Katalog

Vecihi Timuroğlu kalemini bu kez Yunus Emre üzerine yönlendirmiş 'Yunus Emre Üzerine Bir Deneme' YUNUSEMRE ÜZERİNE BİR DENEME ne bıı katkı sağladığım da so\lemek ge rckıı Vccılıı Tlmuıoğkı, Yunus Lmrc vc Yu nııs I mif şıııını dığer kavnaklarla taıtı s,arak vorumlar Bu clencmc, bıı ncdcnlc ayıı bıı degeı taş^maktadıı Yıllaı vılı Yunus Emre yanlış. cksık vc bcllı bir crck doğrultusunda vorumlan mıştn Bu yanlısjıgı, eksıklıgı dalıa klta bın ıçındekıler haşjıklaıımn ılkındc bıı! manız pck vaduganacak dıııunı dcğıldıt, ancak yanlis,, cksık vc bıı cıck dogıultu sunda yorumlannıış olma dıırumunun bıı kadaı gcukuck ıııılcnıncsını yadııgaya bılırsını/ Vccibı I ımuroğlu'nun Yunus Emre felsctesıne, Yunus Emıc s,ıııknnı aıimlavaıak vaklaşniası bu geukmis, yan lısjığı, eksıklığı gıdermcktedır Bıı konııda şımdı alıntıla yacag'ım vcılcıı oncnısıyorum "YunusIm rc'nın ıınıı vc oncnıı, Osmanll taııhçılcıınce an la^ılmasına kar^m, üsnıanlı tcz kcıccılerı (yazın tarıhçılcıı) tcz keıclcıındc, ona ycr vcrmcmışlcr dıı !jcyhu'l ls lam Lbu's Suud Ffcndı'nın (14CW 1574) Yu nus'ıın şıırleıını ^cııata aykırı bulmaM onun saraya vc mcdrc scyc gıımcsını engcllemış tır "(s( 5) vc hcp Yunus Lmıc'nın duııyada bılc kcndını Tanrı katında hıssettığı sovlcnmıştır kı, bu dojiıu dc^ıldıı Yunus'ıın <Jtıvı^ll^l ınsana dogrudur Vecihi lımuıoğkıbu durumıı Yunus I mrc'nın ^ıırlcrını a(,ım layaıak ^ovlc yoıunıluyoı " lanıı'yı goı dum dıyenı, Tanrı'yla butunleşenlerı yakıyorlar, kcsıyorlar, dcrısını yuzuyorlar, lanıı koıuvamıyoı onları Yunus bu \u/ılcn Tanrı'yı gorınek Tanrı ılt bulıış mak ıstcınıvoı Insana > apılaıı lıaksı/lık laıa katlanamıvor lanıı ııısan 1 , 1 lıak 11 1 sı/hır yaşam kıırmıi'jtur Yunus bu tv ıcnscl haksızlıgı anlamakla zuıluk çckı yoı " (sf 16) Bir ba^ka açı ı\.\ çok onem lı, vınc Vccıhı Tınıııro^lıı yorumlııvor "Aıtık Yunus'un yu/u ınsana dogrudur (riiıunıı vırnmış ınsanlara \ardım ctmck, Tanrı a^kı ılc kcndındcn gccmektuı lyı ılıı lanıı ıtm /ıkıctmeyc, \a^aniılan va/ gccnuyı gcrck ^oktur Tanrı, yarattıgı m banoglunu olunı volu\la ezıyoı Ya^aııı geçıcıdıı Boylc bir haksı/lıga karşı gcl uıuıııı olana^ı da yok " (sl 16) YARGI VE YORUMLAR Yunus Lnııc lıakkındakı vaıılı^ vaıgı ve vorıımlaıın ımleımı sıırdıııclıın Vccıhı lımutogiu, I ııat Kopıulu'nım, Yunus'un doga aııla\ib,ı koııusundakı yoıuınunu doğru bulıır vc "Yunus Emrc'nın ^ıırındc doğa voktur Doğa, Yunus'un gızemu soyııtlamalarında yıtıp glder " der (sf 6) Fııat Koprıılıı'nıın Yunus Fmrı şııımdc ıloga anlavıijinı da Vccılıı Iımuıoglu tfVV le o/ctleı "Yunus I mre dogayı ınsanın urctım gucu olarak clc alma/ Bir şaırın ya da romancının, kısaca bıı sanat<,ının doğayı yansıtması, ancak, ırısan doğa ılışkısını, urctım gucu, uretım bıçımı, urc tım ıliijkısı olaıak elc almasıyla olanaklı <!ır" (sr6) Vccıhı Timuroğlu Buıhan Foprak'ın Yunus I mıc şıııının vnııımıınıı o/ctleı kcn "Yunus, kcndı ıçınc kapatıp rııhu nun dcıın bunalımlaıını yansıtııkcn, XİİJ vıi7yıl Anadolıı ınsanının ve bııtıın ınsanlı ğm sorunlarını, umutlarını, korkularını v ıımdc voğuımuştuı " dcı (sl 11) Veuhı lımuroğlıı Sabahattın I yııboğ lu'nun Yunus I mrc vt Yunus Fmrc «jiırıııe vakla^ıııuna katıldıgını bclıılırken dc, f yubo^lıı vorıımıınıı şovlc O7t rler "Fyu boğlu Yunus'u bir lslaııı ^anı \c avdmı olaıak bclırtır, ama onun hlçbıı taııkaiın hıçbıı kara kaplı kıtabın, hu;bır ınakın (dogma) kolesı olmadı^ma dıkkatleıı LC kcr Yunus l mre'vı bunıın ı<,m sevmıştır nus" ve "Deıvıı? Yunus" dıvcıck ıkı Yu nus'tan S07 edılebıletcgınc ılı^kın yoru muna kaı^ılık, kcndı votumıında bunıın "Ikı Yunus'tan so/ cdılebılıı ancak vıı/ıı dunyaya donuk Yunus vc yıı/u ahıctc donuk Yunus" bıçımınde ıukknıncsı gc ıcktığını sovkr (st 70) Çunkıı "Dıvan, abcccscl bir duzenlc yapılır Bu yıi7dcn 'Molla Yunus' ıle 'Dcrvı^ Yunus'un do nemsel çcıçcvclcımı çi/cmıvoıu/ ' deı (sf72) Yunus Lmıc'nın I'uık \a/ınında vcdı \\\7 yıl etkısını sunluıebılcn bıı ^aıı oklıı ğunu ımlcıkcn, Vccıhı Timuroğlu, Yunus Lmre'nın "An.ulolu ruıkçcsmı yazın dılı yapan bııyıık bir ^aıı' olduğıınu da soy leı Yunus Lnne'nın bu ılayanıklılığını "yıi7iınıın dımvava donuk" olıışımd.ın kaynaklandığmı vc bu kauıağı \ar,ıtan olayın <\d, Anadolu toptaklaımın Mogol lar tarafından üjgalı sırasında \ unııs Fm le şıııının ınsana yonellk olmasıiKİan do layı gclıştığını ılerı surcr ve "Yıınııs I m re'nın ijiırlermde, yaşadığı toplumun o\küsu, donenıın toplunı yapısı ve yoııetım bıçımı hakkında yansımalar vardır" dcı (sf 77 80) ZORLAMA BİR YORUM Yunus Lmıe, dunya nımetlcııııı, ııcs neyı, malı mıılkıı onemsememcsı dolavı sıyla, 'gunah'tan u/ak olduğıınu varsaya rak, Tanrı'ya yaklaşmaktan, olumdcn korkmamakta ve bıı knrkıısıı/luğıın vcı dığı rahatlıkla 'kulluk' vc 'dcnıslık' klsc fesını doğuruyor Vetıhı Tınıuıoglu "Dervıs, Yunus" başlıklı bolumdc, Yunus Lmre'nın çıleulığını ırdelıyoı Bıahmaci lıkta Budacıların, eskı Yunan toplumun da ve Hınstıyanlıktakı çılecılığı dc 1 dc 1 lerken, bııgunku anlamda Kı/ılba^ loplu munun kıyımına da dcğınıyor (st 81 86) Vecihi Iımuıogkı, " Icıplumsakı Yu nus" başlığında mezara kadaı ınsanlaım eşıt olmasa bıle, mezaıa gııı^lcıının c^ıt olduğunu, Yunus Lmıe'nın şiııletmden yorumluyor, ancak bu kcv dc mc/ar anıtlaıının eşıtsızlığı gundcmc gclıvoı Egemen sınıfların anıtlarınm L\.\ taıklılı ğından soz ederken, Yunus'un toplunı culuğunun zoılama bıı yoıum oldııgu kanısına ulaşıyor (sf 87 89) Vecihi Tımuıoğlu bıı bolumden sonıa, "Yunus Dıvanları"nı vc 'Dıvan l)u/clt melcrı"nı yorumluyor vc ırdclısor, a\rı ca, Yunus Lmıe'nın halk s,aııı olınadığını ama halkın şaırı olduğunu kanıtlama ça bası verıyor, Vccıhı Tımııroğlu'na katıl mamak olası değıl Yunus Emıe u/eııne yapılan çalı^maların kısırlığından a/lı ğından soz cdıyoı Yunus I mrc'nın Moğollaıdan vana ol ması vc taııkatçı olmaması, Yunus Lm le ye kaışı bıı cephe ulus,tuımus,tuı < K manlılar doncnıındc, Yunus E.mıc ılahı lcunı okuyanlaı cezalandııılmış ve/ve>a oldurulmuşlcıdır Onemlı bıı ba^ka sap tama da, Yunus'un şıırlcıının halk o/an laıı şıııleıı gıbı bıı işkvı olmadıgı halk dılındc gcvınmcsı, gcvınmcmcsı ılc ılgılı dıı Yunus ^ıııkrı halk o/anlaıının şıulcu gıbı duğunlcıdc o/cl gunkıde, toplantı larda soylenmc/, musıkı bıçımını alma/ lar ü n u n şıulcıı yalnı/ca ılahı ioımunda ılgı gormıiijtur Bunıın da ana nedcnı Yunus Emıc'nın halk ozanı olmaması ılc doğıudan ılgılıdıı Bılındığı gıbı çağdaş dunya ^ıııındc sozLiığun doğıu ycıı çok oncmlıdıı Soz cıık dı/e vapısını onemlı olçuclc değıştırıı ve değerlı kılar Sozcuğun dızcdckı doğ ıu yeıı, en çok ezgısel ve sesbılmı açisin K İ T A P Vecihi Timuroğlu'nun "Yunus Emre Üzerine Bir Deneme" adlı yapıtı uzun bir çalışma sonucu ortaya çıkmış. Bu önemli çalışmanın Emre konusunda bazı tabuları yıkacağını sanıyoruz. Yunus Emrenin yeniden yorumlanması ve belki de tartışma ortamına yerleşmesi, Türk şiirinde sesbilim ve dilbilim açısından da olumlu sonuçlar yaratacak gibi görünüyor... D Necmi SELAMET unus I ııııe, Lınrı sevgisi ıle ın sanın tns.ına olan scvgısını es, tutaı Onun şıırleıınde lantı'ya ıılaşmak, Tanrı sevgısıne ulaş, mak, msan sevgısınden dalıa doğal vc ko layda ovsa lanıı, yas,aınsal değeıleı açı sından olduğıı pıhı d,ıh,ı pck çok konııda yuyıı/uiKkkı ııısaıılaıı cşıt yaıatmami'jtıı Hıı vu/den ınsana ııLışmak daha /oıdııı Veeıhı rımuroğlu'nun 2004 vılının son gunlerınde çıkan yenı kıtabının adı ' Yıı nus Emıe U/erıne Bir Deneme" F,skıs,e lııı S.ıınıl Derneğı'nm ılk vavıııı \ skı^e hır Sanat Dernegı, Fskışı hır'ın, Ankaıa ve lsianlnıl aıasıııda I)iı keııl olmasmdan dola\ı son bir \ıl ıçınde ellıve y.ıkm şaırı Eskışehıı'dc çcşıtlı ukmlıkler nedcnıyle ağnladı Vecıhı I ımuıoglu da bu nedeule Eskış;ehır'de ağırlananlar arasındaydı Veulıı Tımuıoğlu'nun hu kıiabı, I Yıı nııs Lmre Bulıışmalaıı etkmlıgmde, Yıı nııs F ı n n Araştırm.ı ()dıılıı aldı Yoğıın vc uzun bu çalışma sonucu olus,ımıs, kapsımlı hır yapıt Vccıhı Tımuıoğlu kıiahın onso/unck soyle dıyoı "( ) onun :51111nın vapısı 1 1 1 cclenmemıs,tı Yunus'ıın ^aır olarak one nıı ıızeıınde 111 sozleı soylenmıştı aıııa, o şıırın oğelerı ıı/erınde durulmamıştı Yıı nııs sjırının Sjiıtscllığını \aratan oğcler neleıdıı' Jjıusei yuk ııasıl sağlanmıştır'1 Bunlar ıi7eıınde k.ıfa \oıulmamiş tı."(sf 1) Bu bağlanıda, bu kıtabın, Tıırk yazın tarıhının bıı eksıklıgını tamamladı ğının yanında bunıın, Yunus Emre şıırı Y YUIILIS Lmıe, Anadolu halkını, karanlık tan aydınlığa çıkarma çabasmdadır." (sf 20) Yunus Lmre ve Yunus Emre şıırını ın cclcycnlcrdcn bir dıgcrı dc Talat Tckin'dır Talat Fekın, Yunus Lmıe şıııının, ınsan oğesını daha onemlı bulduğunu ımlcrkcn, Vecihi Tımuroglu, Talat Tekm yoıunıu icin de şöyle deı "Yunus gi7em cı aşkla bırlıkte gcrçek aşkı da yansıtır Yunus'un cıı onemlı yanı ^eııata ve bagna/lıga katşi olmasidır " (sf 30) Bir bajjka yakla^ım bıçımı dc, dıgcr kaynaklaıda yayımlanmi!} Yunus Emıe şı ırlerının gerçekten Yunus Emre'ye aıt olup olmadığı, Yunus Emıc s,ıırımn bıçım vc dığer ogelerını go/ onunde tuta rak scnte7İcnmış olması, kıtaba ayrıca anlam ve dcğeı katmaktadıı Vecihi lımuroğlıı, "Yenı Bir Yunus Emıc" ba'jlığı altında, Tanıı doğa ınsan ılı^kısinı, Yunus Lmıe açısından yoıum lamakla bnlıktc, bu oluşumun ccşıtlcmc lcunı ııdclıvoı Yunus Lmıe ııasıyla bir lıkte Yunus I mre'mn psıkolo|lk, sosyo lo|ik vc toplumculuğu açısından yumu ^ak bıı kı^ılıgı, saldıımaci bıı 1 a dcğıl 1 ama Lİcştııın bir yapısı olduğıın.ı dcğl nıvoı Vccıhı Fımuıoğlu aynı bolumdc, I lıkmct tlaydın gıbı, Yunus I ınıe şıııının kcndıne <vgun yanlarını ırdclcrkcn, "Yunus Emıc şıııının halk ^auleıının şııılc rıylc karı^tırılmaması gcrektığı" savı 117e rındc duruyoı Hıkmct tlaydın'ın da ır dclcdığı "Bu bcıı vaıdıı bentlc benden ıçerı' Yunus l.mrc di7esını, Vccıhı Tımıı roğlu ayııntılı vc kapsamlı bıı bıçımdc 1 1 delı>oı (sl •)() 69) Vcdhı Timuroğlu, "Ikı Yunus" başlıklı bolumdc, tlhaıı Basjgoz'un "Molla Yu SAYFA 10 C U M H U R İ Y E T S AYI 7 79