Katalog

Bertil Emrah Oder'le ABde Anayasa ve Anayasacılık' üzerine 'Türkiye'nin katılımı halinde, Türk anayasal düzeni de anayasalar \ birliğinin parçası olacak' AB 'nin 17 Aralık'ta 'biz aşağıdakilerin', 'henüz müktesehata uygun değil'lerin hakkında düşündüğü, gafletkeş medyantn dayatttğt fenni cümbüş havastna taban tabana zıt, loplatmnda kof, ucu açık, uçuk kaçık bağlamında içi çclişkili, siltin sene kalkındırmama planlı, Kıbrts'ı ha sattırdt ha sat/ıracak makus 'gereğin', yasalevrenine, cüz cüz alameti jarikasına, yani anayasasına, pek yerinde ve pek gerçekçi bir Yasa/temel yasa ve uluslararast antlaşmamn anayasa ile ilifkisi ya da benzeşmesi sarununa, özellikle ulusüstü kurulusların kurucu belgeleri ile anayasa kavramı arasındaki çaktsmaya özel bir yer verilen birinci bölüm, anayasaya ilişkin yaklaşım çeşitliliğini göstermeye çalışan açıklama ve değerlendirmeler tşığında, anayasanın işlevlerini sapiayan bir başlıkla sona eriyor. Oğretide ve Avrupa Topluluğu Mahkemesi'nin (ATM) karar ve görüşlerinde anayasa kavramının nasıl anlaşıldtg'ının araştırıldıg'ı ikinci bölümde ise öncelikle, kapsamı bakımından tartışmalı bir kavramsal kategori olan 'birincil hukuk'un açıklanmasına ve sınıflandırmastna çalışılmış ayrıca, kurucu antlaşmalar ve AB Anayasa Taslağt için kullanılmış ya da kullantlabilecek, anayasa kategorilerine değinilmiş. ATM'nin anayasa kavramını kullandıg'ı iki karar ve iki görüşte, anayasaya farklt anlamlar yüklediğini vurgulayan çaltsmada ATM karar ve görüşleri bu yüzden anayasanın anlamlanna göre sınıflandırdmış. Bölüm, AB'de anayasa tartışmasının özgün yönünü yansttan 'devletsiz anayasa' konusu ile biçimsel anayasa karşıtı ve yandaşı görüşlere de değiniyor. AB'de anayasacılık adtyla ilcri sürülen teziere ayrtlan üçüncü bölümde, bu tezlcr, çalışmada 'anayasalar birlig'i', 'çokmerkezlilik ya da çokmerkezli anayasacılık' ve 'yer değiştirebilen hiyerarşi' olarak üç grupta toplanmış. Tezlerin temel hedefi, ulusal anayasalar ile AB anayasal düzeni arastnda uyumlu bir birliktcliğin kuramsal temelıni hazırlamak. Çalışma, tezlerin, AB bütünleşme kuramında yer alan temel yönelimler (işlevcilik; hükümetlerarası yönelim; Jederalizm) karşıstnda, AB'yi siyasal bakımdan anlamlandırma veyönlendirmede yeni bir seçenek sundug'unu savunmakta. AB Anayasa Taslağt na ayrılan dördüncü bölümde, AB'nin GeleceğiKurultayı'nda taslağın yapım süreci kurultay belgeleri, kurultay içtüzüğü ve eleştiriler ışıg"ında incelenmis. Bölümde taslağın AB anayasa hukukunda yapacağt öneınli değişıkliklere de özel bir yer veriliyor Beşinci bölümde AB bütünleşme kuramının lemel yönelimlerini oluşturan işlevcilik, hükümetlerarası yönelim ve federalizmin anayasa kavramına bakışları, bunların anayasa konularınt nasıl etkiledigi araştırılmakla ve bu bağlamda AB Avrupa Konseyi ve oybirliği/oyçokluğu kurallan ayrıntılı olarak incelentnekte. Avrupa bülünleşmesinde sıklıkla birlig'i sağlama ya da konfederasyon anlamında da kullamlan federalizmin AB'dcki unsurlan kapsamında iki konu ele alınmış. Ye/ki sorununun bir bileşeni olarak 'ikincillik ilkesi' ve 'üstünlük doktrini'. Yetki sorunu ve ikincillik ilkesi bakımından taslağın getirdiği değişiklikler kapsamlt biçimde değerlendirilmiş. Üstünlük doktrini ele alınırken de, ulusal benimseme ve olumlama örneklerini içeren bir tablo yapılarak gözlemlerde bu tablo esas alınmış. Kitabın arastırma süreci, AB Anayasası nt hazırlayan AB'nin Geleceği Kurultayt'nın toplanmasından çok daha öncesine dayantyor. Ancak Bertil Emrah Oder için araştırmanın en heyecan verici ve yorucu yanı anayasanın yapım sürecini kurultay belgeleri ve yabanct basın araalığı ile günü gününe izlemek olmuş. Kurultaya katılan ulusal parlamento temsilcilerinden Emre Kocaoğlu ve Gisela Stuart'ın izlenimleri de, çahşmanın zenginleşmesine katktda bulunmus. • D Gamze AKDEMİR itapta da belirtildiği gibi arictyasıi kavramına ilişkin olarak IH. yüzyıl sonrası gcliştirilen kavratn ve kuramlarırı büyük kısmı devlet eksenli. Bu bağlamda, 'anayasa' kavramtmn Avrupa bütünleşmesine uyarlanması aslında güç değil mi? 18. yüzyıl sonrasında anayasa kavraınıııa ilişkin olarak önc süriilen görüş vc kuramlardaki e.ıkış noktası kuşkusuz devlet ya da devletin anayasası. Cıüniinıüz anayasa hukuku için de devlet ekscnli düşünüşütı egemen olduğıı kolayca görülebilir. Bunıın tcmel nedeni, uluslararası ilişkilerin işbirliği ve karşdıklı bagımlılığa yönelmesine ya da sıkça anılan 'küıeselleşmc' olgusuna rağmen, devletin halen siyasal iktidarın en köklii kurıımsallaşma modelini oluştumyor olması. Böylece devlet, örgütlenınesi ve özgür lükç,üçogulcu toplumlarda sınırlanmış iktidarı ile anayasa kavramının ve anayasa hukukuııun konusu olmaktan kurtulanııyur. Anayasaya ilişkin temel yaklaşımlar ve kategorilcr, devlet anayasalarından yola çıkarak geliştirilmiş olmakla birlikte AB anayasal düzenine de uyarlanabilir. AB'nin anayasa sorunları, AB'nin özel liklerini gözden kaçıımaksızın, anayasa kavramına ilişkin düşünsel birikimin ışı ginda irdelenebilir. AB, anayasa hukııkunıın devlet merkezli bakışını zorlasa da, X bakış; Bertil Emrah Oder imzalı 'AB 'de Anayasa ve Anayasacılık' (Anahlar Kitaplar Yayınevi). AB'de anayasa ve anayasacılığın anlamlannı ırdelemek üzere 2002 2004 ytlları arasında hazırlanan, fakat kapsamında ele alınan pek çok konu ve ileri sürülen görüsler bağlamında, söz konusu iki yıllık zaman dilimini asacak biçımde, çok claha uzun süredir derlenen verilere dayanan bir çalısma. TürkiyeAB ilişkilerine yönelik değil, dogrudan, hukuksal degişıkliklerin ve siyasal canlılığut çok yoğun ve hızlt oldugu AB'nin 'içine' hem anayasa kavramı, bem de AB anayasa sorunları konusunda Türkiye'deki öğretiyigöz ardı etmeden yönelik bir çb'zümleme ve değerlendirme denemesi... AB'nin yapısı ve değerlerini olduğu kadar, karmaşıklıg'ı ve iç çelişkilerini 'anayasaa bir hakısla yorumlama çabası... 'AB'de Anayasa ve Anayasacılık1, anayasa kavramı başta olmak üzere, AB'yi anayasa hukukunun temel kavramlanmn gözüyle irdelerken, AB'nin anayasa hukukundaki ('anayasa kuramı / 'anayasa hukukunun genelteorisi' / 'genelesaslar) yerinigöstermeyi de hedeflemekte. Arastırma sürecinde, kurucu antlaşmalara dayalı bugünkü hukuksal düzen ile gelecek için tasarlanan taslak arasındaki hağ özellikle gözetilmis. Böylece 1: Ulusüstü nitelıg'ı ile topluluk(lar); 2: Topluluk(lar) ile hükümetlerarası unsurlan ortak dıs politika ve güvenlik politikası ve polis ve adalet ishirliği kapsamak üzere 'üç sütunlu' Birlik; i: Üç sütunlu yapıyı tek hukuksal çalıda toplayan taslaktaki 'Avrupa Birlig'i' karstlastırmalı olarak incelenmis. Çaltsmada, konu bes hölümde ele alınıyor: 'Anayasa' kavramına odaklanılan, kavramın evrimine ilişkin unsurlar 'politeia, 'temel yasa ve 'liberaldemokratık bir içerıkle tammlanma; 'normatif ve 'olgusal anayasa' gıbi kavramın anlamlanna ilişkin yaklasımlarla birlikte dcğerlendirildiği binnci bölümde anayasamn değerler ve foplumdevlet ıkdtstylc üiskilcri de incelenmis. üye devletlerin ulusal hukuklarındaki anayasa tartışmalarından yararlanabilir. Sözgelimi, anayasayı sınırlı iktidar düşüncesine göre tanımlayan anayasa anla yışı ya da anayasayı diğeı normlar karşısında bir üst norm olarak gören pozitivist anayasa bakışı, AB'nin kurucu ant laşmaları ve AB Anayasası için de kullanılabilir. üahası AB kurucıı anllaşmaları da, AB Anayasası da kuruculuk, siyasal istikrarı sağİama, biitünleştirme ya da meşrulaştırma gibi devlet anayasalannın işlevlerine benzer özellikler gösteriyorlar. AB bir devlet olmasa da, topluluklara ilişkin yctki alanında üye devletlerle egemenlik yetkilerini, dolaytsıyla siyasal ikti darı kullanan sıra dışı bir örgütlenme modelidir. Dolayısıyla, loplııİuk organlarının yaptıkları işlemler siyasal iktidarın kııllamldıg'ı araçlardır. Bu da, topluluk işjemlerinin bağlı olduğu siireçlerin saydamlığı, süreçlerc katılan organlarııı de mokratik meşmiyeti ve işjemlerin yaratacağı hak ihlalleri gibi sorunları beraberinde getiriyor. Söz konusu sorunlar siya sal iktidarın düzenlenmesi ve sınırlanmasına ilişkin sorunlar olduklarından, aslın da anayasa hukuku ile e.özümlenebilecek sorunlar. Kıtap, Avrupa bütünlcşmesmde anayasa arayışları konusunda iki farklı yaklajtmın varlığına dikkat çekiyor. Bunlardan ilki, anayasa yapımı ile üye devletlerin devlet niteliğinin silineccği ve AB'nin süper bir Avrupa devletıne evrilme yolunun açılacağına ilişkin kaygtları yaınıtıyor. Diğeri, biçimsel anayasanın Avrupa kamusallığını destekleyeceğını; özgürlük, rneşruluk, saydamlık ve AB organlarmın sınırlanmış iktidarı anlamında daha anayasal bir düzen yaratacağıtıı savunuyor AB Anayasası, bu iki farklı yaklaşım açıstııdan nasıl değerlendtrtle'hilır? AB'de anayasa arayışlarma ilişkin ilk yaklaşımın en öncnıli temsilcisi ünlii bir Alman kamu hukukc,usu Dieter Grimm'di. İkinci yaklaşım, bir başka ünlii Alman bilim adaını, c,agımızın sayılı K İ T A P S AYI 7 7 9 SAYFA 22 C U M H U R İ Y E T