Katalog

Adnan SERPEN Veteriner Hekim V eterinerlik tüm dünyada çok eski geçmişe sahip köklü bir meslek ve bilimdir. Birçok tarihçi veterinerliğin geçmişinin hayvanın evcilleştirmesiyle başladığını esas alırlar. Çünkü insanın yeryüzünde ilk zenginliği hayvan olmuştur. İ.Ö 8000 yıllarında ilk evcilleştirilen türlerin başında keçi, koyun ve süt veren hayvanlar arasında sonuncusu İ.Ö 61005800 arasında neolitik çağ’da Anadolu ve Makedonya’da inek gelmekteydi. İşte bu dönemlerde bugün zoonoz dediğimiz hastalıklar insanın hayvanı evcilleştirip hayvanla yakın temasta bulunması, etinden, sütünden ve derisi dahil her şeyinden yararlanmaya başlaması ile hayvandan insana geçmeye başlamış, bu hastalıklarla mücadele ederken kendisi için uyguladığı tedavi yöntemlerini hayvanlar için de uygulamaya başlamıştır. Kaynaklar, 13.yy’da Musa peygamberin kavminin hayvan hastalıkları konusunda çok başarılı olduklarını bildirmektedir. Musa peygamber hayvanların etleriyle ilgili bir takım sağlık kuralları koymuş ve daima hayvan hastalıklarından anlayan bir kişinin kesim öncesi ve sonrası olmak üzere hayvanların gerekli kontrollerini yaparak tüketime müsaade etmesini sağlamıştı. Ama bu kadar titiz çalışmaya rağmen o tarihlerde domuz eti tüketen kavminde trişin hastalığı patlak vermesi üzerine domuz eti tüketimini yasaklamış ve daha sonra bu yasak kutsal kitap Tevrat’ta da yer almıştır. Fatih Sultan Mehmet zamanında 1453 yılında İstanbul’un dışında Yedikule’de 19’u koyun, 14’ü sığır olmak üzere toplam 33 kesim salonu inşa edilmiştir. Hayvanın insan hayatında ulaşım, beslenme v.s dahil her yönüyle çok önemli bir yere sahip olması sonucunda zoonoz karakterli hayvan hastalıkları daima önemini korumuş ve o tarihlerden günümüze kadar veterinerlik, insan tıbbı ile daima beraber mesafe kat etmiş hatta bu gün dünyada insan sağlığına yönelik bir çok bilimsel araştırmalar veteriner tıbbı ile ortak yürütülmektedir. Veteriner Hekim ve Tabiplerin ABD’de Rhode Island’da 30 Kasım 2007 ve 04 Aralık 2007 tarihlerinde yapılan "Tek Tıp Tek Sağlık" toplantısı buna güzel bir örnek. Veteriner hekimlik mesleğinin insanın yaratılışından itibaren bugüne kadar geçirdiği sürece baktığımızda insanın yaşamı içinde daima önemli bir yer alarak önemini koruduğu görülmektedir. Veteriner Hekimliğin resmi bir meslek ve bilim haline gelmesi, Avrupa’da çok yaygın hayvan hastalıklarının görülmesi, bu hastalıkların zaman zaman insan yaşamını da tehdit etmesi sonucunda 2 Şubat 1762 yılında Fransa Lyon’da Claude Bourgelat tarafından ilk veteriner okulunun açılması ile başlar. Bunu diğer Avrupa ülkeleri, ABD ve 1842 yılında İstanbul’da Prusyalı Godlewsky adlı subayın önderliğinde Osmanlı Devletinde de benzeri bir okulun açılması izler. İstiklal Savaşı sonrası kurulan Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ve Atatürk, ülkemiz açısından stratejik öneme sahip hayvancılığımız açısından veteriner hekimliğin önemini bildiği için o yılların en modern Veteriner Fakültesinin inşasını Ankara’da gerçekleştirmiş ve İstanbul’daki okulu yeni yapılan bu tesislere 1933 yılında taşıyarak modern tarzda veteriner hekimlik eğitimine başlanmıştır. Veteriner Hekimlik eğitimi dünyanın en pahalı eğitimlerinden birisi olmasına rağmen AB sürecindeki ülkemizde bugün uluslararası standartlar dikkate alınmaksızın Türkiye’nin ihtiyacının çok çok üstünde plansız ve programsız açılan Veteriner Fakülteleri nedeniyle tam bir eğitim faciası yaşanmaktadır. Veteriner Hekimlik alanında topluma yönelik ilk resmi gıda güvenliği uygulaması 1889’da ABD ve İs panya arasındaki savaşta, Amerikan hükümetinin savaştaki askerlerinin gıda güvenliğini sağlamak için veteriner hekimleri görevlendirmesiyle başlar. Savaşta başarı ile görevlerini yerine getiren veteriner hekimler büyük takdir toplar, görevlerini yerine getirirken birçoğu hayatlarını kaybeder. Bu başarının ardından1916 yılında dünyada ilk kolordu düzeyinde askeri veteriner hekimlik teşkilatı ABD’nin silahlı kuvvetler bünyesinde oluşturulur. O tarihten bu yana veteriner hekimler ABD’de hem askeri yönden hem de halk sağlığı alanında ciddi çalışmalar yapmaktadır. Halen dünyada 83 ülkede görev yapan ABD silahlı kuvvetleri bünyesinde özel departmanları bulunmaktadır. Türk Silahlı Kuvvetlerimizde de bu kadar etkin olmamakla beraber buna benzer bir yapılanma bulunmaktadır. Cumhuriyet döneminin ilk yıllarında zamanın "Veteriner İşleri Genel Müdürlüğü" 1924 yılında hazırlığına başlayıp 1925 yılında uygulamaya koyduğu "5 yıllık veteriner hizmetleri programı" dahilinde Veteriner Fakültesi ile zamanın Veteriner Akademisi (şu andaki hali BursaGemlik Askeri Veteriner siyasi, politik ve meslek ayrımcılığına varan ortaçağ zihAraştırma Enstitüsü) bünyesinde hayvansal gıdaların niyetiyle uluslararası antlaşmalara ve teamüllere tamamen "üretiminden tüketimine kadar sağlığı" hakkında eğitim, aykırı yapılan düzenleme ile ulusalararası bir ifade olan öğretim ve araştırma çalışmaları ile geliştirilmiştir. Dil veterinerlik kelimesinin (V) sine kadar veterinerlik yok devriminden sonra 1937 yılının Haziran ayında Arapçaedilircesine adeta bir sindirme, asimilasyon ve pasifize etdan köken alan ve hem halk arasında ve hem de resmi dilme politikası uygulanmıştır. Veteriner hekimliğin tüm de kullanılmakta olan "baytar(baytâr)" deyimi yerine ulusdünyada başlı başına bir bilim alanı olması itibariyle hem lararası nitelikte dünyada her ülkenin kabul ettiği "veterihayvancılık sektörüne hem de insan sağlığına yönelik faner hekim" unvanı kabul edildi. Daha üniversitelerimiz ile aliyette bulunması nedeniyle tamamen bağımsız bir yapısağlık kuruluşlarımızda ayrı disiplinlerin gelişmediği bir landırma ile örgütsel yapılanması söz konusu iken ülkedönemde ordumuzun beslenme ve besin kontrolü hizmetmizde sanki Tarım’ın bir alt birimi gibi kabul edilerek herleri veteriner hekimlere verilmiş, bu amaçla kararnameler şey Tarım şablonuna oturtulmaya çalışılarak tarımcı olmaçıkarılmıştır. Veteriner Hekimlerimiz Tarım Bakanlığının dığı halde 20 yıl boyunca tarımcı gibi gösterilmeğe çalışıldışında 1580 sayılı Belediyeler kanununun çıkışı ile Belemış ve hala bu çarpık zihniyet dünyada veteriner bilimindiye Veteriner Hekimi olarak görev almaya başladı. Yine deki şaşırtıcı gelişmelere, çalışmalara rağmen sürdürülçıkarılan 1593 sayılı "Umumi Hıfzısıhha Kanunu" ile hıfmek için büyük çaba ve gayret gösterilmektedir. AB üyezıssıhha’nın daimi üyesi olmuş ve ayni zamanda Hıfzıslik süreci müzakerelerine girsıhha Başkanlığı olmak diğimiz andan itibaren birlik bu üzere Sağlık Bakanlığına Türkiye’de veterinerlik yapılanmaya karşı çıkarak kenbağlı kuruluşlarda görev al politikası eleştiri konusu... disine muhatap bir veteriner mış, hatta 1970’li yıllarda teşkilatı olmasını istemiştir. hıfzıssıhha ve halk sağlığı Böylece geç de olsa yıllardır laboratuarlarında açılmış süren eleştirilerine rağmen hak142 enterobakteri ünitesinlılığı kabul edilmeyen Türk de 30’u aşkın uzman veteveteriner hekimlerinin haklılığı riner hekim görev almıştır. sergilenen tüm üzücü oyunlara Oysa dünyanın oldukça esrağmen 20 yıl sonra ortaya çıkki ve köklü kuruluşlardan tı. Fakat geçmişteki yaptıklarınAPHA (American Public dan vazgeçmeyen oligarşik zihHealth Association – Ameniyet AB’nin tüm uyarı, direktif rikan Halk Sağlığı Birliği) ve regülasyonlarına rağmen ay’nın daha 1881 yılında veni emellerini yürütmekte, teriner tıbbi bölümü bulunolumsuz yasa ve uygulamaları maktay dı. O yıllardan itidevreye sokmak için elinden baren veteriner hekimler geleni yapmaktadır. Bugün tüm halk sağlığı faaliyetine başdünyada olduğu gibi ülkemizde lamışlardı. İkinci Dünya de veterinerlik genelde Tarım Savaşı sona erdikten sonra Bakanlığı merkezli faaliyet1945 yılında ABD’de Halk lerini sürdürmekte olup, bunun Sağlığı bünyesinde Veteriyanı sıra Sağlık, Milli Savunma ner Halk Sağlığı bölümü Bakanlığı (Askeri Birlikler), oluşturuldu.1946 yılında WHO (Dünya Sağlık Örgütü) Çevre, Orman ve İçişleri Bakanlıklarınca zaruret gereği kuruldu, 1948 yılında Amerikalı Veteriner Hekim Prof. yürütülmesinde fayda görüldüğü için yapılandırılmış ve Dr. Martin M. KAPLAN Halk Sağlığı çalışmaları yapveteriner hekimler istihdam edilmektedir. Veterinerliğin mak üzere görevlendirildi. Bu görevi sırasında hem veteilk çıktığı yer Avrupa olmakla birlikte bugün birçok bilim riner halk sağlığının hem de günümüzdeki modern halk dalında olduğu gibi veteriner bilimininde de en ileri ülke sağlığı kavramlarının ortaya çıkmasını sağlayan temelleri konumunda olan ABD’de Tarım Bakanlığı dahil 15 ayrı attı. 1950’li yıllara geldiğimizde WHO’ya bağlı veteriner Bakanlık veya Kuruluş bünyesinde istihdam edilmektedir. halk sağlığının Avrupa departmanı açıldı. Bugün veteriTürkiye açısından ele aldığımızda, AB mevzuatının yüzner halk sağlığı (veterinary public health) veterinerlik de 28’i veteriner mevzuatı olmasına, onca imzalanmış mesleğinin bir bilim dalı olarak gerek gelişmiş ülke faküluluslararası anlaşmalara ve veterinerliğin dünyada ve ültelerinde gerek ise WHO, FAO ve OIE’nin halk sağlığı fakemizdeki önemine karşın Tarım ve Köyişleri Bakanlığı aliyetleri yapısı içinde yerini almış, beşeri halk sağlığı ile bünyesindeki faaliyetleri düzenlenemediği gibi gelişmiş ortak çalışmaktadır. ülkelerdekine benzer bir yapı da yoktur. İktidarın diğer Veterinerlik alanında dünyada bu kadar ciddi ve insabakanlık ve kuruluşları kapsayan bir yapılanmayı içine nı hayretlere düşüren çalışmalar yapılırken Türkiye’de alan bir ulusal veterinerlik politakası bulunmadığı gibi özellikle 1980’li yıllardan itibaren gerilemeye başlamış, Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca izlenen tutum, davranış, AB müzakere sürecine rağmen bu gerileme bariz bir şehazırlanan yasa tasarılarından ve güdülen bakanlık ve kilde halen devam etmektedir.1985 yılında Tarım ve Köhükümet politikalarından bu durum rahatlıkla anlaşılmakyişleri Bakanlığı bünyesinde reorganizasyon adı altında tadır. Türkiye’nin veterinerlik politikası yok 25