Katalog

7 Mayıs 2014 Çarşamba 5 Latin harflerine geçiş dönemi hayli sancılı olmuştu. 3 Devrimler ve Cumhuriyet 18 Ağustos 1928 günü “Gazi Hazretleri deniz yarışlarında” adlı başka bir küçük haber yayımlanmıştır. 19 Ağustos 1928 tarihli sayısında “Gazi Mustafa Kemal’in Yunus Nadi’ye mektubu” adı altında, Atatürk’ün el yazısı ile bir mektup yayımlanmıştır. 29 Eylül’den başlayarak gazetemiz iki birinci sayfalı olarak çıkıyor. Yani, eski yazıya göre olan birinci sayfanın tıpatıp aynısı son sayfa olarak yayımlanıyor. “Cumhuriyet” adı da, bunda kırmızı olarak yayımlanıyor. 9 Ağustos 1929’da Gazi Sarayburnu’nda halka bir konuşma yapıyor, Yunus Nadi, ertesi gün, “Latin Harfleri” başlıklı bir baş makale yayımlıyor, bunda yeni yazının özellikleri ve sağlayacağı yararlar anlatılıyor. Kasım’da alınan bir kararla, gazetelerin 1 Aralık 1928 gününden itibaren sadece Latin harfleri ile çıkmasına karar verildi. Ancak her gazete, daha önce önlemler almıştı. Örneğin, gazetemiz 6 ay önce, 3 Haziran 1928 tarihinden başlayarak, gazetedeki bütün rakamları yeni sayılarla yazmaya başlamıştır: İstatistikler, eksiltme, artırma ilanları, devlet dairelerince alınacak besin maddeleri ile ilgili ilanlar... Hep yeni sayılarla yazılmaya başlamıştır. Yeni yazı için de aynı yöntem benimsenmiştir. Önce kimi haberler, beşer, altışar satırlık olmak üzere, yeni harflerle yazılmıştır. Örneğin 14 Ağustos 1928 tarihli nüshada “Gazi Hazretlerinin matbuat cemiyetine iltifatları” adlı bir yazı küçük bir haber biçiminde, yeni yazı olarak çıkmıştır. patılması. Tekke ve Zaviyelerin ka Sayılar latin alfa besinde. Y Atatürk Cumhuriyet’e borç veriyor eni harfler yürürlüğe girdiği zaman Cumhuriyet oldukça büyük bir sıkıntıya düştü. Atatürk İş Bankası’ndaki kendi hesabından Yunus Nadi’ye faizsiz bir kredi vererek gazeteyi sıkıntıdan kurtardı. Nadir Nadi bu konuyu şöyle anlatıyor: “Böyle bir borcumuz olduğunu ben Atatürk’ün ölümünden sonra bankadan gelen yazılı istem üzerine öğrendim. Borç tabii ödendi. Bu tabii, borcumuzun maddi bölümü. Atatürk’e olan manevi borcumuzu ise hiçbir zaman ödeyemeyeceğimizden inancı içindeyim.” (11 Mayıs 1981, Cumhuriyet, Nadir Nadi Anlatıyor, Ali Sirmen) Bu arada, genç, yaşlı, kadın, erkek herkesi okutmak için “millet mektepleri” adı altında dershaneler açılıyor. Bunlardan bir tanesinin 1 Aralık 1929’da açıldığını gaze te haber veriyor. Yüz binlerce vatandaş büyük bir coşku içinde yeni harfleri öğreniyor. Bunun ne kadar etkin olduğu, bir iki yıl sonra gazetenin tirajının yükselmesi ve sayfalarının çoMedeni Kanun’un ilanı. ğalması ile anlaşılacaktır. 1925’te Doğu illerinde Cumhuriyet rejimine karşı ayak lanma başlayınca Takriri Sükun Kanunu çıkarılmıştı. Bu kuşkusuz basın özgürlüğüne getirile kıŞapka Devrimi’nin açıklanması. sıtlamalar de mekti. Ne var ki, Türkiye devrimler sürecini yaşıyordu. Şeriye Mahkemeleri kaldırılmış (8 Nisan 1924) olduğundan adalet örgütü yeniden düzenleniyordu. Tekke, zaviye ve türbelerin kapatılmasına ilişkin yasayı, Büyük Meclisi 30 Kasım 1925’te onaylıyordu. 26 Aralık 1925’te uluslararası takvim uygulanmaya başladı. 17 Şubat 1926’da Türk Medeni Kanunu 8 Haziran 1925’te Yeni Ticaret Kanunu Meclis’ten geçti. 1 Eylül 1926’da medeni nikâh yöntemi benimsendi. Böyle bir ortamda Cumhuriyet Gazetesi Ulusal Bağımsızlık Savaşı ve devrimlerinin yörüngesinden sapmadan yürüyordu. 1928 yılının 10 Nisan günü devlet dininin İslam olduğuna ilişkin madde Anayasa’dan çıkarıldığında uygarlık tarihinin önemli bir aşaması Türkiye Cumhuriyeti’nde yasal ilkeye dönüşüyor, bilimsel düşüncenin toplum ve devlet yaşamında egemenlik yolları açılıyordu. 1929 yılı Türkiye’nin kapısını dünya ekonomik buhranıyla birlikte çaldığında, “az zamanda çok ve büyük işler yapılmıştı”. Yunus Nadi’nin Cumhuriyet’in ilk sayısında söylediği gibi “Rüyalarda gerçekler mi yaşanıyordu? Yoksa rüyalar mı gerçekleşiyordu?” C M Y B