıyısı tekrar okyanusıın ote tarafına geçmek Lkononıık değıl sanat sal uretkenlığuı kentıne ula^mak Caz muzıgını doguran, Louıs Armstrong'a can veren New ()r leans'a Cazla geı,ınlen gunleıın ardından, 14 yuzyıl seyyahı lbn Battuta nın ızını surerek, unlu gezgının ^ehrı Tanca da duraklı yor Nedım Gursel Matısse'ın tablolanndakı Ianca yı arayan yazar, aradığını bulamayınca ar kadaşı Tahar bcn (elloun'un es«c rıne sığıntyor, olıınıu bıle gıi7el bır yolculuk olaıak bctımleyen Tanca'da Sessız Bır Gun'e Daha sonra şaırlenne, yazarlarına bu yuk değer veren Azerbaycanlı ların kentı Baku'yc dusuyor Gur sel'ın yolu Son ciurak Istanbul'a vardığında ıse bu ke7 de şarkıyat (,ı gezgın Pıerre Lotı, nam ı dığer Juiıen Vıaud'nun gozuyle bakıyor asırlann gorkemını uzerınde taşı yan kentımı/e Nâzım'ın Lotı'ye ofkesıne, Edward Saıd'e kadar uzanan "şarkıyatçılık' tartışmala rına yer verıyor satırlarında Pıer re Lotı'nın yapıtlarını analız edı yor yazar Onun eserlerının temel ızleğının "olum" ulduğu konu sunda yaptığı yorumlara sıra gel dığınde ıse okuı ıla artık kıtapta kı yolculugun sonuna ula^tıgını fark edıyor •KRONİK GEZGİNLİK" Nedım Gursel gıbı kıonık "gezgınlık" ıllctınc yakalanmı^, yukunıı bır tıırlu yen. ındırmeyı becerenıeyen, heı an yola çıkma ya hazır go^ebc ruhlardansanız c^er, "izler ve Golgcler"ın sayfa laıında ılerlerken, derınlere bır yere demır atmış o uslanmaz durtunun, o onulmaz ılletın tek rar esırı olabılıyorsunuz Bu kez, kıtapta adı geçen onlarca yapıtı da sırt çantanmn ıçıne katarak tekrar uzanmak ıstıyorsunuz he nuz tanışmadığınız, ya <1A çok tandır hemhal olduğunuz ama (arklı bır gozle yenıden bakmak ıstedığuıız yerkure coğrafyaları na, sıze tılsımını vcrmcyc hazır olup olmadığını bılemedıgınız dunya kentlerıne doğru Merak perısı kondurmaya gorsun opu (.uğıınu ııstılca alnımza alıp başı nı gıtme duygusu tekraı sarıp sarmalıyor tenınm, benlığını/ı (3 ıınkıı /engınleşmek değıl mıdır aslında basjıa dıyarlara gıtmek 5 Baska ınsanlara, ba^ka duijunce ve kultur kalıplarına varmak bıı ken ıkı ıkıyken beş, on, hatta onlarca olmak aynı bedende, ay nı yıırekre, aynı beyınder1 Ba7en "otekl'nı anlamak ba/en de kendımızı bulmak adma harca nan bır çaba Ba7en de ozgurlu öıın o doyıım olmaz tadı Işte boyle bır ^ey gezgın olmak Çok acayıp bır hastalık1 İzler ve Gölgeler/ Nedım Cunel/ Dvgan kttap/ 213 s ılgılı bır tıti7İık bıı Paslı Ayna'dakı hayatın heı koşesınde hesaplaşan savaş vc barış okları nı yııreğıne batıran şaır, acılara gulumseyen yuzuyle çıkıyor kar şımıza Fıguratıf bıçımlcrde ken dıne ozgıı unlemlerıyle gondeı meler yaparken fonnalızmın tu 7ağına duşmeden kendıne has bıı çızgıde yuuıyoı Kalıpla^ma ya karşı duran ses ve ıma)lar cıd dı bır emeğın vansıması Yarına daır çok ^ey var gel gıtlerın yor gunlıığunda "âh mtm dudaklı ozum rntmoza sozLukltnnıın tçındıkı zcbrın yoğunluğu tvtt sını rahatstz ıtnıtlı nıtmoza (s 2i) ANLAMA UYGUN BİR BİÇİM Ş,uphesız :}diı hem geçını^ı hem de kendını her an devıngen bır yenıhkle sunabılmelıdır Mustata I ırat çok yonlu bu ıl gıyle duyıımsuyor şıırı Hasretle beklenen yolcunun cılduğu gemı rıhtıma yaklaşırken, duyulan he yecanlar vardır I âlezar ^ıır yol cusunu bekleyenlerın yuregınc bıı hcyecanı akıtıyor 'jıırlerı okurken gokku^ağı rengı lıılarıy la scvgılının, ıçınızdcn her an geçtığını hıssedıyorsunuz Şurde anlama uygun bır bıçım oluştıırmayı seven şaır, noktala ma ışaıetlerınden vazgeçmıyoı Ozellıkle, ıınlem, sorıı ışaretı ve ııç nokta ıle dokunıışlarını veren Lâlez ar Yllmaz ALBAYRAK // ioğalmak çoğalmak ioğal • • mak yarına bolunmvkttr aslında, kalbı me muhurltndtğın anda" (muhur çıçeğı s 44) Bır varmıs bır yokrnuş arafın da seslerın duyulduğu bır donemde, Sessı/hkte çoğalttığı hasret ve vuslat sozlermı paylaş mak ısteyen Mustafa Fırat'ın ıkıncı ijur kıtabı Lâlezar Gele nek ıle yenılık arasındakı yol arayışındakı serııvende onemlı tespıt ve canlanmaların olduğu bır donemde, ılk kıtabı Paslı Ayna'dakı çızgısınden farklı ola rak bu kez tematık bır eserle duruluyor, mecrasını bulan sıı çogalıyor Nesne ıle sozcuk, sozcuk ıle anlam arasındakı gostergelerı dıle hâkım bır bıçemle ortaya koyabılen bır s,aır Mustata Fırat Sonsıızluk seferuıde ıçınde yanan kandılın tıtrek ışığı ıle naydtı kuşatan olumu ve karan lığı aşarken, dızelcrıylc davetını flslldlyor ' ey cân ne gelır elden ? naçar duşmuş kalbtmle paylaş kalbını sonsuz bır jebtr olmak nttyorsa bır kasaba'" (s 11) Sıırde orıjınalıte, farklı unsur larla ılışkılendırılcbılır Bu her şaırın kendı poetıkasından do garı vc zamanla kalıcılığını ıs patlayan bır yayılmadır Fırat, orıjını gelenekten bugune uza nan, s,ıırde ıçerık ve yapı sorununıı cızumsemış duygu ve du s,ııncenın ruhta mayalancüğı dızelerle yazıyor ne kı abraz yanıdtr yaşamtn butun suskunluklar1 &am yukunu daSıt, kırtk mavnanla bu nuruç neden 1" (s 18) YAPI VE DİL Ilk kıtabına gore belırgın bır açılım ve değışım soz konusu Içenkle beraber yapı ve dıl ile i! dızeler mevcut ılk sozcukle can lanan dızclcr, hcp bır duşıınce nın, hayalın, umudun, hu/nıın zırvesınde bırakıyor okurun ru hunu "avnçlartmda buznun veya hıyrlısı" cınayet "Bu kentın tarıhı, cınayetler tarıhtdır" dıyor Fraglı cın ve anlatıyor Gursel'e tum entrı kalanyla her taşına, her koprusune yazılan, bır zamanlar sımyacılara dahı baş.kentlık yapmış bır kentın tanhını Yola devam edı yoruz Prag'ı da yağmursıi7 ve grı olmayan bır gunde duşunmek çok zor Adı Kafka'nın ısmıyle butunles,mıs. bu kent, buğulu at mosfenyle yazarın karanısar evre nıne de bızı daha lyı hazırlıyor Sonra uzun uzun Kafka'yı duşu nuyonız, kendısı kaçmaya çalış tıkça, bır hayalet gıbı bır tıırlu peşını bırakmayan ve onuıı kâbu su olan kentınde, Prag'da "Donuşum"un yazanyla ılgılı duşıın celerımıze ara vcrıyoruz bır sure Çan seslerı eşlığındekı Basel'den geçıp Sen Peteısburg'a vardığı mızda "kureselleşme surccınde kaybolmaya yıız tııtan Rııs ru hu "ndan bahscdıyor Nedım (ıiırsel Ne dc olsa Sovyet rejımı birasında ve sonıasında kenrın sokaklarını arşınlama hrsatı bul muş şanslı ınsanlardan o Şchrın sokaklarında Dostoyevskı eşlığın de dolas,arak, bu buyuk Rus. ede "bakışlanntn halesıne dokunmak mı mutluluk? (s 35)gıbı Geçmışı ve bııgunu sozcukler lc buluşturup gelecege uzanan Fırat, bır gezgtn gıbı kavramlara açtığı yenı pencerelerle hayatı yorumlııyor Yapay de^ışımlenn, ızmlerın kendıne ve geİeneğe ya bancılaşmanın dışında, sprıtuel (tınsel) gerçeğı, yaşam ıle buluş, turma eğılımı vaı Vaıoluşsoıu nunu eksı sonsuzdan artı sonsıı za udeleyen, geleneğın ıııhıına dokunmuş bır bıçemde dengc sını bulan akış butunlııkçu bır yapıya izler taşıyor "YAŞAMADAN YAZILMAZ" Şur ıçın defalarca soylenmi!) tır, "yaşamadan ya7ilma7' ıfade sı Yaşamak yalın ve tek boyutlu bır şey değıldır Ya7mak ıse ya şamaktan ote, boyutlaıa gıren bır ruhun kavgası, yaralanması kanaması ve goc etmesıdır Lâle zar'da her dızede yureğı kana yan bır şaırı sızler de goreceksı nız Yenıyı eskıyı yıkmaya bağla KİTAP S A YI SAYFA 42 C U M H U R İ Y E T 790