Katalog

www.iku.edu.tr BİLİMKÜLTÜRVEEĞİTİM TC İSTANBUL KÜLTÜR ÜNİVERSİTESİ Kölelikten Günümüze: Bluesun Öyküsü - 2 Insanların doğup büyüdükleri, yıllardır üzerinde yaşadıkları toprakları terk ederek uzakla- ra gitmeleri kolay değil; çoğu kez bir zorunluluktan ya da beklenti, ümit olması gerekiyor. Özgürlükten yaklaşık yarım yüzyıl sonra, ABD'nin güneyinde yaşayan siyahlar için iki ne- denin de geçerli olduğu söylenebilir. Yük. Müh. Fatih Ertimur (Istanbul Kültür Üniversitesi) S iyahlar 1910 dolayında kuzeye göç etmeye başladı "Büyük Göç" adı verilen bu olgu uzun sürdü, en yo- ğun dönem 1910-1930 arası. Göçün en önemli nc- deninin ekonomik olduğu söylenebilir ama güneydcki ağır ırk ayrımcılığının da rolü büyük. Göç eden kesim esas ola- rak tarım işçisi ve/veya ortakçılık düzeninden umduğunu bu- lamayanlar. Ancak tanm dışı bccerileri olan veya en azın- dan okuma/yazması olan kesimin öncelikle göç ettiği sanı- lıyor. Güneyli siyahlar bulundukları yere en yakın demiryo- lu ile kuzeye gittiler ve bu güzergâh üzerindeki büyük şchirlere yerleşti. Louisiana ve Missisipi'de yaşayanlar Chicago'ya, Georgia ve Güney Carolina'da yaşa- yanlar çoğunlukla Philadelphia ve New York'a yerleştneye çalıştılar. Yerleşim tercihlerinde etnik faktörler; Afrikalı Amerikalı kiliselerinin, örgütlerin, ak- raba veya tanıdıkların var- lığı da etkili oldu. (1) Göç edcnler kuzeyde de ırk aynmı koşulları ile karşılaştığı gibi sınırh iş olanakları nedeni ile kuzeyli siyahlardan da ka- bul gönnedikleri söylenebilir. Ancak önce I. Dünya Savaşı, ardından ABD (Dış) Göç Yasası'ndaki sınırlamalar işgücü talebini artnrdı. 11. Dünya Savaşı ve sonrasmda savunma en- düstrisindeki gelişmeler de, 40'lardan itibaren batı yakasında yeni iş olanaklarının oıtaya çıkmasını sağladı. Göç sonucunda kuzeydcki büyük şehirlerde, özellik- le imalat sanayisinin ağırlıklı olduğu bölgelerde önemli de- mografik değişiklikler meydana geldi. 1900 yılında Detroit'te yaklaşık 4 000 siyah yaşıyordu, 1930'da bu sa- yı 120 000'e çıktı. Chicago'da 1900'de yaklaşık 30 000 si- yah vardı, 1930'da ise 233 000. (2) Göçdeğişen hızlarla sürdü, 1960'larda yavaşladı. 70'lerden itibaren bir tersine göçten söz etmek mümkün. Bu süreçtc siyahlar kırsal yaşamdaıı kent yaşamına geç- tiler. Ve Blues geleneği de bu değişime uyum sağladı. Göç sonucunda ortaya çıkan biçime "Kent Blues" adı verili- yor. Bu türün en önemli merkezi de Chicago oldu; John Lee Hooker, Muddy Waters (McKinley Morganfield), Howlin Wolf (Chester Arthur Burnett) de en çok tanı- nan isimleri. Kent Blues'da şarkıcıya küçük bir grup eşlik etmeye baş- ladı, şarkı sözleri de daha "kentsel" oldu. Rıhıımı izliyontm, gelen gemilere bakıyorum Herkesin sevgiüsini gürebiliyorum, berûrnkiru göremiyonım, Gemilere limana giriyor, görüyonan İıuanlar sevdikletinetaH>n$uyor;görüyorum El salhyorum, oraia otvxuyoru.ru Öyle ycdruz, nhumı izliyorum (I cover the waterfront - John Lee Hooker) 60'lara gelindiğinde blues müzik endüstrisinin önemli bir parçası olmuştu. Elektrikli enstrü- manların kullanıl- ması ile birlikte Amerikan popüler müziğ taşlanndan biri du- \Vr Slüıll Omnar j«|3!/eiujrys. -i ."ii ftt iğinin temel JJ^^-f Tja rr^Ç ıS a5îv»4 1 ^3s»assE: 1 nndanbiridu- t - .-f-. -.-,1" 1 . rumuna i geldi. Bluesun kentleş- mesi ile birlikte be- yazlar da bu tür- den ömekler ver- meye başladı. Yine 60'larda blues İngiltereye sıçradı ve "British Blues" ortaya çıktı. Blues müziğinin kökünde hüzün var; "Blue" kelimesinin Amerikan İngilizcesindeki ikinci anlamı da bunu yansıtıyor. Hüzün bir yerde kölelikten miras, daha sonra da fakirlikten. Buna karşın şarkı sözlerinde ifade edilen hüzün dalia çok aşk HÜCREİÇİNE BAKIŞ Amerikalı bilim insanları hücre içlerinin ince- lenmesine izin veren elektrikli bir ölçüm aleti ge- liştirdi. Transistor özellikleritaşıyan kıvnk bir nanotel kalp hücrelerindeki elektrik sinyallerini kaydediyor. Ölçüm aletinin sensor ucu sadece 15 nanometre bii- yüklüğünde. Harvard Üniversitesi'nde Charles Lieber ile çalışan bi- lim insanlarına göre uç bazı virüslerden bile küçük. Alan etkili transistor olarak isim- lendirilen yeni ölçüm aleti halihazırdaki sondalardan çok daha küçük olduğu için hücrenin içini bile inceleye- biliyor.V kıvnmlı birtele ben- zeyen sonda bir enjektörle hücreye iletilmekte. Silisyum ile ilgili; toplumsal içerik çok yoğun değil. Siyahlann yaşa- dıkları tüm zorluklara karşın protesto veya başkaldm da yok veya çok az. Beyaz bluesunda toplumsal içeriğin daha yoğun olduğunu söylenebilir; önce Woody Guthrie, daha sonra Bob Dylan'da bu türden örnekler görebiliriz. Blues siyahlann çektiklerini önemli ölçüde yansıtıyor, ama kölelerin çok uzun süren çabalar sonrasmda özgür Afrikalı Amerikalılar konumuna gelmelerinin sembolü de Blues değil Gospel (Dinsel - Kilise) kökenli bir şarkı oldu: Galip geleceğiz Galip gekceğiz Birgiin galip geleceğiz Kcûbimin derinliğinden İnanıyorum, birgün galip geleceğiz El ele yürüyeceğiz El ele yürüyeceğiz Birgiin el ele yürüyeceğiz Kattnmin derinliğinden İnanıyorum, birgün galip geleceğiz Özgür olacağız Özgt'ir olacağız Birgün özgür Kaynakça: (1) Tolnay, The AfVican American Great Migration and Beyond, Annual Review of Sociology, 2003. (2) Gibson, Campbell ve Kay Jung, Historical Census Statistics on Population Totals by Race and by Hispanic Origin for Large Cities in the United States, U.S Census Bureau 2005 telinin iki uzantısı transistor elektrotları gibi işliyor ve bilgisayara bağlanabilmekte. Bu şekilde canlı hüc- relerin elektrik tepileri kaydedilebilmekte. Bilim insanları ilk deneylerde yeni nanosondayla laboratuvarda üretilen tavuk kalp hücrelerinin atış- larını kaydetmeye başarmışlar. Narin yapısı nede- niyle sonda incelenen hücreyi çok hafifyaraladı, son- da çift kat fosfolipit ile kap- lanacak olursa hücreye hiç zarar vermez diyor araştır- macılar. "Bu şekilde kapla- nan alethücreyle neredeyse kaynaşır ve hücrenin içine kadar itilmesi bile gerek- mez." Ayrıca incelenen hüc- renin örneğin çözeltilerle kir- lenmemesi de önemli bir ge- lişme. Ancak sondanın pra- tikte kullanılması biraz za- man alacak deniyor Science dergisinde. KULTUR KOLEJİ ISTANBUL KOLTÜR EâlTİM KURUMLARI