Katalog
Yayınlar
- Anneler Günü
- Atatürk Kitapları
- Babalar Günü
- Bilgisayar
- Bilim Teknik
- Cumhuriyet
- Cumhuriyet 19 Mayıs
- Cumhuriyet 23 Nisan
- Cumhuriyet Akademi
- Cumhuriyet Akdeniz
- Cumhuriyet Alışveriş
- Cumhuriyet Almanya
- Cumhuriyet Anadolu
- Cumhuriyet Ankara
- Cumhuriyet Büyük Taaruz
- Cumhuriyet Cumartesi
- Cumhuriyet Çevre
- Cumhuriyet Ege
- Cumhuriyet Eğitim
- Cumhuriyet Emlak
- Cumhuriyet Enerji
- Cumhuriyet Festival
- Cumhuriyet Gezi
- Cumhuriyet Gurme
- Cumhuriyet Haftasonu
- Cumhuriyet İzmir
- Cumhuriyet Le Monde Diplomatique
- Cumhuriyet Marmara
- Cumhuriyet Okulöncesi alışveriş
- Cumhuriyet Oto
- Cumhuriyet Özel Ekler
- Cumhuriyet Pazar
- Cumhuriyet Sağlıklı Beslenme
- Cumhuriyet Sokak
- Cumhuriyet Spor
- Cumhuriyet Strateji
- Cumhuriyet Tarım
- Cumhuriyet Yılbaşı
- Çerçeve Eki
- Çocuk Kitap
- Dergi Eki
- Ekonomi Eki
- Eskişehir
- Evleniyoruz
- Güney Dogu
- Kitap Eki
- Özel Ekler
- Özel Okullar
- Sevgililer Günü
- Siyaset Eki
- Sürdürülebilir yaşam
- Turizm Eki
- Yerel Yönetimler
Yıllar
- 2024
- 2023
- 2022
- 2021
- 2020
- 2019
- 2018
- 2017
- 2016
- 2015
- 2014
- 2013
- 2012
- 2011
- 2010
- 2009
- 2008
- 2007
- 2006
- 2005
- 2004
- 2003
- 2002
- 2001
- 2000
- 1999
- 1998
- 1997
- 1996
- 1995
- 1994
- 1993
- 1992
- 1991
- 1990
- 1989
- 1988
- 1987
- 1986
- 1985
- 1984
- 1983
- 1982
- 1981
- 1980
- 1979
- 1978
- 1977
- 1976
- 1975
- 1974
- 1973
- 1972
- 1971
- 1970
- 1969
- 1968
- 1967
- 1966
- 1965
- 1964
- 1963
- 1962
- 1961
- 1960
- 1959
- 1958
- 1957
- 1956
- 1955
- 1954
- 1953
- 1952
- 1951
- 1950
- 1949
- 1948
- 1947
- 1946
- 1945
- 1944
- 1943
- 1942
- 1941
- 1940
- 1939
- 1938
- 1937
- 1936
- 1935
- 1934
- 1933
- 1932
- 1931
- 1930
Abonelerimiz Orijinal Sayfayı Giriş Yapıp Okuyabilir
Üye Olup Tüm Arşivi Okumak İstiyorum
Sayfayı Satın Almak İstiyorum
+•
000F OFF LINE
Tanol Türkoğlu
(tanolturkoglu@gmail.com)
Kaynaklara göre kalabalıkların gücü kendisinişu üç türprob-
lemin çözümünde en etkin olarak hissetirebilir. 1) Kesin, net
cevabı olan bilişsel pmblemler 2) Bireylerin aktivitelerinin or-
ganize edilmesini gerektiren koordinasyonelpmblemler 3)
Kişisel beklenti olmaksızın emek vermeyi gerektiren dayanış-
ma problemleri.
Kalabalıkların Gücü
Kalabalıkların bir gücü olduğunu daha ziyade kalabalıklar oluştu-
ğunda anlanz. Yoksa bu tümcede bir mantık hatası mı var? Bireyler bir
araya gelmeden bir "kalabalık" oluşturabilir mi ki?
Örneğin ideologlar, bireylerdeki o kalabalığı oluşturma ginlgOcüne
hitap ederek birbirlerinden ayrık duruyor gibi görünseler de aslında bü-
tünün birparçası olduklannı idrak etmelehni sağlamaya çalışıp; onları
ortakbirOlkûnûn, vizyonun etrafında toplamak isterler. Ki ideologlann
seslerinin bireylere ulaşması bile başlıbaşına bir zorluktur.
En azından düne kadar öyleydi demek daha doğru olacak. Dijital
altyapının getirdiği imkânlar bir yanda sesini duyurmak isteyenlerin se-
sini dünyanın öbür ucuna dek ulaştınrken diğer yanda da bireylerin H-
C\İ
§
masını sağlayabiliyor.
Kalabalıkların gücü dijital dünyada öncelikle teknolojik bir konu
çevresinde varlığını hissettirdi {Windows'a alternatif olan Unuxişletim
sistemi, dünyanın dört bir yanındaki bireylerin kişisel ve karşılık bekle-
meksizin verdikleri emeğin sonucunda bugünkü halinialdı). Daha son-
ra farklı alanlarda da uygulandı.
Konu hakkında kiîaplar da yazıldı. Ifadenin isim babası ("crowd-
sourcing") JefHmo'un aynı isimli kitabı bir süre önce ülkemizde de
piyasaya çıktı (Optimist). Daha önce de Dan Tapscott ve Anthonny
Williams'ın Vikinomi isimli kitabı yayımlanmıştı (MediaCat). Vikinomi
kavramı da aynı olguyu tanımlamaktır. James Surovtriecki'nin The
Vfısdom of Crovvds adlı kitabı ise Khlelerin Bilgeliği adıyla yayımlandı
(Varlık}.
Bu kaynaklara göre kalabalıkların gücü kendisini şu üç tOrproble-
min çözümünde en etkin olarak hissetirebilir: 1) Kesin, net cevabı olan
bilişsel pmblemler 2) Bireylerin aktivitelerinin organize edilmesini ge-
rektiren koordinasyonel pmblemler 3) Kişisel beklenti olmaksızın emek
vermeyi gerektiren dayanışma problemleri.
Öte yandan kalabalıkların gücünü hissettirebilmesi için şu özellik-
lere sahip olması gerekir: a) Farklı bilgilerin ortaya çıkmasını sağlaya-
bilmek için görüş farklılıklarının olabilmesi (çokseslilik) b) Sürü mantı-
ğını bertaraf edebilmek için bireylerin birbirine bağımlı olmaması c)
Merkezileşmemiş bir yapısının olması (ki birilerinin hatası kalabalığın
tamamını etkilemesin) d) Farklı görüşlerin ortak bir potada süzülerek
arzu edilen bilgi ya da bilgeliği ulaşmayı sağlayacak bir metod.
Bunu tersten okumak gerekirse eğer bir kalabalık çok homojen,
çok merkezi, çok bölûnmüş, çok kopyalayıcı ya da çok duygusal ise
onun gücünden pek bir şey çıkması beklenmez. Bu tabloda altı çizil-
mesi gereken önemli nokta kalabalığı oluştunn bireylerin (yaşamlan-
nın), üzerine odaklanılan problemin çözOlmesine bağımlı olmamalan.
Unux işletim sistemini geliştirenler, bu çalışmalan gündelik iş yaşam-
larını sekteye uğratmadan, bir hobiyle uğraşıyormuş gibi yaptılar. Keza
Lego'nun yeni ürünlerinin şekillenmesine neden olan kullanıcılan da.
Bau kOHSrûnûn göz ardı etmeyi sevdiği, doğu kültDrOnün ise
"Neden?"d'ıye sormadan edemediğibirhususburada da devrede. Tûm
bu kalabalığın gücûnü yönlendiren birmekanizmanın olmasıl Linux ör-
neğinde merkezde bir çekirdek kadro vardı ve kalabalıklara enerjileri-
ni kanalize etmeleri gereken hususları onlar belirliyordu. Lego,
VVikipedia vb. örneklerinde de merkezde 'OtBkilerindenbinzdaha eşif
konumda olan birileri hep var.
Birbaşka deyişle kalabalıklar, fazla üzerinde durulmayan o husus
olmazsa başı kesik tavuk durumuna düşmekten kurtulamayacak gibi.
lyi haber ise şu: l
BILIM TARIHİ
Aydınlanma, bilimin eseridir!
Thomasius, bilimin bir aydınlanma işi olduğunu söylemişti. Bilim genel anlamda el-
bette bir aydınlanma işi ve konusudur. Fakattarihsel olarak aydınlanma, bilimin bir
dİr. Osman Bahadir bahadirQsman@hotmail.coin
Christian Thomasius (1655-1728), Aydınlanma
düşüncesinin Almanya'da yayılmasında çok biiyük kat-
kılan olmuş bir düşünürdür. Thomasius, bilimin bir ay-
dınlanma işi olduğunu ileri sürerken bilimin, bilimsel
düşüncenin vc fclsefenin ülke çapında gelişmcsini-
nancak halkın aydınlanmasıyla mümkün olabileceğini
düşünmüş ve yaşamı boyunca da bu uğurda yılmadan
mücadele vermiştir.
Thomasius, Aydınlanma düşüncesinin halk için-
de yayılabilmesinin ancak kendi döncminde geçerli
olan Latince yerine, Almanca ile sağlanabileceğini dü-
şünüyor ve Almanya'da bilimin ve fclsefenin Latince
yazılıyor vc okutuluyor olmasını şiddetlc eleştiriyordu.
(Thomasius, 1687'de Leipzig Üniversitesi'nde dcrsle-
rini Alınanca vermeye kalkışttğı için üniversiteden çı-
kartılmıştı.).
John Locke (1632-1704) d'Alambert (1717-1783) Diderot (1713-1784)
Bir ülkedeki bilim, o ülkedeki aydınlanma düze-
yinin yüksekliğinden dolayı da gelişiyorsa, bu, bilimin
aynı zamanda bir aydınlanma işi dc olduğunu göste-
rir. Gerçekcen de bu nitelikte gelişmelere sahne olmuş
ve olmakca olan ülkelcr vardır. Örneğin 18. yüzyıl
İngilteresi ve Fransası. Bu iki ülkedc, 18. yüzyıldaki bü-
yük Aydınlanma hareketinin yaygınlığı ve kuvveti, bi-
limsel gelişmeleri beslcmiş ve yükseltmiştir.
Aydınlanma fikirleri, 17. yüzyılda bilimsel KCİİŞ-
melere büyük engeller çıkartan özellikle teolojik bas-
kılan hafiflcterek, bilimin daha uygun kos,ullarda
ilerlemesinin yollarını açmışlardır. Tiirk devriminin
eseri olan Aydınlanma da benzer bir etkı yaratmış ve
ülkemiale bilimin daha önccki cırilısel döncmlcnic gö-
rülmemiş ölçiide yükselmesine yeni imkânlar yarat-
mijjtır.
Biitün bunlarla birlikte, tarihsel olarak bilim bir
aydınlanma işi dcğil, fakat aydınlanma bir bilim rçidir.
Başka bir deyişle, gerek özgün bir tarihsel hareket ola-
rak 18. yüzyıl lngiliz ve Fransıı Aydınlanma hareke-
ti, gerekse gencl bir düşünsel gelişme tara ve aşama-
sı olarak aydınlanma, bilimin, bilimdeki gelijmelerın
ve bilimsel devrimlerin eseridir.
İngitiz Aydınlanması, John Locke (1632-1704) ile
başladı. Lock, düşünceleriylc Kıta Avrupası'nı da ct-
kiledi ve onun fikirleri tüm Avrupa'da büyük bir yay-
gınltk kazandı.
18. yüzyıl Fransız Aydınlanmasının en büyük ba-
şansı ve zirve noktası ise, d'Alambert (1717-1783) ve
Diderot (1713-1784)'nun öncülüğündeki
Ansiklopedfnin 1751-1780 yıllan arasında 35 cilt ola-
rak yayımlanmasıdır.
Aydınlanma asnnı, Lock'un cserlerini venneye baş-
ladığı tarih ile Ansıi/opeJi'nin son cildinin yayın ta-
rihi arasındaki yaklaşık bir asırlık dönem olarak alır-
sak, görülecektir ki bu asır, Avrupa'daki büyük bilimsel
devrimin taçlanmasını izleyen asırdır.
Avrupa'daki büyük bilimsel devrimin, 1543'te
Kopernik'in Göksel
Kürelcrin Dönüşü Üzerine
adh escrinin yayımlan-
masıyla başjadığı ve
Newton'un 1687'de Doğa
Felsefesinin Matematikscl
İlkeleri adlı eserinin ya-
yımlanmasıyla tuçlandı-
ğı kabul edilmektedir.
Büyük Aydınlanma
harekcti, Kopernik'in,
Kepler'in Galileo'nun,
Descartes'm, Huygens'in,
Harwey'in, Newton'un ve
daha başka büyük bilimcilerin çabalanyla gcrçekleş-
miş olan işte bu büyük bilimsel devrimin ardından or-
taya çıkmıştır.
Bu dönemde sağlanan büyük bilimsel gelijmeler,
insanların, aydınlanma düşüncesinin temelinde yer
alan, insaıi aklına güvenme düşüncesinin temelini olu;-
turmuştur. İşte böylece ve ancak bu nedenle ve im-
kânla, Aydınlanma düşünürleri, doğayı ve yasalarmı
tanımayı başaran insan aklının, her türlü dogmatik dü-
süncelerin csarctinden kurtulmaya da yetenckli ol-
duğunu ve insanlığın üzgür aklını kullanarak kendi öz-
gürlüğünü ve eşitliğini de sosyal bakımdan inşa ede-
bileceğini ileri sürebilmişlerdir.
Bilimsel gelişmeler ve devrimler olmadnn,
Aydınlanma düşüncesi ve hareketi olamazdı. Burada,
"Rönesans düşüncesi ve atılımı olmasaydı bilimsel dev-
rimler de gerçekleşemezdi" denilebilir. Bu, elbcrte doğ-
rudur. Fakat unutmamalıyız ki eski Yunan'daki ilkçağ
biliıni doğmamış olsaydı, köklerini ilkçağ bilinünden
alan Rönesans düşüncesinin gclişmesi de imkânsız olur-
du. Akla güvenme ve Aydınlanma, tarih boyunca bi-
limin yaratıları ve başarıları üzerinde yükselmiştir.
Taklit ettiğin kadarıyla varsın!
riyorlar. İşte insanlar tam da bu açıdan öteki canlıla-
n gölgede bırakıyorlar.
Bu etkileyici özelliğin yanı sıra, insanlar geçen za-
manın ve değişen koşullann hesaba katılmasına ola-
nak tanıyan bir başka eşsiz yeteneğe de sahipler: dil.
İnsanoğlu olabilecekleri konuşarak dile getirebilece-
ği gibi, farklı bir yerde ya da zamanda olduğunu düş-
lerken de dilden yararlanır. Laland'ın meslektaşı ve tur-
nuvanın düzenleyicilerinden Luke Rcndell'e göre dil,
insanların toplumsal öğrenmeden en fazla yarar sağ-
lamalarına olanak tanıyan ve insanlarla öteki hay-
vanlann davranışları arasındaki büyük boşluğun oluş-
masına yol açan özellik olabilir.
Laland ve arkadajlan tarafından düzenlenen tur-
nuvanm toplumsal öğrenme konusuna farklı bir boyut
getirdiği kuşkusuz. Ancak deneyin cksiksiz olmadığı-
na, benzctimlerin belirli bireyleri zaman içinde izle-
yemediğine v£ bunların gcrçek yaşamda öğrenmcnin
önemli bir parçasını oluşturan resmi eğitimi içerme-
diğine dikkat çeken araştırmacılar bu tür karmaşık-
lıkları ele almadan önce, aynı deneyi bir kez de ger-
çek dünyada uygulamayı tasarlıyorlar.
Rita Urgan, Kaynak: New Scientist 1 Mayıs 2010